|
|
| INHOUD DE PAAP VAN GRAMSCHAP |
| HOME CUBRA |
|
Ulaeus, ds. Johannes Urlus, Jac. © Ronald Peeters 1992-2015 & Ed Schilders 2015 & Stichting Cultureel Brabant 2015 |
| C |
| K |
| L |
| M |
| N |
| P |
| R |
| S |
| T |
|
Ronald Peeters & Ed Schilders
Johannes Ulaeus - Jac. Urlus |
|
|
Ulaeus, ds. Johannes
De van oorsprong katholieke pastorie Moerenburg werd in 1648 door de Staten-Generaal geconfisqueerd ten behoeve van de gereformeerde predikant. Na 1660 werd het de woning van de rentmeesters van de geestelijke goederen in het kwartier van Oisterwijk. In 1691 werd het landgoed Moerenburg (aan de huidige Moerenburgseweg) gekocht door de Staatse kolonel Charles Graham, die het in 1697 verkocht aan kolonel Philippe Claude de Saint Amant (1646-1717), gehuwd met Elisabeth de Claer (?-1716).
Zij zijn kort na elkaar overleden: Elisabeth op 27 november 1716, en
Philippe ruim 8 maanden later op 31 juli 1717. Jo(h)annes Ul(a)eus,
predikant van Tilburg en Goirle, heeft twee treurdichten naar
aanleiding van de dood van dit echtpaar gemaakt. Zij werden
respectievelijk in 1716 en 1717 uitgegeven te 's-Hertogenbosch bij
Charles Palier. Een van de twee gedrukte gedichten wordt nog in de
bibliotheek van het British Library te Londen bewaard. De gedichten zijn
voor de eerste keer gepubliceerd door Van Loon in 1981. Het
Treur-dicht Op Het Christelijk Ontslapen Van Me-Vrouw M. Vr. Elisabeth
de Claar [...] bevat een aardige passage over huize Moerenburg:
Het tweede gedicht heet: Treur-dicht op het onverwagt, en schielyk overlyden. Van den Eedelen, en manhaften heer De Heer Philippus Sintamant maioor generaal en collonel van een regement marine [...]. Van ds. Johannes Ulaeus weten we dat hij predikant van Tilburg en Goirle was vanaf 1684 tot zijn dood in april 1732. Over zijn leven is niet zoveel bekend. In 1665 stond hij in Utrecht ingeschreven als een uit Amsterdam afkomstige student, die door zijn vrienden Jan den Uyl werd genoemd. Hij maakte een dichterlijke vertaling van Virgillius Maro's Eclogae, die hij volgens zijn biograaf 'naast de burlesque van zijn vriend Willem van Focquenbroch liet drukken: De Herders-sangen van Virgilius Maro, in neerduyts gesongen, op twee verscheydene toonen. Door I.H. en W.V.F.'. De eerste druk verscheen in 1666 toen het 'verderfelijk sujet' Focquenbroch als fiscaal naar de kust van Guinea vertrok. Een herdruk uit 1669, waar etsen van Ulaeus in staan, had als titel Harders-Sanghen van Virgilius, tegen elkander opgezongen door J. V(laeus) of Jan den Uyl, poëet, etser en waardigen vriend van 'Fock', die zijn huwelijk bezong, en W. v. E. Ook schijnt er nog een druk uit 1709 te bestaan.
Ulaeus publiceerde in samenwerking met Focquenbroch ook nog het boek
Verdubbelt zegen-sangh, der negen musen over den gedempten hooghmoed der
Engelschen en de triumpheerende dapperheyt der Hollanders
(Amsterdam, 1666). Op eigen naam staan de publikaties:
Nieuwe-modische oorlog, of Mars in conjunctie met de Vreede in 1701 en
1702 (Amsterdam, 1702) en Salomons spreuken en Prediker in
dichtmaat (pl. en jaar onbek.) Bij de dood van stadhouder Willem III
verscheen er een preek van dr. Golzius te Hindeloopen: Geen heyl in
het vertrouwen of sterfelijke Prinsen (Amsterdam, 1702) met daarin
enkele gedichten van Ulaeus. • A.J.A. van Loon, 'De huizinge Moerenburg en haar bewoners II (1648-1750)', in: De Lindeboom, V, Tilburg, 1981, p. 119-157; • Willem van Toorn (red.), Querido's letterkundige reisgids van Nederland, Amsterdam, 1982, p. 560-561;
•
Ronald Peeters, De straten van Tilburg, Tilburg,
1987, p. 110.
