DOSSIERS WTT
INHOUD W T T
CUBRA HOME

PRINT DEZE PAGINA

 

Het Woordenboek van de Tilburgse Taal wordt mede mogelijk gemaakt door

Bijlage

Dossier snèrt - snert - erwtensoep - èrtsoep

Samengesteld 30-10-2012 door Ed Schilders & Harry van Boxtel

Aangevuld 1-12-2012 door Ed Schilders

► Lemma èrt

► Lemma snèrt

► Op deze pagina: citaten uit streekromans

► Op deze pagina: oude recepten


 

Toen de Goirlese volksdichter Piet Brock het varken poëtisch wilde definiëren, deed hij dat aan de hand van de lekkernijen die we aan het varken te danken hebben. Hij noemde onder andere zure zult, maar ook

Knappende kaojen

ùit reuzel gebraojen.

Maar Brock begon zijn gedicht met het allerlekkerste: ‘Snert meej hiel.’ [Vuurstintjes ketse; Goirle 1990]

De ‘hiel’ dat is de varkenspoot, en ‘snert’ is uiteraard de soep waarvan de spliterwten het basisbestanddeel zijn. Relatief goedkoop, voedzaam, en vooral in de winter een geliefd gerecht voor de broodnodige weerstand.

‘Snert’ is geen dialectwoord, het komt overal in Nederland voor. ‘Snert’ is wel veel ouder dan ‘erwtensoep’. We hebben hier te maken met een taalsociologische ontwikkeling die vergelijkbaar is met die van ‘zult’ naar ‘hoofdkaas’. Zowel snert als zult zijn gerechten uit de volkskeuken die hun weg hebben gevonden naar de tafel van de betere standen, en daarbij hoort vaak ook een ‘beter’ woord. Ook ‘hiel’ valt onder die verdenking; de ‘gewone man’ heeft meestal een ‘poot’ in zijn soep, in het Tilburgs: ‘pôot’, meervoud ‘pôote’, verkleinwoord ‘potje’; of ‘vèèrkespôote, vèèrkespotjes’. Wat de soep betreft, die heet in het oudere Tilburgs, naast ‘snèrt’, dan meestal niet ‘èrtesoep’ maar ‘èrtsoep’. ‘Ert’ is dus in het Tilburgs zowel enkel- als meervoud.

De belangrijkste vraag is natuurlijk waarom snert eigenlijk ‘snert’ heet. Ik heb daarop geen pasklaar antwoord gevonden, maar wil wel een suggestie doen. Maar laten we eerst het gebruik van ‘snert’ in de geschreven (dialect)teksten van Tilburg en omgeving bezien, waardoor het gebruik van het woord ook gedateerd wordt.

 

Schaarste

1941 – Piet Heerkens

In de oorlogsjaren waren zelfs de ingrediënten voor erwtensoep schaars. de Tilburgse pater Piet Heerkens schreef daarover het gedicht ‘Aon den Erteman’, waarin hij verwijst naar een van de sculpturen waarmee de Sint-Jan in ’s-Hertogenbosch gesierd is. Deze ‘Erwtenman’ schopt een pot met erwten van zich af: ‘Is dè naaw eten veur 'ne man/ die zoveul geld verdiene kan?’ Nu het oorlogstijd is, mag hij dat betreuren. Maar er is hoop:

't Is orlog, - en den Erteman

slikt alles wet ie mar krijge kan:

wè waotersoep, wè-d-orlogsbrood,

mar zwaore snert die krijgtie noot!

 

Toch is ie et werd

en et komend jaor

dan krijgt ie weer snert,

goed stijf en gaor!  [De Knorrie; Tilburg 1949]

 

Seizoensgebonden gerecht

1970- Kis-ke

Erwtensoep is nog steeds een gerecht dat bij voorkeur gegeten wordt in de herfst en de winter. Dat koude en donkere deel van het jaar begon vroeger op de kalender van de eenvoudige burger op 1 oktober, de feestdag van Sint-Bavo. Vanaf die dag kon de weersgesteldheid ‘baomis’ (= afgeleid van 'Baaf(s)mis', de mis op de heiligendag van Bavo) worden. Vandaar dat de volksdichter Kis-ke in zijn vers ‘Baomis’ schreef:

Ge kruipt weer achter de plattebuis

Mee kaorte in oe haande

En snert of peestaamp meej hasjee

Doen oe wir waotertaande.

