|
|
| INHOUD DE PAAP VAN GRAMSCHAP |
| REGISTER |
| HOME CUBRA |
|
Aaken, Johannes van
Ansems, Tony |
|
© Ronald Peeters 1992-2016 & Ed Schilders 2016 & Stichting Cultureel Brabant 2016 |
|
A |
| C |
| K |
| L |
| M |
| N |
| P |
| R |
| S |
| T |
Ronald Peeters & Ed Schilders
Johannes van Aaken - Russell Artus
In de
Brabant-collectie van de KUB-bibliotheek bevindt zich het
zeldzame boekje Inwijdings-leerrede, bij de opening van de
nieuwgebouwde kerk der Hervormde Gemeente te Tilburg, gehouden den 4
Mei 1823, door Johannes van Aaken, Predikant aldaar. Van Aaken
was sinds 1822 predikant in Tilburg. Het boekje werd gedrukt Te
Breda bij W. van Bergen & Comp. 1823.
KUB, Brabantica inv. nr. M XVIII J 5;
GAT, Bibliotheek cat. nr. 3944 (kopie); A.H. de Haan,
'Kerkrestitutie in Tilburg', in: De Lindeboom, VII, Tilburg,
1983, p. 54.
december 2014: GAT nr. 3944 is thans
Regionaal Archief Tilburg F TILB
576.
Brabant Collectie
Het boekje Mobilisatie-herinneringen van een landweerman.
Schimmenspel met woorden van J.B.S. (Amsterdam, 1916, 32 blz.),
dat geschreven is door C.J.M. Acket, speelt zich af in Tilburg en
omgeving.
16 augustus 2015
J.B.S. zijn de initialen van Jouke Broer Schuil (Franeker, 20 maart
1875 – Zandvoort, 24 oktober 1960), een kinderboekenschrijver. Zijn
bekendste werken zijn De Katjangs en De AFC'ers.
Ed Schilders
Volledige tekst en alle afbeeldingen
Agricola, Johann
In het oud-administratief archief van Tilburg onder de afdeling
Archief van provisors van de groote of fabriek kerk, bevindt
zich een registertje uit het midden van de 16e eeuw, van renten en
inkomsten toecoemende den rectoer van Synte Jans baptisten ende
ewangelisten altaer in der kercken van Tylborch. Op folio 19
verso van dit schrijfboekje noteerde de anonieme auteur, die uit het
clericaal milieu van het Heike afkomstig moet zijn, een 19-tal
spreekwoorden. Deze werden geanalyseerd door de paroemioloog drs. H.
Mandos, die als oorspronkelijke bron een bewerking van enkele
spreekwoorden uit het boek Drey hunderd Gemeyner Sprichwörter
(1529) van de beroemde Agricola aanwees. Deze Johann Agricola uit
Eisleben, leerling en stadgenoot van Luther, was de eerste Duitser
die van 1529-1534 drie standaardwerken over Duitse spreekwoorden
samenstelde, waarvan vele edities, zelfs populaire volksuitgaven, op
de markt verschenen. De auteur van het Tilburgse registertje van
omstreeks 1559-1567, moet in die jaren dus in het bezit zijn geweest
van, zoals Mandos dat omschrijft, voor orthodox-katholieke kringen
toen uiterst gevaarlijk boek. Agricola immers was als meest geliefde
leerling van Luther later een van de belangrijkste grondleggers van
de Hervorming.
Drs. H. Mandos,
'Een 16e eeuws Tilburgs registertje met spreekwoorden', in: Taxandria
1976, Nieuwe reeks XLVIII, p. 283-291; GAT, Oud-adminstratief
archief, inventarisnummer 738, fol. 19v.
juni 2001: Drs. H. Mandos, 'Een 16e-eeuws Tilburgs
registertje met spreekwoorden', in: Actum Tilliburgis, 9, 1978,
nr. 1, p. 25-31.