Ronald Peeters, 'Tilburgse boekencuriosa', in: Tilburg. Tijdschrift
voor geschiedenis, monumenten en cultuur, XII (1994), nr. 1, p.
8-14, o.a. op p. 10-13 over het boekenbezit van de Tilburgse
protestantse drossaard mr. Pieter van Hoven, die in 1753 overleed en
zo'n 150 boeken naliet, waaronder Salomons spreuke en prediker in
digt door Johannes Uleeus en Alle de werken van W.V. Fockenbroek
1 en 2e deel. Van Hoven is wellicht rechtstreeks via Ulaeus aan deze
boeken gekomen. In een uitvoerige biografie over Johannes Ulaeus, die te vinden is op de website over Willem Godschalck van Focquenbroch, arts, fiscaal en dichter, 1640-1670[?], vriend en co/auteur van Johannes Ulaeus, schrijft samensteller Jan Helwig (gespecialiseerd in 17e-eeuwse literatuur) o.a.:
In 2007 verscheen een uitgave van Focquenbrochs Afrikaense Thalia
(1678), bezorgd en hertaald door Thomas Roosenboom: De
Afrikaanse brieven, Amsterdam, Prometheus. In de inleiding betoogt
Arie Jan Gelderblom dat Ulaeus, die 'Focks' brieven uit Afrika ontving,
beschouwd kan worden als mede-auteur.
|
juli 2001
Urlus, Jac. (3 januari 2015)
Ed Schilders & Ronald Peeters
Jakob (Jacques) Urlus (Hergenrath (DE) 1867 – Noordwijk 1935) verhuisde
op 1-jarige leeftijd met zijn Nederlandse ouders naar Tilburg, waar hij
de Fraterschool bezocht. Toen hij 16 jaar was, verhuisde hij naar
Utrecht, waar hij lid werd van enkele koorverenigingen en het koor van
de Augustijnenkerk. Na een kortstondig muzikaal onderricht bij Hugo
Nolthenius, Anton Averkamp en Cornelie van Zanten werd hij operazanger.
Hij verhuisde naar Amsterdam en debuteerde in 1894 als Beppo in Paljas
van R. Leoncavallo. Urlus kreeg spoedig aanlokkelijke contracten uit
België en Duitsland, maar bleef nog enige jaren bij de Nederlandse
Opera. In 1900 vertrok hij naar Leipzig, waar hij tot 1914 aan de Opera
verbonden was. Zijn repertoire was omvangrijk en zijn eerste
plaatopnamen maakte hij in 1903. Hij werd als tenor bekend met rollen in
opera’s van Wagner en hij trad op in Londen, Boston en New York. Na 1917
speelde hij alleen nog maar gastrollen, onder meer in Scandinavië. In
1920 verhuisde hij naar Noordwijk aan Zee en later naar Hilversum. In
1931 sloot de uitzonderlijk getalenteerde en vermogende Urlus zijn
loopbaan als Tristan-vertolker af bij de Amsterdamse Wagnervereeniging.
Over zijn leven, waaronder zijn Tilburgse jeugdjaren, schreef hij in
1929 het boek Mijn loopbaan. Bij het huis op Karrestraat 22 hangt
een bordje met de vermelding dat Urlus daar van 1868 tot 1884 woonde.
Links: Jac. Urlus in New York, 1913; rechts: Urlus als Siegfried in Wagners Götterdämmerung, Leipzig 1902. Foto's uit Mijn loopbaan.
|
Foto: Jacques v.d. Pas
Alex Risch in de rol van Jac. Urlus in de Tilburgse Revue Gloria Historia (2009). In de scène keert Urlus terug naar een café op Korvel om nog eenmaal voor Tilburgers te zingen (op de wijze van Funiculi Funicula):
Refrein
De
terugkeer van Jacques Urlus
Jacques Urlus op
|
De terugkeer van Jac. Urlus
Encyclopedie van
Tilburg
(Tilburg, Uitgeverij Nieuwland, 2008), p. 518.