[Rooms leven; 1970]

1981 - Wim van Boxtel gebruikt de wisseling van eetgewoonte als beeld voor de wisseling van het seizoen, en hij beziet het met weemoed als een teken dat de zomer ook dit jaar weer voorbij is gegaan:

De snert,

die geurt van verse prei.

Die heurt,

wir bij dees jorgetij.

Wè gong,

de zomer rap vurbij.

[Brabants Bont 3, Goirle 1981]

Circa 1970 - Lechim beschrijft erwtensoep voor maanden met een ‘R’ erin:

De R die is wir in de maond

De zomer is vergeete

Naa kunne we wir wèrme snert

Of mossele gaon eete.

[De Tilburgse Koerier; ongedateerd; circa 1970]

1954 - Cees Robben

In december 1954 organiseerden Tilburgse beeldend kunstenaars op de Heuvel een 'Kunstklottermarkt' om het aankopen van kunstwerken als cadeau te bevorderen. Cees Robben maakte er in 'Rooms Leven' deze prent van de week van:

 

De desbetreffende snert moet van goede kwaliteit zijn geweest, want ze werd volgens de krant aangeleverd vanuit de keuken van Hotel Riche.

 

1990 (ca) Piet van Beers

Deze Tilburgse volksdichter heeft voor de overgang van warme naar koude dagen zelfs een eigen woord bedacht, de 'Ertesoepdagen'. En wel in zijn gedicht:

 

Snert (weer)

 

Ast rèègent of miezert, of 't waait er es flink.

Dan zègge ze: ‘Wè ist toch wir snèrtweer.’

Ik haaw nie van rèègen èn òk nie van wènd.

Mar...van èrtesoep hèb ik gin afkeer.

 

Ze meuge van Novèmber tot 't ènde van Mèrt

me iedere week daormee wèl plaoge.

Èn 't hoeft dan vur mèn,

gin ‘snèrtweer’ te zèèn.

Dan zèn 't mar ‘Èrtesoepdaoge’.

 

Ons Kee, mòkt ze klaor,

mee praaj èn mee juin,

mee peeje èn den hiel van 't vèèrke.

Meej knolsèlder, reukworst

èn ik weet nie wè nog.

Op zo'n pötje, daor kunde gòn wèèrke.

Hoe dat afloopt? Zie hieronder...

 

Vastenavond

1992 – Jan Naaijkens

Op de laatste avond van carnaval, de dinsdagavond, werd vroeger nog eenmaal flink doorgegeten. De volgende ochtend was het immers Aswoensdag, het begin van de veertigdaagse vastentijd. Ook snert stond op die dinsdagavond vaak op het menu, ook in een nostalgische liedtekst van Jan Naaijkens:

Waor is d'n Vaastenaovond

meej worstebròòd en struif?

Pap, òlliebolle, wafels,

en snert meej hiel en klùif?

[Dè’s Biks; Hilvarenbeek 1992]

Waarom snert ‘snert’ heet?

In de etymologische (woordverklarende) woordenboeken van het Nederlands is altijd sprake van twee betekenissen van ‘snert’. De soep, zoals hier besproken, en ook het eveneens zeer bekende woord voor alles wat waardeloos is: ‘snars’. Het is opmerkelijk dat beide betekenissen dan teruggevoerd worden op dezelfde oudere woordvormen. Bijvoorbeeld:

Snirt – Oostfries – dunne soep & iets van weinig belang [Van Wijk 1912]

Sners – Nederlands – pruttelen, zacht braden & iets gerings [Franck 1892]

Maar er is nog iets.