Regionaal Archief Tilburg
America, Tom (2 oktober 2015)
Ronald Peeters. Foto: Jan Stads
Tom America werd in 1948 geboren in Heerlen. In 1970 ging hij in Tilburg studeren aan de ‘kunstacademie’ van de Katholieke Leergangen. In die tijd was hij betrokken bij het studententijdschrift van het Mollerinstituut, Stulp waarvoor hij omslagen ontwierp en tekende. Na zijn studie koos hij echter voor een muzikale carrière. Zijn eerste band was Sammie America’s Gasphetti (1 langspeelplaat en meerdere singles). De tweede, en laatste, band heette MAM (1981-1995) waarmee hij vier lp’s en 2 cd’s maakte. In de loop van de jaren ’90 ging America zich steeds meer toeleggen op het componeren met computergestuurde ‘samples’. Daarbij nam hij gesproken taal op, die hij toonzet en via de computer op een elektrische piano afspeelt terwijl het orkest live de muziek speelt. In 2000
verscheen de cd ‘De winter? De winter!’ met zulke ‘spraakcomposities’ in het Tilburgs dialect, uitgevoerd door America en aNDERE ANDERe, en met een inleidende tekst van Ed Schilders. Een heruitgave daarvan verscheen in 2009 bij uitgeverij De Harmonie. In 1997 maakte America de cd ‘tjielp tjielp’ met muzikale bewerkingen van gedichten van Jan Hanlo. Het lied ‘De mus’ van deze cd was in dat jaar de tune van het
televisieprogramma van Kees van Kooten en Wim de Bie. America is medebedenker van educatieve kunstprogramma's en was initiator van het Stadsdebat van Forum Kunst en Cultuur Tilburg. Hij componeerde muzikale odes voor steden als Amsterdam, Brussel, Oostende/Dover en Siena. Met Rob Moonen maakte hij projecten over Tempelhof (Berlijn) (2004), Wenen/Boedapest en Aix-en-Provence. In 2008 was hij met onder anderen Moonen organisator van NOORD, een muziektheaterstuk over het multiculturele Tilburg-Noord. America ontving de Ad Vinkenprijs (1999) en de Jan Naaijkenspenning (2005). In 2005 werd hij geportretteerd in een documentaire van Frank van Osch.
Componeren en uitvoeren op basis van gedichten vormt een belangrijk onderdeel van America's werk. Daarbij werkte hij samen met onder anderen de dichters Ingmar Heytze en Tonnus Oosterhoff. De meest recente (oktober 2015) ‘spraakcompositie’ van America is het gedicht ‘Licht van mijn leven’, voorgedragen door Remco Campert zelf en gefilmd door Leonard Retel Helmrich.
Tilburgse tijdmachine; Cees van Raak, Cultureel Lexicon Tilburg
1945-2008.
Ed Schilders
YouTube De herderkes laage bij naachte; VPRO tv, De Plantage.
YouTube De mus
YouTube Aa, Ee, IJ
|
|
Ansems, Tony (2 augustus 2015)
Tilburger Ton (Tony) Ansems werd geboren in de buurt van het Pieter Postplein. Hij emigreerde halverwege de jaren '50 naar het stadje Neenah, Wisconsin, de Verenigde Staten. Naast zijn werk als expert in verzekeringen bleef Ansems ook muzikaal actief. Aan zijn muzikale liefhebberij (als zanger en gitarist) voegde hij een speciale dimensie toe als tekstschrijver: op eigen en klassieke Amerikaanse melodieën schreef hij teksten in het Tilburgs dialect over typisch Tilburgsche onderwerpen als Peerke Donders, het Wilhelminapark, en de Hasseltse kapel. De cd's daarvan bereikten ook het Tilburgs publiek, onder andere via website CuBra.
Olliede jullie de julliejen ok?
Meer over en audio van Tony Ansems
Volgens het Handboek over alcoholisme van Melchior, moeten De
matigheidsbonden door voordrachten, het uitgeven of verspreiden van
tafereelen, tabellen, tijdschriften of boeken, het volk de nadeelen van
drankmisbruik en de voordeelen van matigheid doen kennen, de
volksvooroordeelen uitroeien, de zeden en gewoonten des lands hervormen.
Ook Tilburg had een R.K. Drankbestrijdersvereniging, bestaande uit twee
afdelingen, het Tilburgsch Kruisverbond (met geheelonthouders en
'afschaffers') en Sint Paulus (met 'halfdaagsche afschaffers'),
terwijl de vrouwen in de Mariaverenigingen zaten. De
Drankbestrijdersvereniging gaf in Tilburg in een oplage van 7000
exemplaren het weekblad Onze Drankweer uit. In de ongedateerde
Beknopte handleiding voor anti-alcoholische litteratuur, die bij
W. Bergmans
in Tilburg werd uitgegeven, zijn onder de honderden titels enkele
Tilburgse uitgaven te vinden. Over het tijdschrift De Engelbewaarder,
een uitgave van het R.K. Jongensweeshuis Tilburg, wordt gezegd dat daar
geregeld artikelen over drankbestrijding in staan. Het toneelstukje
Dikke Gijs en dunne Piet, komische coupletten met piano-begeleiding voor
2 heeren werd uitgegeven door W. Bergmans. Bij deze uitgeverij /
boekhandel kon men overigens alle in de handleiding genoemde werken
verkrijgen.
