INHOUD DE PAAP VAN GRAMSCHAP
REGISTER
HOME CUBRA

Aaken, Johannes van
Acket, C.J.M.
Agricola, Johann

America, Tom

Ansems, Tony
Anti-alcoholische literatuur
Antiquariaten, Tilburgse
Arleboutius, ds. Paulus
Arts, Antoine
Arts, dr. Antoon
Arts, Harrie
Arts, Leo

Artus, Russell


© Ronald Peeters 1992-2016 & Ed Schilders 2016 & Stichting Cultureel Brabant 2016


 

A

B

C

D

E

F

G

H

I

J

K
L
M
N

O

P
R
S
T

U

V

W

 

Ronald Peeters & Ed Schilders

Johannes van Aaken - Russell Artus


Aaken, Johannes van


In de Brabant-collectie van de KUB-bibliotheek bevindt zich het zeldzame boekje Inwijdings-leerrede, bij de opening van de nieuwgebouwde kerk der Hervormde Gemeente te Tilburg, gehouden den 4 Mei 1823, door Johannes van Aaken, Predikant aldaar. Van Aaken was sinds 1822 predikant in Tilburg. Het boekje werd gedrukt Te Breda bij W. van Bergen & Comp. 1823.
KUB, Brabantica inv. nr. M XVIII J 5; GAT, Bibliotheek cat. nr. 3944 (kopie); A.H. de Haan, 'Kerkrestitutie in Tilburg', in: De Lindeboom, VII, Tilburg, 1983, p. 54.
december 2014: GAT nr. 3944 is thans Regionaal Archief Tilburg F TILB 576.
Brabant Collectie

 


Acket, C.J.M.


Het boekje Mobilisatie-herinneringen van een landweerman. Schimmenspel met woorden van J.B.S. (Amsterdam, 1916, 32 blz.), dat geschreven is door C.J.M. Acket, speelt zich af in Tilburg en omgeving.

16 augustus 2015

J.B.S. zijn de initialen van Jouke Broer Schuil (Franeker, 20 maart 1875 – Zandvoort, 24 oktober 1960), een kinderboekenschrijver. Zijn bekendste werken zijn De Katjangs en De AFC'ers.

Ed Schilders

Volledige tekst en alle afbeeldingen

Agricola, Johann


In het oud-administratief archief van Tilburg onder de afdeling Archief van provisors van de groote of fabriek kerk, bevindt zich een registertje uit het midden van de 16e eeuw, van renten en inkomsten toecoemende den rectoer van Synte Jans baptisten ende ewangelisten altaer in der kercken van Tylborch. Op folio 19 verso van dit schrijfboekje noteerde de anonieme auteur, die uit het clericaal milieu van het Heike afkomstig moet zijn, een 19-tal spreekwoorden. Deze werden geanalyseerd door de paroemioloog drs. H. Mandos, die als oorspronkelijke bron een bewerking van enkele spreekwoorden uit het boek Drey hunderd Gemeyner Sprichwörter (1529) van de beroemde Agricola aanwees. Deze Johann Agricola uit Eisleben, leerling en stadgenoot van Luther, was de eerste Duitser die van 1529-1534 drie standaardwerken over Duitse spreekwoorden samenstelde, waarvan vele edities, zelfs populaire volksuitgaven, op de markt verschenen. De auteur van het Tilburgse registertje van omstreeks 1559-1567, moet in die jaren dus in het bezit zijn geweest van, zoals Mandos dat omschrijft, voor orthodox-katholieke kringen toen uiterst gevaarlijk boek. Agricola immers was als meest geliefde leerling van Luther later een van de belangrijkste grondleggers van de Hervorming.

Drs. H. Mandos, 'Een 16e eeuws Tilburgs registertje met spreekwoorden', in: Taxandria 1976, Nieuwe reeks XLVIII, p. 283-291; GAT, Oud-adminstratief archief, inventarisnummer 738, fol. 19v.
juni 2001: Drs. H. Mandos, 'Een 16e-eeuws Tilburgs registertje met spreekwoorden', in: Actum Tilliburgis, 9, 1978, nr. 1, p. 25-31.
Regionaal Archief Tilburg

 

America, Tom (2 oktober 2015)

 

Ronald Peeters. Foto: Jan Stads

 