Franck schrijft dat ‘snirten’ ook de betekenis had van ‘een fijn, scherp geluid maken, pruttelen, zacht braden enz.’

Het woordenboek van De Vries (editie 1987) zegt dat ‘snerten’ in de Zaanstreek voorkomt, en dat het daar gelijk is aan ‘snirten’:

door gaar koken zacht worden van erwten (vandaar snert), maar Zuid-Nederlands ‘schrijnen, een scherp geluid geven’.

Wat was dat ‘scherp geluid’? Wat was dat gepruttel?

Dat was de snirt, de sners, of de snars. Franck:

[Snars] ook: ‘iets gerings, een vleug, een veest’

Van Wijk:

[Snert] stamt ook, evenals snart, snurt, en dialectisch Nederlands [uit] snars, veest, wind.

In de uitgave van het etymologisch woordenboek van De Vries in 1987 wordt de taalkundige stamboom van ‘snert’ en ‘snars’ bevestigd en samengevat:

Snert - Fries snert 'erwtensoep', Oostfries snirt ‘erwtensoep’, dunne soep, ‘iets van weinig belang’; maar [ook] snirt, snart, snurt, dialectisch snars ‘veest’. Afleiding van ‘snerten’.

De veest, het gepruttel, en soms een scherp geluid. Erwtensoep staat er blijkbaar al eeuwenlang om bekend. Zoals op deze prent van Cees Robben, waarin het werkwoord 'vozen' zijn afkomst van 'veesten' verraadt:

 

 

De Tilburgse volksdichter Piet van Beers, afstammeling van Cees Robben en Lechim, heeft meer dan eens aandacht besteed aan dit effect.

Bijvoorbeeld in:

JONGES LÖSTER ES

 

‘Zèg jonges, löster es nòr mèn.’

Zeej de vrouw van Sjef Verbunt.

‘Ge krèègt vandaog iets òp oe bòrd

waor ge van stinke kunt.

 

Van aovent gòn we meej zen ammol

fiste op't Kedènt.

Want… Hènk Verbunt verjaort vandaog

dieje vrijgezèlle vènt.

 

Hij valt hier aaltij òp de klèp

assie bier is wiste drinke.

Hij zit dan aanderhalf uur

te rôoke èn te stinke.

 

Èn… dörrom eete wij naa snèrt

èn flink wè schòrseneere.

Dan kunnen wij 'm ok ene keer

op 'n blaoskonzert trakteere.

 

Ge hoeft, wè mèèn betrèft,allêen

oewen ötlaot te gebrèùke.

Dan zulle we Hènke ok une keer

'n POEPIE laote rèùke.’

En ook in:

IK LUS 't GELÈÈK

 

Dè tèèd van Slaoj, die is vurbij

asset stillekes Wènter wort.

Ik hèb meej die kaaw, 't liefst van al

iets steevigs op men bòrd.

 

We eete êens per virtien daog

dan stamp van Boeretòppe.

Daor moete wèl, (vòlges Ons Keej )

gerukte wòrst in stòppe.

 

De week daornao, dan eete we

wir Peestamp meej Hasjee.

As ge er te veul van it, schètte

de plaanke van de pleej....

 

Èn....wè, gedòcht, van Bôonesoep

èn lèkkere malse Snèrt.

Ge blaost er èn ge stinkt er van

mar .....dè ist mèn wèl wèrd.

 

Èn.....itte wèl es Paaprika's....

meej Kalfsgehakt gevuld.

Èn Balkenbrei òf Bloedwòrst,

òf....èchten Boerezult.

 

Èn zèg naa nie.....dè lus ik nie.

Wès dè naa vur gezèèk........

Schèpt mèn bord vòl, tòt boove toe...

‘Ik lus 't gelèèk.’

Ten slotte: de afloop van het gedicht van Piet van Beers, zoals hierboven aangekondigd:

 

Ge schèt èn ge blaost èn ge stinkt er wèl van

mar... dè maag 'm de prèt toch nie drukke.