Er zijn ook nog andere brochures bekend. Pater Servatius van Enschedé Cap. schreef in 1907 Janus, de Wonderdokter. Antialkoholies Kluchtspel, uitgegeven door Antoon Bergmans te Tilburg, en in 1915 De weerwraak der kabouters (Beverwijk, Vink), een anti-alcoholisch blijspel in drie bedrijven met muziek en zang van H.M. van 't Kruys. Dit boek is vermoedelijk later herdrukt als De wraak der kabouters (Alkmaar, Vink, z.j.; 5de druk). W. Bergmans drukte in de serie Bestrijding van drankmisbruik in 1898 en 1899 twee redevoeringen van respectievelijk pastoor dr. Van Zinnicq Bergmann en van Th. Moussault. Het waren uitgaven van de St. Paulus-Vereeniging tot bestrijding van drankmisbruik, die volgens haar reglement deze boekjes gratis beschikbaar moest stellen.
Boek- en handelsdrukkerij H. Gianotten heeft vele anti-alcoholische werkjes gepubliceerd, bijvoorbeeld de redevoering van pater L. van Aken over Drankbestrijding en vakorganisatie (1906), een lezing van de eerwaarde heer adviseur van de Tilburgse Drankbestrijdersvereniging over Samenwerking der R.K. Tilburgsche Drankbestrijders (1907) en Jac. van Drieburgen Het alcoholisme en zijn gevolgen voor het huisgezin (1909).
Zeer curieus is het boekje van frater M. Caecilius Dieks, de
hoofdonderwijzer van de St. Denis-school te Tilburg, onder de titel
Drie kinderrampen. Een woord tot allen die belang stellen in de
opvoeding onzer kinderen (1907). Dit boekje werd door de
propagandisten van het Tilburgsch Kruisverbond verspreid en ging over de
kwalijke gebreken die gij, volgens de auteur, wilt gij uwe kinderen
verstandig opvoeden - niet krachtig genoeg kunt tegengaan, n.l. het
snoepen, het rooken en het gebruik van alcohol-houdende dranken. En
de cijfers uit die tijd liegen er niet om:
|
Van 100 knaapjes van 6-9 jaar rooken 15 reeds veel. Van 100 jongens van 9-12 jaar rooken 28 reeds veel. Van 100 jongens boven 12 jaar rooken 45 reeds veel. |
En over snoepen schrijft de frater:
|
Jongens, die veel snoepen, worden meestal drinkers; en meisjes, die veel snoepen, blijven snoepsters of - worden drinksters. |
Fr.
Caecilius (Hermanus Martinus) Dieks (Deventer 1868 - Tilburg 1926)
schreef ook nog drie andere boekjes over dit onderwerp, namelijk:
Koning Alcohol. Leesboek voor de hoogste klassen der R.K. school
(Tilburg, Drukkerij RKJW, 1905), Onze gezondheid (en wat haar het
meest benadeelt). Leesboek voor de middelklassen der R.K. scholen
(Tilburg, Drukkerij RKJW, 1906) en De drankbestrijding in en door de
school. Leesboek voor de hoogste klassen der volksschool (Nijmegen,
Malmberg, z.j., 1906). Ook publiceerde hij anti-alcoholische artikelen
in
De
Engelbewaarder (1903-1906). De Tilburgse romanschrijver
Jos Panhuijsen
schreef over fr. Caecilianus Dieks in zijn boek De pornograaf
('s-Gravenhage, 1961).
GAT, Bibliotheek, nrs. 5286-5290, 5290A, 5292
en 5294; In het Archief Fraters Tilburg bevinden zich de boekjes
van Dieks; Ronald Peeters en Ed Schilders, Katholiek Tilburg in beeld,
Tilburg, 1990, p. 138-139.
21 april 2015: Zie: Ton Kox, ‘‘Koning Alcohol’. De strijd van
een Tilburgse frater tegen alcoholmisbruik rond 1900’, in:
Tilburg. Tijdschrift voor geschiedenis, monumenten en cultuur,
jrg. 32, 2014, nr. 3, p. 68-72.
Regionaal Archief Tilburg & Ronald Peeters
Het Kind van den dronkaard
Fraters van Tilburg
Frater Caecilius Dieks (links); rechts: uit Koning Alcohol
Koning Alcohol beleefde zeven drukken tussen 1905 en 1913:
Dieks, C. H. M. (1905). Koning Alcohol: Leesboek voor de hoogste klassen der R.K. school. Tilburg: Stoomdrukkerij van het R.K. Jongensweeshuis.