Tom America werd in 1948 geboren in Heerlen. In 1970 ging hij in Tilburg studeren aan de ‘kunstacademie’ van de Katholieke Leergangen. In die tijd was hij betrokken bij het studententijdschrift van het Mollerinstituut, Stulp waarvoor hij omslagen ontwierp en tekende. Na zijn studie koos hij echter voor een muzikale carrière. Zijn eerste band was Sammie America’s Gasphetti (1 langspeelplaat en meerdere singles). De tweede, en laatste, band heette MAM (1981-1995) waarmee hij vier lp’s en 2 cd’s maakte. In de loop van de jaren ’90 ging America zich steeds meer toeleggen op het componeren met computergestuurde ‘samples’. Daarbij nam hij gesproken taal op, die hij toonzet en via de computer op een elektrische piano afspeelt terwijl het orkest live de muziek speelt. In 2000

verscheen de cd ‘De winter? De winter!’ met zulke ‘spraakcomposities’ in het Tilburgs dialect, uitgevoerd door America en aNDERE ANDERe, en met een inleidende tekst van Ed Schilders. Een heruitgave daarvan verscheen in 2009 bij uitgeverij De Harmonie. In 1997 maakte America de cd ‘tjielp tjielp’ met muzikale bewerkingen van gedichten van Jan Hanlo. Het lied ‘De mus’ van deze cd was in dat jaar de tune van het

televisieprogramma van Kees van Kooten en Wim de Bie. America is medebedenker van educatieve kunstprogramma's en was initiator van het Stadsdebat van Forum Kunst en Cultuur Tilburg. Hij componeerde muzikale odes voor steden als Amsterdam, Brussel, Oostende/Dover en Siena. Met Rob Moonen maakte hij projecten over Tempelhof (Berlijn) (2004), Wenen/Boedapest en Aix-en-Provence. In 2008 was hij met onder anderen Moonen organisator van NOORD, een muziektheaterstuk over het multiculturele Tilburg-Noord. America ontving de Ad Vinkenprijs (1999) en de Jan Naaijkenspenning (2005). In 2005 werd hij geportretteerd in een documentaire van Frank van Osch.

Componeren en uitvoeren op basis van gedichten vormt een belangrijk onderdeel van America's werk. Daarbij werkte hij samen met onder anderen de dichters Ingmar Heytze en Tonnus Oosterhoff. De meest recente (oktober 2015) ‘spraakcompositie’ van America is het gedicht ‘Licht van mijn leven’, voorgedragen door Remco Campert zelf en gefilmd door Leonard Retel Helmrich.

Tilburgse tijdmachine; Cees van Raak, Cultureel Lexicon Tilburg 1945-2008.

Ed Schilders

 

 

 

 

YouTube De herderkes laage bij naachte; VPRO tv, De Plantage.

YouTube De mus

YouTube Aa, Ee, IJ

 

Ed Schilders over De Mus; de Volkskrant, 21-03-1997


Tjielp
Er is geen Nederlandse dichter geweest die meer vogels in zijn poëzie heeft laten zingen en vliegen dan Jan Hanlo (1912-1969). Als de bonte kraai over het dak vliegt, valt de herfst over zijn strofen, en in het lover van zijn versregels zag hij geelgeveerde vogels zitten. Uilen, merels, koekoeken, grote witte grijze meeuwen en spitsgevleugelde valken - in zijn dichterlijke luchtruim rijmt alles op vleugels.
Jan Hanlo was een vogelvriend, was de vogelman van Valkenburg. Overal ter wereld zeggen schrijvers dat raven en uilen krassen, dat de koekoek roept, de valk krijst en de leeuwerik tiereliert, maar als Hanlo naar ze luistert, dan 'zingen' ze.
Het jaargetijde is weer aangebroken waarin de grote lijster de St. Louis Blues op zijn saxofoon zingt, niet ongelijk aan de wijze waarop Jan Hanlo dat melodietje floot in zijn gedicht 's Morgens'. Hanlo's mooiste vogelversregels vinden we echter in 'De mus'. Dit gedicht kent slechts twintig woorden, twintigmaal hetzelfde woord: tjielp. Alleen zeer goede lezers vermogen dit gedicht te verstaan, en vaak niet eerder dan nadat zij op een vroege lentedag rond half vijf in de ochtend gordijnen en deuren hebben geopend.
'De mus' verschijnt vandaag als cd-single. Tom America maakte de muziek bij Hanlo's tekst. America tjielpt, twintigmaal en meer, gesteund door merelende gitaren en klapwiekende bassen die de laatste mistflarden roekoeken. Een klucht zonnestralen streelt het trommelvlies van de lezer. Zo spelen mussen gitaar. Het swingt als een trein in de gebekte wereld.
En wat ik bijna nog zou vergeten: ook het slagwerk is uitstekend.
Waarschijnlijk een specht.

 

Ansems, Tony (2 augustus 2015)

 

Tilburger Ton (Tony) Ansems werd geboren in de buurt van het Pieter Postplein. Hij emigreerde halverwege de jaren '50 naar het stadje Neenah, Wisconsin, de Verenigde Staten. Naast zijn werk als expert in verzekeringen bleef Ansems ook muzikaal actief. Aan zijn muzikale liefhebberij (als zanger en gitarist) voegde hij een speciale dimensie toe als tekstschrijver: op eigen en klassieke Amerikaanse melodieën schreef hij teksten in het Tilburgs dialect over typisch Tilburgsche onderwerpen als Peerke Donders, het Wilhelminapark, en de Hasseltse kapel. De cd's daarvan bereikten ook het Tilburgs publiek, onder andere via website CuBra.