Ge zèt dan 't raom of de deur op 'n spleet.

As ge ötkèkt, dan zal dè wèl lukke.

Uit een verslag van de brieven die de zalige Petrus Donders naar Tilburg stuurde toen hij in 1839 de overtocht maakte van Nederland naar Suriname:

In de eerste weken [aan boord van het schip] kwamen vers vlees en verse groenten op tafel, maar dat was na hoogstens twee weken voorbij. Dan bestond de scheepskost uit grauwe erwten met pekelvlees, witte bonen met spek, zuurkool met aardappelen en worst, erwtensoep en stokvis.

[J.LF. Dankelman CssR, Peerke Donders - Schering en inslag van zijn leven; Hilversum 1982]

Frans Siemer (1887-1966) was frater en leraar aan het Sint Odulphuslyceum en docent aan de Katholieke Leergangen. Maar ook een veelzijdig schrijver en kunstenaar, die zijn studenten graag ontving in zijn huis, de Oliemeulen. Anton van Duinkerken, een van Siemers studenten, beschrijft hem in Brabantse herinneringen. Over de avonden, en nachten, die de Siemer in de Oliemeulen met zijn studenten doorbracht, is een mooi lied geschreven. Waaruit dit fragment over de Siemer:

hij wist ons in de goeie tijd

door ’t Brabants land te voeren

op het toneel kon hij de beste

regisseur wel vloeren

en als ge over fuiven praat

zie ’k hem de snert nog roeren

 

Rolf Jansen; We hebben gezongen en niks gehad

Als ’n schilderij van Van Gogh zaat hil de familie on de snert. ‘Vatte soms ook 'n bordje mee?’ vroeg de boerin die meepassaant mee d’n aachterkaant van d’r haand ’nen druppel van d’r neus veegde. Ze holde enkele borden van de schaauw, die daor eigenlijk veur de pronk stonde en ik kreeg ’ne rooi eerdewerkschotel.

Het smokte redelijk, mar ’ne geweldige doghond zaat me mee bloed-deurlopen oogen on te kijken en bij iederen hap die ik dee begon ie te gromme en liet z’n lange taande zien.

‘Is ie soms gevaorlijk’, vroeg ik.

‘Nee’, zee d'n boer, ‘hij kan alleen nie goed velen dè gij uit z’ne bak vret’.

'Brabantse bonte kermis' door Willy van Rooy (Tontje) en Wim van Boxtel (Vabo).

Goirle, mei 1993

Afijn... Dientje gaaf aon hullie moeder 'n snelkookpan en toen Lodewijk alwir kwaam schranse stond de snert al te grommen op 't fornuis. De taofel wier gedekt mee ’t goei taofellaoke... servette mee ringen erom en zelfs messeleggers... ’'n geschenk nog van de zilveren bruiloft. Die wieren nou veur d’n irste keer gebruikt.

‘Heerlijk!’ riep Lodewijk, ‘k ruik ’t al... ruikt echt niet gek.’

‘Dè kan nie,’ zee Dientje, ‘want dè is nou net ‘t bizondere van zo'n pan... die wossemt nie uit.’

‘En toch ruik ik ze,’ zee Lodewijk.

Moeder wier ongerust en liep naor de keuken. Daor klonk ineens ’ne wanhoopskreet...

Het was verschrikkelijk.

Uit ’t pepke (boven op de pan) waor eigenlijk d’n overdruk van de stoom mot ontsnappe, spoot ’nen fontein ertesoep omhoog. De gruunen derrie spoot tegen 't wit plafon en kletterde terug op 't fornuis en de vloer.

Uit: Schoon en lilluk - door: Willy van Rooy (1983

LECHIM

Gewoon mar eete...

 

‘Wè zumme mèèrege wir is eete?’

Dès de vraog van iederen dag

Vur peestamp, snert of bruine boone

Gao’k metêen al overstag.