Dieks, C. H. M. (1905). Koning Alcohol: Leesboek voor de hoogste klassen der R.K. school. Tilburg: Stoomdrukkerij van het R.K. Jongensweeshuis.
Dieks, C. H. M., & Gerrits, P. (1905). Koning Alcohol: Leesboek voor de hoogste klassen der R.K. school. Tilburg: Stoomdrukkerij van het R.K. Jongensweeshuis.
Dieks, C. H. M. (1909). Koning Alcohol: Leesboek voor de hoogste klassen der R.K. school. Tilburg: Stoomdrukkerij van het R.K. Jongensweeshuis.
Dieks, C. H. M. (1909). Koning Alcohol: Leesboek voor de hoogste klassen der R.K. school. Tilburg [etc.: Stoomdrukkerij van het R.K. Jongensweeshuis [etc..
Dieks, C. H. M. (1909). Koning Alcohol: Leesboek voor de hoogste klassen der R.K. school. Tilburg: Stoomdrukkerij van het R.K. Jongensweeshuis.
Dieks, C. H. M. (1913). Koning alcohol: Leesboek voor de hoogste klassen der R.K. School. Amsterdam: Bekker.
(3 augustus 2015)
Anti-alcoholische werken van Servatius van Enschedé, uitgegeven bij Bergmans in Tilburg:
Een van beide wegen, oorspronkelijk, antialkoholies drama in 4 bedrijven; 1906.
Janus, de wonderdokter; oorspronkelik, antialkoholies kluchtspel in 2 bedrijven; 1907.
De kapucijn Theobald Mathew, of, De wraak der twee broeders; oorspronkelijk, antialkoholies, histories treurspel; 1908.
De bevende hand; antialkoholies drama in 2 bedrijven; 1908.
Bartholomeus Mattheus Zebedeus Pimpelenberg; oorspronkelik, antialkoholies blijspel in 2 bedrijven; 1909.
’T sprekend portret van ome Toon; oorspronkelik, antialkoholies blijspel in 3 bedrijven; 1909.
De wraak der kabouters; oorspronkelik antialkoholies blijspel met muziek en zang in 3 bedrijven voor jongensbonden; met muziek en zang van M.H. van ’t Kruys (muziek) en J. van der Horst (tekstdichter); 1910.
Servatius van Enschedé was de kloosternaam (kapucijnen) van Bernardus Arnoldus Franciscus Harperink. Hij schreef tientallen toneelstukken voor de jeugd.
Bron: Boekenschouw 1908.
Ton Kox - Over anti-alcoholische Literatuur (Tilburg Tijdschrift)
Begin pagina
Inhoud De Paap van gramschap
In Tilburg is een zestal antiquariaten actief, te weten De
Boekanier (Berkdijksestraat 61), De Boekenschuur (Noordstraat
86),
Fahrenheit 451 (Tuinstraat 106),
De Rijzende Zon (Poststraat 8),
De Schaduw (Nieuwlandstraat 23-25) en
Taxandria (Salesianenstraat 115). Antiquarische boeken zijn
ook te koop op de wekelijkse Kruikenmarkt.
Enkele bekende niet meer bestaande antiquariaten zijn onder andere: het
antiquariaat van oud-raadslid voor de KVP, J.I.L. van der Zalm De
Gouden Ring, Noordstraat 56 (voorheen Oisterwijksebaan 106) en de
door Janus Pillot in 1934 opgerichte Boekhandel en Antiquariaat De
Kempen op Spoorlaan 11A, die in 1938 verhuisde naar de Willem
II-straat 24 en toen de naam
Boekhandel en Antiquariaat A.C.M. Pillot kreeg. Na de oorlog
verschoof de nadruk van antiquariaat naar 'nieuwe boekhandel'. In
de jaren vijftig had W.J. van Nassau zijn boekenbeurs Wivana in
de Anna Paulownastraat 52.
juni 2001: Antiquariaat Taxandria heeft van 1976
tot en met 1996 bestaan. Dit Tilburgse antiquariaat van mevr. M.J.A.Th.
Peeters-van Berkel was gespecialiseerd in topografische kaarten, prenten
en boeken over Noord-Brabant. De naam Taxandria verwijst naar de
vroegere gouw waartoe ook Noord-Brabant behoorde.
De antiquariaten De Boekanier en De Boekenschuur zijn
inmiddels ook al jaren verdwenen.