 

 

Aachter in de Sintelpad

De Hasseltse kapel

Het Pieter Postplein

Olliede jullie de julliejen ok?

Meer over en audio van Tony Ansems

 

Anti-alcoholische literatuur


Volgens het Handboek over alcoholisme van Melchior, moeten De matigheidsbonden door voordrachten, het uitgeven of verspreiden van tafereelen, tabellen, tijdschriften of boeken, het volk de nadeelen van drankmisbruik en de voordeelen van matigheid doen kennen, de volksvooroordeelen uitroeien, de zeden en gewoonten des lands hervormen. Ook Tilburg had een R.K. Drankbestrijdersvereniging, bestaande uit twee afdelingen, het Tilburgsch Kruisverbond (met geheelonthouders en 'afschaffers') en Sint Paulus (met 'halfdaagsche afschaffers'), terwijl de vrouwen in de Mariaverenigingen zaten. De Drankbestrijdersvereniging gaf in Tilburg in een oplage van 7000 exemplaren het weekblad Onze Drankweer uit. In de ongedateerde Beknopte handleiding voor anti-alcoholische litteratuur, die bij W. Bergmans in Tilburg werd uitgegeven, zijn onder de honderden titels enkele Tilburgse uitgaven te vinden. Over het tijdschrift De Engelbewaarder, een uitgave van het R.K. Jongensweeshuis Tilburg, wordt gezegd dat daar geregeld artikelen over drankbestrijding in staan. Het toneelstukje Dikke Gijs en dunne Piet, komische coupletten met piano-begeleiding voor 2 heeren werd uitgegeven door W. Bergmans. Bij deze uitgeverij / boekhandel kon men overigens alle in de handleiding genoemde werken verkrijgen.

Er zijn ook nog andere brochures bekend. Pater Servatius van Enschedé Cap. schreef in 1907 Janus, de Wonderdokter. Antialkoholies Kluchtspel, uitgegeven door Antoon Bergmans te Tilburg, en in 1915 De weerwraak der kabouters (Beverwijk, Vink), een anti-alcoholisch blijspel in drie bedrijven met muziek en zang van H.M. van 't Kruys. Dit boek is vermoedelijk later herdrukt als De wraak der kabouters (Alkmaar, Vink, z.j.; 5de druk). W. Bergmans drukte in de serie Bestrijding van drankmisbruik in 1898 en 1899 twee redevoeringen van respectievelijk pastoor dr. Van Zinnicq Bergmann en van Th. Moussault. Het waren uitgaven van de St. Paulus-Vereeniging tot bestrijding van drankmisbruik, die volgens haar reglement deze boekjes gratis beschikbaar moest stellen. 

Boek- en handelsdrukkerij H. Gianotten heeft vele anti-alcoholische werkjes gepubliceerd, bijvoorbeeld de redevoering van pater L. van Aken over Drankbestrijding en vakorganisatie (1906), een lezing van de eerwaarde heer adviseur van de Tilburgse Drankbestrijdersvereniging over Samenwerking der R.K. Tilburgsche Drankbestrijders (1907) en Jac. van Drieburgen Het alcoholisme en zijn gevolgen voor het huisgezin (1909).

Zeer curieus is het boekje van frater M. Caecilius Dieks, de hoofdonderwijzer van de St. Denis-school te Tilburg, onder de titel Drie kinderrampen. Een woord tot allen die belang stellen in de opvoeding onzer kinderen (1907). Dit boekje werd door de propagandisten van het Tilburgsch Kruisverbond verspreid en ging over de kwalijke gebreken die gij, volgens de auteur, wilt gij uwe kinderen verstandig opvoeden - niet krachtig genoeg kunt tegengaan, n.l. het snoepen, het rooken en het gebruik van alcohol-houdende dranken. En de cijfers uit die tijd liegen er niet om:
 

Van 100 knaapjes van 6-9 jaar rooken 15 reeds veel.
Van 100 jongens van 9-12 jaar rooken 28 reeds veel.
Van 100 jongens boven 12 jaar rooken 45 reeds veel.

 

En over snoepen schrijft de frater:
 

Jongens, die veel snoepen, worden meestal drinkers; en meisjes, die veel snoepen, blijven snoepsters of - worden drinksters.