 

Wir ’n aander fist

 

’t Is wir gewoon, gin trubbel mir

Mee al die Hèllige-daogen

Ons Sjaan hee’get niemir zó druk

Ge heurt ze niemir klaoge.

 

We eete wir fèn zuurkóólstaamp

Of snert mee unnen hiel

De vrouwe staon wir aon de waas

’t Maansvolk aon d’re stiel.

 

De kiendjes die zèn wir naor school

’t Is ammol wir bij ’t aauwe

’t Is vurlóópig wir gedaon

Mee ’t vekaansie haauwe.

 

Mar jè, oover ’n week of vèèf

Bruis’ed wir ooveral

Dan zèmme wir drie daoge vrij

Want dan is ’t Karneval


CITATEN UIT STREEKROMANS

 

Spoedig bonden ze af aan de kaai en gedrieën stapten ze de grote herberg van Franken binnen, waar een vrolik gezelschap om de tafels zat en zich te goed deed aan dampende erwtensoep, pannekoeken, gloeiende punch, bier en hete anijsmelk met dikke sneden peperkoek. In de ongebonden vrijmoedige stemming van de ijspret... (A.M. de Jong, Merijntje Gijzens jeugd, 1925)

 

Merijntje liep nu ook niet meer alleen naar de Meulen om eten te brengen naar z'n vader en Arjaan, als ze moesten doorwerken. Trouw ging Fons mee en droeg het pannetje met de

hutspot, de aardappelen met zuurkool en spek of de dikke erwtensoep met kluiven. (A.M. de Jong, Merijntje Gijzens jeugd, 1925)

 

Nou, kijk es... hier heb je bonnetjes... Daar kan je om de andere dag een brood op laten halen bij de bakker, wiens naam d'r op staat... En op dit bonnetje krijg je Donderdags aan dat adres een hoeveelheid erwtensoep — je kunt een emmer meebrengen of een ijzeren pot, maar een emmer draagt natuurlik het gemakkelikst en ze komen ongeveer allemaal met een emmer — en dan krijg je daar tegelijk twee kwartjes en bonnetjes voor de volgende week, als onze inlichtingen goed blijven...

Soep van de klacht! schoot het door Merijntjes hoofd. Dat noemden ze: „soep van de klacht" en het was een grote schande als je daar om moest gaan. Hij had ze wel gezien met die emmers voor drie kwart vol geel-groene erwtensoep... Het was gewoon om misselik van te worden en hij zou het nooit eten, vast niet... 't Leek net op varkensslobber uit de trog, thuis op het dorp... Soep van de klacht?... Wat moesten zij met soep van de klacht?... Zó erg was het toch niet met hen gesteld?... Of wel soms?...  (A.M. de Jong, Merijntje Gijzens jeugd, 1925)

 

Mijn schaamte bestraft mij als wij op een stormachtigen avond zitten met een jongen vriend, die als interpretor in het Engelsche leger aan het vastgeloopen-front langs den bovenloop van de Maas is geweest. Daar zitten in een verdronken land bij een verdronken huis in een bootje op den zondvloed in een droeve wereld menschen en kermen om redding. Zij hebben geen vee meer, geen huis, geen land, geen kleeding, geen bed. Eenmaal gered trekken zij van dorp naar dorp, waar slechts verlaten straten zijn, doorschoten huizen en puinhoopen. Tot zij eindehjk weer in een bewoonde wereld komen, waar zij zich te goed doen aan een kom dampend heete erwtensoep, ze klemmen de handen er omheen, — en reeds vinden ze het leven weer draaglijk. (Antoon Coolen, Bevrijd vaderland; 1956)

 

¶  'Volgens de papieren heet ik Klaas. Klaas Schol, naar mijn vader zaliger. En naar mijn grootvader zaliger. Allemaal geboren Engelmonders, die snert in plaats van melk in hun zuigfles hebben gehad.'

'Snert?' vroeg ik verbaasd.