In het najaar van 1999 vestigde zich in Tilburg het zestiende
Nederlandse filiaal van antiquariaat De Slegte in de Heuvelstraat
(Zie: Brabants Dagblad van 9-4-1999).
december 2014:
De Schaduw heet thans De Refter. De Slegte is overgegaan in Polaris, dat
in 2014 failliet is gegaan.
De refter. Foto: Joos op 't Hoog
Ronald Peeters &
Ed Schilders
18 mei 2016
Kort na de bevrijding van Tilburg (27 oktober 1944)
leeft de handel in tweedehands boeken opvallend op. Dit hangt
waarschijnlijk samen met het gebrek aan vertier, terwijl liefhebbers van
boeken niet meer gehinderd worden door de censuurmaatregelen van de
Duitse bezetter. In het weekblad Groot Tilburg verschijnen in de
periode tot de nationale bevrijding regelmatig advertenties van
antiquariaten. De namen doen vermoeden dat het kleine ondernemingen
betreft. Hoe lang ze bestaan hebben, is niet duidelijk, maar de
advertenties getuigen wel van optimisme en creativiteit.
Delpher
Het tijdschrift voor Noordbrabantse geschiedenis en volkskunde
Taxandria publiceerde in 1908 het manuscript van ds. Paulus
Arleboutius, getiteld Cort Verhaal van het Gedenk-waardigste, 't welk
is gepasseert omtrent mynen Dienst tot Tilborgh. Ao 1633.
Het verhaalt de avonturen die hij beleefde als predikant van Tilburg in
1633 en 1634. Nadat de Staten-Generaal na de inname van 's-Hertogenbosch
in 1629 in die stad een gereformeerde kerk hadden gesticht, werd ook
gepoogd de gehele Meierij aan de reformatie te onderwerpen. Toen
Arleboutius op 7 augustus 1633 te Tilburg arriveerde, werd hij beschermd
door de hoogschout met ongeveer 200 ruiters. De kerkdeur, die op slot
zat, werd opengebroken. De Tilburgse katholieken waren hun kerk kwijt.
Daarna heeft hij de kerkdeur moeten dichtspijkeren om te voorkomen dat
de katholieken weer bezit van de kerk zouden nemen. Pastoor
Augustinus Wichmans had het nakijken, preekte in de openlucht op het
kerkhof en las de mis in de school. Arleboutius ergerde zich daaraan en
ging naar de pastoor. Hij zocht hem op in de school die met
pausgesinden vervuld wierd. Arleboutius schreef in zijn dagboek:
| ... en ik stont alleen onder dien hoop, als onder rasende Wolven: nogtans en deeden sy my niet quaats, hoewel de Paap van Gramschap raasde en alsoo ik iets teegen hem in bragtte, daar hy met goede reeden niet wel op wist te antwoorden, so hief hy sijn vuyst op, seggende dat hy my slaan soude, so sijn handen niet te hylig en waaren; waar op ik mijn mantel onder d'een arm slaande seyde, sijn Uw handen hyligh, de mynen sijn het ook; daar oover een gelag ontstond onder de omstanders; na eenige andere woorden, ging elk sijns weeghs. |
De
hervorming had in Tilburg zijn intrede gedaan. In 1634 en 1635 werd
Arleboutius door Spaanse soldaten in Breda voor 15 maanden gevangen
gezet. Daarna is hij in 1637 naar 's-Hertogenbosch beroepen, waar hij
inmiddels getrouwd was met Susanne Patijns (geb. Leiden 1617). Paulus
Arleboutius, die op 30 november 1608 te Leiden werd geboren als zoon van
Petrus Arlebout en Johanna van Herwijnen, overleed te Zaltbommel op 26
oktober 1672. Zijn handschrift bevat verder nog de genealogie van de
familie Arlebout. Het was in 1908 in het bezit van J. van der Kop,
gepensioneerd kapitein der mariniers te Overveen. Waar het zich thans
bevindt, is niet bekend.
Taxandria, XV, 1908, p. 200-220; Taxandria,
XVII, 1910, p. 84-88 en 153-161; Het 'Cort Verhaal' werd eerder
gedeeltelijk gepubliceerd in Kerkhistorisch Archief, III, 1862,
p. 87-102, in Archief voor Nederl. Kerkgeschiedenis, VII, 1899,
p. 402-410, Nederl. Archief voor Kerkgeschiedenis, I, 1902, p.
386-393 en VII, 1909, p. 126-128; B. Dijksterhuis, Bijdragen tot de
geschiedenis der Heerlijkheid Tilburg en Goirle, Tilburg, 1899, p.