 

Fr. Caecilius (Hermanus Martinus) Dieks (Deventer 1868 - Tilburg 1926) schreef ook nog drie andere boekjes over dit onderwerp, namelijk: Koning Alcohol. Leesboek voor de hoogste klassen der R.K. school (Tilburg, Drukkerij RKJW, 1905), Onze gezondheid (en wat haar het meest benadeelt). Leesboek voor de middelklassen der R.K. scholen (Tilburg, Drukkerij RKJW, 1906) en De drankbestrijding in en door de school. Leesboek voor de hoogste klassen der volksschool (Nijmegen, Malmberg, z.j., 1906). Ook publiceerde hij anti-alcoholische artikelen in De Engelbewaarder (1903-1906). De Tilburgse romanschrijver Jos Panhuijsen schreef over fr. Caecilianus Dieks in zijn boek De pornograaf ('s-Gravenhage, 1961).
GAT, Bibliotheek, nrs. 5286-5290, 5290A, 5292 en 5294; In het Archief Fraters Tilburg bevinden zich de boekjes van Dieks; Ronald Peeters en Ed Schilders, Katholiek Tilburg in beeld, Tilburg, 1990, p. 138-139.

21 april 2015: Zie: Ton Kox, ‘‘Koning Alcohol’. De strijd van een Tilburgse frater tegen alcoholmisbruik rond 1900’, in: Tilburg. Tijdschrift voor geschiedenis, monumenten en cultuur, jrg. 32, 2014, nr. 3, p. 68-72.

 

Regionaal Archief Tilburg & Ronald Peeters

Het Kind van den dronkaard

 

  Fraters van Tilburg

 

Frater Caecilius Dieks (links); rechts: uit Koning Alcohol

Koning Alcohol beleefde zeven drukken tussen 1905 en 1913:

Dieks, C. H. M. (1905). Koning Alcohol: Leesboek voor de hoogste klassen der R.K. school. Tilburg: Stoomdrukkerij van het R.K. Jongensweeshuis.

Dieks, C. H. M. (1905). Koning Alcohol: Leesboek voor de hoogste klassen der R.K. school. Tilburg: Stoomdrukkerij van het R.K. Jongensweeshuis.

Dieks, C. H. M., & Gerrits, P. (1905). Koning Alcohol: Leesboek voor de hoogste klassen der R.K. school. Tilburg: Stoomdrukkerij van het R.K. Jongensweeshuis.

Dieks, C. H. M. (1909). Koning Alcohol: Leesboek voor de hoogste klassen der R.K. school. Tilburg: Stoomdrukkerij van het R.K. Jongensweeshuis.

Dieks, C. H. M. (1909). Koning Alcohol: Leesboek voor de hoogste klassen der R.K. school. Tilburg [etc.: Stoomdrukkerij van het R.K. Jongensweeshuis [etc..

Dieks, C. H. M. (1909). Koning Alcohol: Leesboek voor de hoogste klassen der R.K. school. Tilburg: Stoomdrukkerij van het R.K. Jongensweeshuis.

Dieks, C. H. M. (1913). Koning alcohol: Leesboek voor de hoogste klassen der R.K. School. Amsterdam: Bekker.

(3 augustus 2015)

Anti-alcoholische werken van Servatius van Enschedé, uitgegeven bij Bergmans in Tilburg:

Een van beide wegen, oorspronkelijk, antialkoholies drama in 4 bedrijven; 1906.

Janus, de wonderdokter; oorspronkelik, antialkoholies kluchtspel in 2 bedrijven; 1907.

De kapucijn Theobald Mathew, of, De wraak der twee broeders; oorspronkelijk, antialkoholies, histories treurspel; 1908.

De bevende hand; antialkoholies drama in 2 bedrijven; 1908.

Bartholomeus Mattheus Zebedeus Pimpelenberg; oorspronkelik, antialkoholies blijspel in 2 bedrijven; 1909.

’T sprekend portret van ome Toon; oorspronkelik, antialkoholies blijspel in 3 bedrijven; 1909.

De wraak der kabouters; oorspronkelik antialkoholies blijspel met muziek en zang in 3 bedrijven voor jongensbonden; met muziek en zang van M.H. van ’t Kruys (muziek) en J. van der Horst (tekstdichter); 1910.

Servatius van Enschedé was de kloosternaam (kapucijnen) van Bernardus Arnoldus Franciscus Harperink. Hij schreef tientallen toneelstukken voor de jeugd.

Bron: Boekenschouw 1908.

 

Ton Kox - Over anti-alcoholische Literatuur (Tilburg Tijdschrift)


Begin pagina

Inhoud De Paap van gramschap

CuBra Home


 