'Laten we netjes erwtensoep zeggen,' vervolgde Klasie. (Jan Mens, De redders van Engelmond; 1959)

 

¶  Deze vrijdag, zoals op alle vrijdagen gedurende de winter, spitste dominee Grijpma de lippen en zei: „Erwtensoep, mm, heerlijk." (Jan de Hartog – Omnibus – 1961)

 

¶ "En, oma, is 't niet enig dat ik zelf ga koken? U kon altijd zo heerlijk erwtensoep maken. Hè toe, vertelt u mij eens hoe dat moet. En weet u wat ik ook altijd zo fijn vond ? Bruine bonen met appelmoes en uitgebakken spek. Dat krijg ik nooit in het internaat, en ik ben er juist zo dol op.” (Elja Vlas, Ik noem je Ingeli; 1962)

 

¶  Terwijl de jongens nog druk rijden met benodigdheden, is het werk tot het dichten van het gat al aangevat. Die avond blijven zij bij de dijkwerkers. De kok heeft een grote pot erwtensoep met spek en worst gekookt. De polderjongens eten drie, vier diepe borden leeg. (K. Norel – SOS Omnibus; 1964)

 

Thuis, met de gordijnen dicht, de beide lampen aan, de kachel snorrend en de pan erwtensoep er geurend bovenop — thuis zou alles veel behaaglijker lijken, veiliger.  (Julia Burgers-Drost, Keer terug, mijn dochter; 1966)

 

Daarna samen eten. Lekker! Echt ouderwetse erwtensoep. (Mien van ’t Sant, De foto die het antwoord gaf; 1978)

 

De erwtensoep was goed, maar voor het overige was al het eten waterig en smakeloos. (N. Schuttevaer-Velthuys, De Duinhoeve; 1977)

 

Ben nam een grote lepel erwtensoep en bracht die naar zijn mond, maar voordat hij hem naar binnen schoof, zei hij: “Dat is misschien zo gek nog niet.” (Johanna Buitelaar, De weg die voor ons ligt; 1979)

 

Als het regent en guur is - ik las het in de krant - kook dan een pan lekkere erwtensoep. (Mien van ’t Sant, Het gezin van Joost en Petra; 1979)

 

Vaag zei ze:

'Ik heb een blik erwtensoep gekocht en een rookworst, dan ben ik tenminste gauw klaar.'

'Erwtensoep! Als ik er aan denk word ik al kotsmisselijk.

Kun je voor mij niet een uitsmijter maken?' (Nel Schuttevaer-Velthuys, Moeder Maartje; 1979 2e )

 

Geert van Leen zit bij de kachel, die hij roodgloeiend heeft opgestookt. Op het achterstuk staat een pannetje met erwtensoep te pruttelen. Behaaglijk snuift hij de heerlijke lucht op en het water komt hem daarbíj al in de mond. (Hendrik Lansink, Waar mens en koren rijpen; 1980)

 

En nóu breng ik die ouwe lamp naar de lommerd, want ik heb vandaag erwtensoep sec. Met enkel erwten. En ik lust hem veel liever met worst en kluif. (Maria Oomkens, Dat wat er niet is; 1980)

 

Marijke! We gaan er iets goeds van maken, jij en ik. Voorlopig nog erwtensoep met kluif of boerenkool met worst. Als het me in de komende jaren voor de wind zou gaan ook gerust eens oesters of kaviaar.'

Ze legt haar gloeiende wang tegen de zijne. 'Ik hoop eind september twintig te worden. Geef me voor die dag dan vast een kookboek, waarin ook die zaken aandacht krijgen. Tegen de tijd, waarop jouw portemonnee aankoop van dergelijk spul toelaat, wil ik goed beslagen ten ijs komen.' (Mien van ’t Sant, De verbogen schakel; 1981)

 

De gast sprak vloeiend Fries en zei daarin zulke sappige dingen, dat Santje schaterde. Het was verfrissend, in Indië iemand Fries te horen spreken! Speciaal voor deze man kookte zij erwtensoep met kluif; en ondanks de brandende hitte was het een heerhjke, sentimentele tractatie. (Olaf  J. de Landell, De kroon van de porceleinboom; 1983)