148-152; NNBW, I, 1911, kol. 169; C.J. Weijters, 'De parochie
Tilburg en de abdij van Tongerlo', in: De Lindeboom, II, 1978, p.
11-79, m.n. p. 28-30.
Regionaal Archief Tilburg
Links:
Augustinus Wichmans (1596-1661) in 1651. Rechts: De oude
parochiekerk aan de Markt op een aquarel van Jan de Beijer uit 1742.
Het complete dagboek van Arleboutius uit Taxandria, 1908.
Regionaal Archief Tilburg
Antonius Henricus Arnoldus ('Antoine') Arts werd op 20 april 1845 te Arnhem geboren als zoon van Chrétien Antoine Arts en Bernardine Coman. Na in zijn geboorteplaats de functie te hebben bekleed van kassier bij een grote bankinstelling, meldde hij zich in 1867 aan bij het Pauselijk Zouavencomité te Brussel. Vanwege zijn grote talenkennis kreeg hij de leiding over een groep van 120 vrijwilligers. Van de 108 officieren die in het Pauselijk leger slag leverden tegen de Garibaldisten, waren er acht uit Nederland afkomstig, waaronder Arts. In mei 1868 werd hij bevorderd tot tweede luitenant. Na de val van Rome in september 1870, keerde hij naar Nederland terug. Hij werd door paus Pius IX begiftigd met het zilveren Metana-kruis en de gouden medaille Bene Merenti.
Aanvankelijk werkte hij in 's-Hertogenbosch op een handelskantoor.
Daarna begon zijn journalistieke loopbaan. In 1877 werd hij
hoofdredacteur van De Kruisvaan, het wekelijks orgaan van de Zouavenbond
St. Bonifacius. Deze krant werd aanvankelijk gedrukt door N. Luijten in
Tilburg, de drukker van de
Tilburgsche Courant. In 1878 richtte Arts een eigen
drukkerij op in de Poststraat. Hij verhuisde naar de Nieuwendijk (de
tegenwoordige Bisschop Zwijsenstraat) en begon met ingang van 1 januari
1879 met het drukken en uitgeven van De Kruisvaan (vermoedelijk tot 1882
verschenen).
In april 1879 richtte hij de Nieuwe Tilburgsche Courant op en op
10 januari 1898 Het Tilburgsch Dagblad voor het Volksbelang.
Beide kranten zouden per 1 januari 1901 tot één dagblad worden
samengevoegd. Zijn oudste zoon Antoon werd hoofdredacteur.
In 1882 nam hij de boekhandel en drukkerij van de firma A. van der Voort
& Zonen over en vestigde hij zich met zijn 'stoomsnelpersdrukkerij'
aan de Markt. Deze drukkerij werd in 1890 weer door
Willem Bergmans overgenomen.
In 1896 was hij aanvankelijk van de kiezerslijst van de Tilburgse
gemeenteraad geschrapt omdat hij geen Nederlander meer was. Hij liet
zich in een lang slepende zaak, waarvoor speciaal naar aanleiding van
zijn geval een wetsontwerp bij de Tweede Kamer werd ingediend, tot
Nederlander naturaliseren. Hij werd in 1896 en in 1901 in de
gemeenteraad gekozen, waaruit hij op 6 oktober 1913 ontslag nam. Van
1901-1922 was hij lid van de Tweede Kamer. Hij is de eerste voorzitter
van de in 1902 opgerichte R.K. Journalistenkring geweest.
Antoine Arts was ridder in de Orde van de Nederlandsche Leeuw en ridder
in de militaire Orde van St. Gregorius. Hij overleed te Tilburg op 31
maart 1926. In 1954 werd in de wijk Berkdijk het Antoine Artsplein naar
hem genoemd.
Katholieke Illustratie, jrg. 38, 1904, p. 134;
Br. Christofoor, Uit het epos der 3000 Nederlandse zouaven,
Nijmegen, 1947, m.n. p. 246-247; drs. W.J. Pouwelse en dr. F.J.M. van
Puijenbroek, 'Kranten in Tilburg', in: De Lindeboom, III-IV,
1979-1980, p. 155-180 en 206; Encycl. van Noord-Brabant, 1, 1985, p. 47;
Ronald Peeters, De straten van Tilburg, Tilburg, 1987, p. 6 en
190-191.
Persmuseum Amsterdam
Bron: Delpher
Regionaal Archief Tilburg (links) &
Ronald Peeters.
Foto: Henri Berssenbrugge.