Antiquariaten, Tilburgse 


In Tilburg is een zestal antiquariaten actief, te weten De Boekanier (Berkdijksestraat 61), De Boekenschuur (Noordstraat 86), Fahrenheit 451  (Tuinstraat 106), De Rijzende Zon (Poststraat 8), De Schaduw (Nieuwlandstraat 23-25) en Taxandria (Salesianenstraat 115). Antiquarische boeken zijn ook te koop op de wekelijkse Kruikenmarkt.
Enkele bekende niet meer bestaande antiquariaten zijn onder andere: het antiquariaat van oud-raadslid voor de KVP, J.I.L. van der Zalm De Gouden Ring, Noordstraat 56 (voorheen Oisterwijksebaan 106) en de door Janus Pillot in 1934 opgerichte Boekhandel en Antiquariaat De Kempen op Spoorlaan 11A, die in 1938 verhuisde naar de Willem II-straat 24 en toen de naam Boekhandel en Antiquariaat A.C.M. Pillot  kreeg. Na de oorlog verschoof de nadruk van antiquariaat naar 'nieuwe boekhandel'. In de jaren vijftig had W.J. van Nassau zijn boekenbeurs Wivana in de Anna Paulownastraat 52.

juni 2001: Antiquariaat Taxandria heeft van 1976 tot en met 1996 bestaan. Dit Tilburgse antiquariaat van mevr. M.J.A.Th. Peeters-van Berkel was gespecialiseerd in topografische kaarten, prenten en boeken over Noord-Brabant. De naam Taxandria verwijst naar de vroegere gouw waartoe ook Noord-Brabant behoorde. 
De antiquariaten De Boekanier en De Boekenschuur zijn inmiddels ook al jaren verdwenen. 
In het najaar van 1999 vestigde zich in Tilburg het zestiende Nederlandse filiaal van antiquariaat De Slegte in de Heuvelstraat (Zie: Brabants Dagblad van 9-4-1999).
december 2014: De Schaduw heet thans De Refter. De Slegte is overgegaan in Polaris, dat in 2014 failliet is gegaan.

 

De refter. Foto: Joos op 't Hoog

 

 

Ronald Peeters & Ed Schilders

 

 

 

18 mei 2016

Kort na de bevrijding van Tilburg (27 oktober 1944) leeft de handel in tweedehands boeken opvallend op. Dit hangt waarschijnlijk samen met het gebrek aan vertier, terwijl liefhebbers van boeken niet meer gehinderd worden door de censuurmaatregelen van de Duitse bezetter. In het weekblad Groot Tilburg verschijnen in de periode tot de nationale bevrijding regelmatig advertenties van antiquariaten. De namen doen vermoeden dat het kleine ondernemingen betreft. Hoe lang ze bestaan hebben, is niet duidelijk, maar de advertenties  getuigen wel van optimisme en creativiteit.

 

Delpher

 

 

 

 

 

 

 

 

Arleboutius, ds. Paulus

 
Het tijdschrift voor Noordbrabantse geschiedenis en volkskunde Taxandria publiceerde in 1908 het manuscript van ds. Paulus Arleboutius, getiteld Cort Verhaal van het Gedenk-waardigste, 't welk is gepasseert omtrent mynen Dienst tot Tilborgh. Ao 1633. Het verhaalt de avonturen die hij beleefde als predikant van Tilburg in 1633 en 1634. Nadat de Staten-Generaal na de inname van 's-Hertogenbosch in 1629 in die stad een gereformeerde kerk hadden gesticht, werd ook gepoogd de gehele Meierij aan de reformatie te onderwerpen. Toen Arleboutius op 7 augustus 1633 te Tilburg arriveerde, werd hij beschermd door de hoogschout met ongeveer 200 ruiters. De kerkdeur, die op slot zat, werd opengebroken. De Tilburgse katholieken waren hun kerk kwijt. Daarna heeft hij de kerkdeur moeten dichtspijkeren om te voorkomen dat de katholieken weer bezit van de kerk zouden nemen. Pastoor Augustinus Wichmans had het nakijken, preekte in de openlucht op het kerkhof en las de mis in de school. Arleboutius ergerde zich daaraan en ging naar de pastoor. Hij zocht hem op in de school die met pausgesinden vervuld wierd. Arleboutius schreef in zijn dagboek: 

 

... en ik stont alleen onder dien hoop, als onder rasende Wolven: nogtans en deeden sy my niet quaats, hoewel de Paap van Gramschap raasde en alsoo ik iets teegen hem in bragtte, daar hy met goede reeden niet wel op wist te antwoorden, so hief hy sijn vuyst op, seggende dat hy my slaan soude, so sijn handen niet te hylig en waaren; waar op ik mijn mantel onder d'een arm slaande seyde, sijn Uw handen hyligh, de mynen sijn het ook; daar oover een gelag ontstond onder de omstanders; na eenige andere woorden, ging elk sijns weeghs.