 

Ik kon het in die van erwtensoepgeuren doortrokken keuken niet langer volhouden. Mijn mond  brak open en voor ik het wist had ik er uitgegooid: 'Hoe kunt u!' (Foka van Loon, En altijd schijnt de zon; 1985)

 

In de eenvoudige boerderij kunnen ze hun brood opeten. Oom Bert trakteert op erwtensoep. De tweeling is allerminst verwend. Ze hebben hun oom Bert stevig in hun jonge hartjes gesloten. (Mien van ’t Sant, Eens keert het tij; 1985)

 

Het is lang geleden dat hij een normaal gesprek met een lid van het vrouwelijk geslacht heeft gevoerd.

„Bestelt u dan eerst uw eten," zegt hij, haar de bescheiden spijskaart aanreikend. Of? Mag ik wat voor u uitzoeken? Die door-en door Hollandse erwtensoep soms?"

Ze knikt. “Wat graag! U bent Hollander?” (Mien van ’t Sant, Eens keert het tij; 1985)

 

„Ik lust geen erwtensoep," zei Corné somber. „Vin-ik vies." (Leni Saris, Ballade voor Pamela; 1988)

 

Nu ja, ik heb ergens nog wel een blik erwtensoep staan. Dat zal ik dan maar opentrekken. (Gouden Vijf, deel 10; 1991)

 

Nu hadden ze even tijd om op adem te komen. Hanno dook in de kajuit, rommelde in een kastje en haalde een blik erwtensoep te voorschijn. Hij hield het blik omhoog en vroeg: „Lust je dat?"

„Ja zeker," glimlachte Machteld ondeugend. „Houd je nog altijd zo van erwtensoep, Hanno?" plaagde ze.

„Nou," zei Hanno en likte langs zijn lippen. „De gedachte alleen al doet me het water in de mond lopen."

Machteld lachte en vroeg: „Kan ik ook wat doen?" (Ynskje Penning, De kracht cvan de liefde; 1991)

 

Ze zag hem voor het eerst toen ze opkeek van het dampende bord erwtensoep. Donkerbruine ogen die haar aandachtig opnamen, een vage glimlach om de goed gevormde lippen (...) Toen hij haar blik ving pakte hij zijn glas Glühwein op en proostte spottend in haar richting. Blozend keek ze weer snel van hem weg. (Gerda van Wageningen, Wegen van weleer; 1994)

 

De sfeer bleef die morgen, zoals Froukje het somber uitdrukte, zo dik als koude erwtensoep... (36e Jubileumomnibus; 1998)

OUDE RECEPTEN

ERWTENSOEP Coquinaria.nl

Dit recept is ontleend aan Le cuisinier françois méthodique (anoniem verschenen), Parijs, 1660, gepubliceerd in La gastronomie au Grand Siècle.100 recettes de France et d'Italie van F. Sabban en S. Serventi (p.126).

Potage de pois cassés aux carottes.

Mettez dans un pot assez d'eau pour faire un grand plat de potage, et quand elle sera bouillante adjoutez-y une demy livre de bon beurre frais, du sel à discrétion; puis vous y mettez un demy litron de pois secs, trois ou quatre carottes bien nettes coupées par morceaux, et les faites bien cuire, ôtant les ecailles des pois tant que l'on pourra, et une heure avant que dresser, on mettra des herbes douces dans le pot, comme de'l'oseille, du cerfeuil, de la chicorée blanche avec un peu de persil, une ciboule, ou un oignon, une pincée de sarriette, deux ou trois clous de girofle, faites cuire tout ensemble, et le dressez lorsqu'il sera fait, et de bon goust.

 

ERWTENSOEP Soep van spliterwten met wortelen.