Dr. Antonius Christianus Bernardus ('Antoon') Arts werd geboren op 7 januari 1873 te Arnhem als zoon van Antoine Arts. Hij studeerde te Rolduc, aan het Bisschoppelijk College te Roermond en vervolgens rechten te Amsterdam. Hij promoveerde in 1907.
Tijdens zijn studie publiceerde hij vanaf 1892 artikelen onder het
pseudoniem van Flaneur en Aemstel in de Nieuwe
Tilburgsche Courant van zijn vader. In 1901 werd hij
hoofdredacteur en later directeur van die krant. Van 1911 tot 1919 was
hij ook eigenaar van de in 1844 opgerichte Nieuwe Twentsche en
Almelosche Courant. Toen deze krant in 1919 overging in het
Overijsselsch Dagblad, werd Arts er hoofdredacteur van. Vanuit zijn
achtereenvolgende woonplaatsen Amsterdam, Zwolle, Ginneken, Rueil bij
Parijs, Wassenaar en wederom Amsterdam, bleef hij artikelen schrijven.
In 1937 werden door de N.V. Nieuwe Tilburgsche Courant te Tilburg de
artikelen van dr. Antoon Arts uitgegeven onder de titel Van blad tot
boek. Deze bundel werd ingeleid door prof. mr. W. Pompe en de
bekende priester Wouter Lutkie. Lutkie, die een vorm van Italiaans
fascisme in Nederland voorstond, publiceerde ook in de krant van Arts.
Voor de tijdschriften Aristo, dat onder redactie van Lutkie
stond, en het fascistische maandschrift Oisterwijk schreef Antoon
Arts enkele artikelen. In 1951 keerde Arts weer als hoofdredacteur bij
de NTC terug. Hij bleef dit tot zijn dood in 1955.
Dr. Antoon Arts schreef ook enkele boeken: Volksraadpleging en het
Parlementaire stelsel, Rechtvaardige prijs en eerlijke levering, Rerum
Novarum en De Economie van het Heilig Evangelie.
R.K. 'Wie is dat ?', Leiden, z.j. (ca. 1925), p.
9-10; drs. W.J. Pouwelse en dr. F.J.M. van Puijenbroek, 'Kranten in
Tilburg', in: De Lindeboom, III/IV, 1979-1980, p. 169-184 en
207-208; Encycl. van Noord-Brabant, deel 1, 1985, p. 47.
Bron: Delpher
Ronald Peeters
Ed Schilders
De katholieke pers (1903) - Voordracht van A. Arts, uitgegeven door de Nieuwe Tilbusche Courant.
Archief Erven Pierre van Beek
Nieuwe Tilburgsche Courant, 11 oktober 1955, voorpagina.
Antoon Arts - In memoriam N. Daamen
Regionaal Archief Tilburg
Henri Koenraad ('Harrie') Arts werd op 8 juni 1885 te Tilburg geboren. In 1908 werd hij redacteur van de Nieuwe Tilburgsche Courant, de krant van zijn vader. Hij was enige tijd hoofdredacteur en mede-directeur van deze krant. Harrie Arts overleed op 1 oktober 1942 te Wassenaar.
Drs. W.J. Pouwelse en dr. F.J.M. van Puijenbroek,
'Kranten in Tilburg', in: De Lindeboom, III/IV, 1979-1980, p.
170-174; Encycl. van Noord-Brabant, deel 1, 1985, p. 47.
Arts, Leo
Regionaal Archief Tilburg
Leo Johannes Josephus Arts werd geboren te Tilburg op 17 augustus 1883.
Hij was de zoon van Antoine Arts. Hij studeerde aan het Bisschoppelijk
College te Roermond en bracht anderhalf jaar in het buitenland door om
daar het dagbladvak te leren. In 1901 trad hij op 18-jarige leeftijd als
adjunct-directeur in dienst bij de
Nieuwe Tilburgsche Courant, de krant van zijn vader. Na diens
dood werd hij in 1926 samen met zijn broers mede-directeur van de
Nieuwe Tilburgsche Courant.
Leo Arts was secretaris van de R.K. Vereeniging van Nederlandsche
Drukkerspatroons, hoofdbestuurslid van de Federatie der
werkgeversorganisatie in het boekdrukkersbedrijf, lid van de
bedrijfsraad in Nederland, voorzitter van de Katholieke Nederlandse
Dagblad Pers en vice-voorzitter van de Nederlandse Dagblad Pers, beide
in 1938. Arts heeft tot op tachtigjarige leeftijd het zakelijk beheer
over zijn krant gevoerd, toen hij zich in 1964 terugtrok. De Nieuwe
Tilburgse Courant verkocht de uitgeversrechten aan Het Nieuwsblad
van het Zuiden; het laatste nummer verscheen op 18 april 1964. Zijn
broers Harrie en Antoon Arts waren reeds overleden in respectievelijk
1942 en 1955. Hij werd door de paus begiftigd met het kruis Bene Merenti
en hij was officier in de Kroonorde van Italië. Leo Arts overleed te
Tilburg op 16 mei 1965.