De hervorming had in Tilburg zijn intrede gedaan. In 1634 en 1635 werd Arleboutius door Spaanse soldaten in Breda voor 15 maanden gevangen gezet. Daarna is hij in 1637 naar 's-Hertogenbosch beroepen, waar hij inmiddels getrouwd was met Susanne Patijns (geb. Leiden 1617). Paulus Arleboutius, die op 30 november 1608 te Leiden werd geboren als zoon van Petrus Arlebout en Johanna van Herwijnen, overleed te Zaltbommel op 26 oktober 1672. Zijn handschrift bevat verder nog de genealogie van de familie Arlebout. Het was in 1908 in het bezit van J. van der Kop, gepensioneerd kapitein der mariniers te Overveen. Waar het zich thans bevindt, is niet bekend.
Taxandria, XV, 1908, p. 200-220; Taxandria, XVII, 1910, p. 84-88 en 153-161; Het 'Cort Verhaal' werd eerder gedeeltelijk gepubliceerd in Kerkhistorisch Archief, III, 1862, p. 87-102, in Archief voor Nederl. Kerkgeschiedenis, VII, 1899, p. 402-410, Nederl. Archief voor Kerkgeschiedenis, I, 1902, p. 386-393 en VII, 1909, p. 126-128; B. Dijksterhuis, Bijdragen tot de geschiedenis der Heerlijkheid Tilburg en Goirle, Tilburg, 1899, p. 148-152; NNBW, I, 1911, kol. 169; C.J. Weijters, 'De parochie Tilburg en de abdij van Tongerlo', in: De Lindeboom, II, 1978, p. 11-79, m.n. p. 28-30.

Regionaal Archief Tilburg

 

Links: Augustinus Wichmans (1596-1661) in 1651. Rechts: De oude parochiekerk aan de Markt op een aquarel van Jan de Beijer uit 1742.

Het complete dagboek van Arleboutius uit Taxandria, 1908.


Arts, Antoine


Regionaal Archief Tilburg

 

Antonius Henricus Arnoldus ('Antoine') Arts werd op 20 april 1845 te Arnhem geboren als zoon van Chrétien Antoine Arts en Bernardine Coman. Na in zijn geboorteplaats de functie te hebben bekleed van kassier bij een grote bankinstelling, meldde hij zich in 1867 aan bij het Pauselijk Zouavencomité te Brussel. Vanwege zijn grote talenkennis kreeg hij de leiding over een groep van 120 vrijwilligers. Van de 108 officieren die in het Pauselijk leger slag leverden tegen de Garibaldisten, waren er acht uit Nederland afkomstig, waaronder Arts. In mei 1868 werd hij bevorderd tot tweede luitenant. Na de val van Rome in september 1870, keerde hij naar Nederland terug. Hij werd door paus Pius IX begiftigd met het zilveren Metana-kruis en de gouden medaille Bene Merenti.

Aanvankelijk werkte hij in 's-Hertogenbosch op een handelskantoor. Daarna begon zijn journalistieke loopbaan. In 1877 werd hij hoofdredacteur van De Kruisvaan, het wekelijks orgaan van de Zouavenbond St. Bonifacius. Deze krant werd aanvankelijk gedrukt door N. Luijten in Tilburg, de drukker van de Tilburgsche Courant. In 1878 richtte Arts een eigen drukkerij op in de Poststraat. Hij verhuisde naar de Nieuwendijk (de tegenwoordige Bisschop Zwijsenstraat) en begon met ingang van 1 januari 1879 met het drukken en uitgeven van De Kruisvaan (vermoedelijk tot 1882 verschenen).
In april 1879 richtte hij de Nieuwe Tilburgsche Courant op en op 10 januari 1898 Het Tilburgsch Dagblad voor het Volksbelang. Beide kranten zouden per 1 januari 1901 tot één dagblad worden samengevoegd. Zijn oudste zoon Antoon werd hoofdredacteur.
In 1882 nam hij de boekhandel en drukkerij van de firma A. van der Voort & Zonen over en vestigde hij zich met zijn 'stoomsnelpersdrukkerij' aan de Markt. Deze drukkerij werd in 1890 weer door Willem Bergmans overgenomen.
In 1896 was hij aanvankelijk van de kiezerslijst van de Tilburgse gemeenteraad geschrapt omdat hij geen Nederlander meer was. Hij liet zich in een lang slepende zaak, waarvoor speciaal naar aanleiding van zijn geval een wetsontwerp bij de Tweede Kamer werd ingediend, tot Nederlander naturaliseren. Hij werd in 1896 en in 1901 in de gemeenteraad gekozen, waaruit hij op 6 oktober 1913 ontslag nam. Van 1901-1922 was hij lid van de Tweede Kamer. Hij is de eerste voorzitter van de in 1902 opgerichte R.K. Journalistenkring geweest.
Antoine Arts was ridder in de Orde van de Nederlandsche Leeuw en ridder in de militaire Orde van St. Gregorius. Hij overleed te Tilburg op 31 maart 1926. In 1954 werd in de wijk Berkdijk het Antoine Artsplein naar hem genoemd.