Doe in een pot genoeg water om een grote schotel potage te maken. Doe er, als het kookt, een half pond ongezouten boter in, en zout naar smaak.Vervolgens doet U er 300 gram spliterwten bij, drie of vier goed schone wortelen bij, in stukken gesneden, en laat dit flink koken. Verwijder zoveel mogelijk de schilletjes van de erwten. Eén uur voor het serveren doet men verse kruiden in de pot, zoals zuring, kervel [en] andijvie met wat peterselie, een bosuitje of een ui, een mespuntje bonekruid [en] twee of drie kruidnagels. Laat alles samen koken. Maak [het gerecht] af het als het klaar is, in goede smaak.


 

Detail uit een voordracht onder de titel 'Opstel van het varken'; datum onbekend. Ingezonden door Ton van den Hout.

 

Kubke Kladder – 1929

As we bij ons naa ok eenmaol trottoirs hebben dan hoop ik nog één ding en dè is, dè ze ’n bietje fesoenlijker zullen zèn as die in Tilburg; aanders kunde er beter gin hebben! As er kuilen mee waoter in de straot zèn, allée, die ziede overdag nog en dan kunde er neffen stappen, mar die Tilburgsche trottoirs dè lekt wel snert. Ge kunt ze 't bist vergelijken mee fijn meenschen en motrègen.

 

Piet Heerkens – 1941

mar tege de middag bleef den boer

alleen mee z'n koei op de mert,

en daocht: ik gao mar weer naor huis,

naor Baokel, want hier is et snert!

 

Piet Heerkens – 1949

Nog aaltij leeft dieën Erteman

nabij de basiliek Sint Jan;

hij metselt veur zijn Huisgezin,

in stee van steene, zin op zin;

 

hij vreukt as 'n perd,

ochot - ocheer,

en kréég ie mar snert

'nen enkelde keer!

 

Lechim

De R die is wir in de maond

De zomer is vergeete

Naa kunne we wir wèrme snert

Of mossele gaon eete.

 

Lechim

'Wè zumme mèrge wir is eete?'

Dès de vraog van iederen dag

Vur peestamp, snert of bruine boone

Gao'k metèèn al overstag.

 

Lechim

We eete wir fèn zuurkóólstaamp

Of snert mee unnen hiel

 

Piet van Beers

En....wat, gedacht, van Bonensoep

en lekkere malse Snert.

Ge blaast er en je stinkt er van

maar .....dat is ´t mij wel wèrd.

 

Piet van Beers

Gaode èfkes langs de slaager...

komde ok nòg op de mèrt?

Zurgt dan vur wè platte ribbe

èn wè praaje vur de snèrt.

 

Elie van Schilt

Mar we hadden nog gin spuuling. De afvoerpèèp van de pot hing diep in de strondput, ge rookt alléénig ut bietje dat in de pèèp stond, mar toch, in de bijkeuken hing toch aattij un luchtje van poep en pies om ut netjes te zeggen. Was ut wenterkost, snert of bruin bonen, dan konde de lucht in schefkes snijen.

 

A. Roothaert

Er is snert, weet Quinten. Moord-snert met gala-kluiven en spek en pudding na.

 

Wim van Boxtel [Brabants Bont 3, Goirle 1981]

De snert,

die geurt van verse prei.

Die heurt,

wir bij dees jorgetij.

Wè gong,

de zomer rap vurbij.

 

Jan Naaijkens [Dè’s Biks; Hilvarenbeek 1992]

Waor is d'n Vaastenaovond

meej worstebròòd en struif?

Pap, òlliebolle, wafels,

en snert meej hiel en klùif?

 

Peerke Donders

In de eerste weken [aan boord van het schip] kwamen vers vlees en verse groenten op tafel, maar dat was na hoogstens twee weken voorbij. Dan bestond de scheepskost uit grauwe erwten met pekelvlees, witte bonen met spek, zuurkool met aardappelen en worst, erwtensoep en stokvis.

[J.LF. Dankelman CssR, Peerke Donders - Schering en inslag van zijn leven; Hilversum 1982]