Persoonlijkheden in het koninkrijk der Nederlanden in
woord en beeld, Amsterdam, 1938, p. 54; NTC van 22-12-1960,
29-12-1960 en 13-8-1963; Encycl. van Noord-Brabant, 1, 1985, p.
48; drs. W.J. Pouwelse en dr. F.J.M. van Puijenbroek, 'Kranten in
Tilburg', in: De Lindeboom, III/IV, 1979-1980, p. 169 en 174.
Artus, Russell (juni 2001)
Russell Artus is het pseudoniem van Marc de Jong, dat is
samengesteld uit twee namen van een bedrijf in Swindon, Engeland, waar
hij destijds stage liep. Zijn eerste publieke optreden vond plaats op 30
september 1995 in De Vorst tijdens de derde editie van 'Tilburg
Literair'.
Volgens zijn eigen website: "Geboren in 1969 te
Tilburg, waar ik nog altijd woon. Aarzelde na middelbare school tussen
Bedrijfskundige Informatica en Commerciële Economie. Omdat ik graag met
computers werkte koos ik voor de informatica (aan het heao te Eindhoven)
en studeerde tot mijn verbazing af als commercieel econoom. Heb een
halfjaar in Engeland gewoond, waar ik mijn eerste verhalen schreef. Ik
was toen eenentwintig jaar. Voor die tijd schreef ik niets en las
weinig. Het eerste literaire werk waarvan ik onder de indruk raakte was
Een roos van vlees van Jan Wolkers, onder mijn aandacht gebracht door
mijn toen al pensioengerechtigde leraar Piet Eligh, die ook aan mijn
vader heeft lesgegeven. Nog voel ik soms de verstikking die hij met zijn
toneelspel tot leven wist te brengen, en de omhelzing met bijbehorende
schouderklop voor het romanpersonage Daniël waart ongetwijfeld nog rond
in de klaslokalen van het Cobbenhagen college.
Ik debuteerde in '95 bij J.M. Meulenhoff met de roman Zonder wijzers,
die werd bekroond met de Debutantenprijs voor het beste debuut en was
genomineerd voor de 'ECI Schrijvers van nu' prijs. Het bracht een
golf publicaties op gang in voornamelijk literaire bladen (zoals De
Gids, Optima, De Revisor, Maatstaf, Hollands
Maandblad), maar bijvoorbeeld ook in de Playboy. Een jaar
later volgde de verhalenbundel Een onbeschreven dag. In april '98
verscheen Zonder wijzers in Duitsland onder de titel Eine
Nacht wie alle anderen bij uitgeverij Luchterhand. Na drie jaar
vaderlandse stilte is er nu de roman Onpersoonlijkheid
[Meulenhoff, 1999], die eveneens in het Duits zal worden vertaald."
Cees van Raak, 'Cultureel lexicon Tilburg', in:
Tilburg Magazine, december 1998, p. 61; De Telegraaf van
8-12-1995; Brabants Dagblad van 11-10-1996; De Telegraaf
van 3-1-1997 en 24-9-1999; Vrij Nederland van 18-12-1999, p. 51.
WorldCat
Een zweem van onvolmaaktheid – Amsterdam, Augustus, 2004.
Zonder wijzers - roman, Amsterdam, Meulenhoff, 1995 & 2000.
Een onbeschreven dag en andere verhalen, Amsterdam, Meulenhoff, 1996.
Onpersoonlijkheid – Roman, Amsterdam, Meulenhoff, 1999. Unperson – vertaald door Sylke Hachmeister, München, Luchterhand, 2002.
Heerlijk weer – Bloemlezing. Amsterdam, Meulenhoff, 1995.
Brabant In: Maatstaf, Amsterdam, De Arbeiderspers, 1996.
Aaken, Johannes van
Acket, C.J.M.
Agricola, Johann
America, Tom
Anti-alcoholische literatuur
Antiquariaten, Tilburgse
Arleboutius, ds. Paulus
Arts, Antoine
Arts, dr. Antoon
Arts, Harrie
Arts, Leo