Katholieke Illustratie, jrg. 38, 1904, p. 134; Br. Christofoor, Uit het epos der 3000 Nederlandse zouaven, Nijmegen, 1947, m.n. p. 246-247; drs. W.J. Pouwelse en dr. F.J.M. van Puijenbroek, 'Kranten in Tilburg', in: De Lindeboom, III-IV, 1979-1980, p. 155-180 en 206; Encycl. van Noord-Brabant, 1, 1985, p. 47; Ronald Peeters, De straten van Tilburg, Tilburg, 1987, p. 6 en 190-191.

Persmuseum Amsterdam

 

Bron: Delpher


Arts, dr. Antoon


 

Regionaal Archief Tilburg (links) & Ronald Peeters. Foto: Henri Berssenbrugge.

 

Dr. Antonius Christianus Bernardus ('Antoon') Arts werd geboren op 7 januari 1873 te Arnhem als zoon van Antoine Arts. Hij studeerde te Rolduc, aan het Bisschoppelijk College te Roermond en vervolgens rechten te Amsterdam. Hij promoveerde in 1907. 

Tijdens zijn studie publiceerde hij vanaf 1892 artikelen onder het pseudoniem van Flaneur en Aemstel in de Nieuwe Tilburgsche Courant van zijn vader. In 1901 werd hij hoofdredacteur en later directeur van die krant. Van 1911 tot 1919 was hij ook eigenaar van de in 1844 opgerichte Nieuwe Twentsche en Almelosche Courant. Toen deze krant in 1919 overging in het Overijsselsch Dagblad, werd Arts er hoofdredacteur van. Vanuit zijn achtereenvolgende woonplaatsen Amsterdam, Zwolle, Ginneken, Rueil bij Parijs, Wassenaar en wederom Amsterdam, bleef hij artikelen schrijven. In 1937 werden door de N.V. Nieuwe Tilburgsche Courant te Tilburg de artikelen van dr. Antoon Arts uitgegeven onder de titel Van blad tot boek. Deze bundel werd ingeleid door prof. mr. W. Pompe en de bekende priester Wouter Lutkie. Lutkie, die een vorm van Italiaans fascisme in Nederland voorstond, publiceerde ook in de krant van Arts. Voor de tijdschriften Aristo, dat onder redactie van Lutkie stond, en het fascistische maandschrift Oisterwijk schreef Antoon Arts enkele artikelen. In 1951 keerde Arts weer als hoofdredacteur bij de NTC terug. Hij bleef dit tot zijn dood in 1955.
Dr. Antoon Arts schreef ook enkele boeken: Volksraadpleging en het Parlementaire stelsel, Rechtvaardige prijs en eerlijke levering, Rerum Novarum en De Economie van het Heilig Evangelie.

R.K. 'Wie is dat ?', Leiden, z.j. (ca. 1925), p. 9-10; drs. W.J. Pouwelse en dr. F.J.M. van Puijenbroek, 'Kranten in Tilburg', in: De Lindeboom, III/IV, 1979-1980, p. 169-184 en 207-208; Encycl. van Noord-Brabant, deel 1, 1985, p. 47.

Bron: Delpher

 

Ronald Peeters
 

Ed Schilders

De katholieke pers (1903) - Voordracht van A. Arts, uitgegeven door de Nieuwe Tilbusche Courant.

 

Archief Erven Pierre van Beek

Nieuwe Tilburgsche Courant, 11 oktober 1955, voorpagina.

Antoon Arts - In memoriam N. Daamen
 

Arts, Harrie


Regionaal Archief Tilburg

 

Henri Koenraad ('Harrie') Arts werd op 8 juni 1885 te Tilburg geboren. In 1908 werd hij redacteur van de Nieuwe Tilburgsche Courant, de krant van zijn vader. Hij was enige tijd hoofdredacteur en mede-directeur van deze krant. Harrie Arts overleed op 1 oktober 1942 te Wassenaar.

Drs. W.J. Pouwelse en dr. F.J.M. van Puijenbroek, 'Kranten in Tilburg', in: De Lindeboom, III/IV, 1979-1980, p. 170-174; Encycl. van Noord-Brabant, deel 1, 1985, p. 47.

Arts, Leo


Regionaal Archief Tilburg

 

Leo Johannes Josephus Arts werd geboren te Tilburg op 17 augustus 1883. Hij was de zoon van Antoine Arts. Hij studeerde aan het Bisschoppelijk College te Roermond en bracht anderhalf jaar in het buitenland door om daar het dagbladvak te leren. In 1901 trad hij op 18-jarige leeftijd als adjunct-directeur in dienst bij de Nieuwe Tilburgsche Courant, de krant van zijn vader. Na diens dood werd hij in 1926 samen met zijn broers mede-directeur van de Nieuwe Tilburgsche Courant. 
Leo Arts was secretaris van de R.K. Vereeniging van Nederlandsche Drukkerspatroons, hoofdbestuurslid van de Federatie der werkgeversorganisatie in het boekdrukkersbedrijf, lid van de bedrijfsraad in Nederland, voorzitter van de Katholieke Nederlandse Dagblad Pers en vice-voorzitter van de Nederlandse Dagblad Pers, beide in 1938. Arts heeft tot op tachtigjarige leeftijd het zakelijk beheer over zijn krant gevoerd, toen hij zich in 1964 terugtrok. De Nieuwe Tilburgse Courant verkocht de uitgeversrechten aan Het Nieuwsblad van het Zuiden; het laatste nummer verscheen op 18 april 1964. Zijn broers Harrie en Antoon Arts waren reeds overleden in respectievelijk 1942 en 1955. Hij werd door de paus begiftigd met het kruis Bene Merenti en hij was officier in de Kroonorde van Italië. Leo Arts overleed te Tilburg op 16 mei 1965.

Persoonlijkheden in het koninkrijk der Nederlanden in woord en beeld, Amsterdam, 1938, p. 54; NTC van 22-12-1960, 29-12-1960 en 13-8-1963; Encycl. van Noord-Brabant, 1, 1985, p. 48; drs. W.J. Pouwelse en dr. F.J.M. van Puijenbroek, 'Kranten in Tilburg', in: De Lindeboom, III/IV, 1979-1980, p. 169 en 174.

 

Artus, Russell (juni 2001)


Russell Artus is het pseudoniem van Marc de Jong, dat is samengesteld uit twee namen van een bedrijf in Swindon, Engeland, waar hij destijds stage liep. Zijn eerste publieke optreden vond plaats op 30 september 1995 in De Vorst tijdens de derde editie van 'Tilburg Literair'.
Volgens zijn eigen website: "Geboren in 1969 te Tilburg, waar ik nog altijd woon. Aarzelde na middelbare school tussen Bedrijfskundige Informatica en Commerciële Economie. Omdat ik graag met computers werkte koos ik voor de informatica (aan het heao te Eindhoven) en studeerde tot mijn verbazing af als commercieel econoom. Heb een halfjaar in Engeland gewoond, waar ik mijn eerste verhalen schreef. Ik was toen eenentwintig jaar. Voor die tijd schreef ik niets en las weinig. Het eerste literaire werk waarvan ik onder de indruk raakte was Een roos van vlees van Jan Wolkers, onder mijn aandacht gebracht door mijn toen al pensioengerechtigde leraar Piet Eligh, die ook aan mijn vader heeft lesgegeven. Nog voel ik soms de verstikking die hij met zijn toneelspel tot leven wist te brengen, en de omhelzing met bijbehorende schouderklop voor het romanpersonage Daniël waart ongetwijfeld nog rond in de klaslokalen van het Cobbenhagen college.
Ik debuteerde in '95 bij J.M. Meulenhoff met de roman Zonder wijzers, die werd bekroond met de Debutantenprijs voor het beste debuut en was genomineerd voor de 'ECI Schrijvers van nu' prijs. Het bracht een golf publicaties op gang in voornamelijk literaire bladen (zoals De Gids, Optima, De Revisor, Maatstaf, Hollands Maandblad), maar bijvoorbeeld ook in de Playboy. Een jaar later volgde de verhalenbundel Een onbeschreven dag. In april '98 verscheen Zonder wijzers in Duitsland onder de titel Eine Nacht wie alle anderen bij uitgeverij Luchterhand. Na drie jaar vaderlandse stilte is er nu de roman Onpersoonlijkheid [Meulenhoff, 1999], die eveneens in het Duits zal worden vertaald."
Cees van Raak, 'Cultureel lexicon Tilburg', in: Tilburg Magazine, december 1998, p. 61; De Telegraaf van 8-12-1995; Brabants Dagblad van 11-10-1996; De Telegraaf van 3-1-1997 en 24-9-1999; Vrij Nederland van 18-12-1999, p. 51.

WorldCat

Een zweem van onvolmaaktheid – Amsterdam, Augustus,  2004.

Zonder wijzers  - roman, Amsterdam, Meulenhoff,  1995 & 2000.

Een onbeschreven dag en andere verhalen, Amsterdam, Meulenhoff,  1996.

Onpersoonlijkheid – Roman, Amsterdam, Meulenhoff,  1999. Unpersonvertaald door Sylke Hachmeister, München, Luchterhand,  2002.

Heerlijk weer – Bloemlezing. Amsterdam, Meulenhoff, 1995.

Brabant In: Maatstaf, Amsterdam, De Arbeiderspers, 1996.


Begin pagina

Inhoud De Paap van gramschap

CuBra Home


Aaken, Johannes van
Acket, C.J.M.
Agricola, Johann
America, Tom

Ansems, Tony

Anti-alcoholische literatuur
Antiquariaten, Tilburgse
Arleboutius, ds. Paulus
Arts, Antoine
Arts, dr. Antoon
Arts, Harrie
Arts, Leo

Artus, Russell