De Nije Kios - een kerstvertelling in de taal van de Brabantse Peel

Sins nie zo laang is er bij ons ne kios. ‘R nergezet dur ’n club van uitslovers, die ammar durpsverfraailijkheejen maken en zellie vonnen dè ’n durp zonder ne kios nie telt. Han zellie wir wa te doen, dor ging ‘t ’m ok um. Die club des de Stichting Niet-nodig en Toch-doen. Naw ie er is, de kios, zin Harrieke van neven ons en nog inne angesteld as de opzienders dor-af, want ielk nij monnement hi zeen eigeste opzienders.

Getwinnen grieselen die twije ielke zotterdeg den troep roontelum de kios bij-in, ze vatten de fietsen die daar ston eweg en zetten die ergend anders, ‘want dè hurt nie’, verjagen speul- kiendjes, ’want dor is ie nie vur’, en o-wee as z’er savends toch antreffen die oonder de vloer van de kios van ge-wit-wel liggen te dinges dan scheengen ze daar mi de zaklamp hin en ze dreigen mi pliesie en aawlui en fleusteren det schaand en alles is. Oneigelijk gebruik, ha de veurzitter gezeed, dor moessen zellie naw immol tiggen optreejen.

’N mond of wa geleejen waar er ’n incident ‘mi betrekking tot onze kios’, zoue zee ‘t de veurzitter. Eiglijk waar ’t iets van niks dè opgeblazerd wier. Kie, zo’ne Mardekaan of zo, in alle geval ne mallochtoon - dè zaagde zoue an ‘t op zeen knijs hangend kruis, an zeen veul schiv gouwe tand, en zeen manier van praten waar niks as slissen en scheuven van letters en zeen kèl schrapen. Dieje vrimdeling zaat mi zinnen handwerkrommel van blek en breiwèrk zoue mar in onze kios. Misschien waar dè gekommen umdet règende of detter gin standplatske ovver waar tussen de fautochtoon mertlôj, óf ie kos of wilde gin mertgeld betalen. Inne van de kiosbewakerds troffen de mens daar en ze han ‘m mee Vort! Allez, weg hier! eweg gejaggen. Nor wor ie van af kwam! han ze ok nog gezeed. Och, de Mardekanerd of wa tie jok waar, ha toch niks ginne klandizie gehad en ie ha al uit zeen eigen dien blekkere rotzooi-handel in-gelaaid in ne nuzzik en waar start-tussen-de-bijn in zeen rammelkaar eweg gerammeld. Zie-zoue, wir ’n oneigelijk gebruik oit de wirreld …

Rond Pinksteren is er ’n grout tentfist gewist vur’t hijl durp. Ditte fist is uitgeloupen in ’n weenterfist toe in de nije kiios. Dè kwam vanwegens de pastor. Dor zin er hier trawwens twije af. Den inne hi twije o’s, des de pestouer of pastoor van de prochiekèrk schungs an ginne kant ’t plein dor de kios sti. Den andere hi mar ijn zo’n o. Des de rector Vermeulen, de pastor van ‘t bedaardenhuis ofwel zurgcentrum. Mi zeen ijn o is ie zeer geliefd en ie prikt ok al zo schon, De pastor mi mar ijn o hi zeen gouwe priesterfist gehad in die tent opt gazon aachter de bedaarden en ie hi alleman bij hum uitgenoderd. Hij hi daar gezèten in nen hendige stoewl-mi-sleengers vur de fliesietasiehaand en ie ha veul drank en thuisgebrocht eten en hapjes en meziek eweg gegivven en ie wow mi gin geweld iet of wa wa van wèrde waar vur hum eigens gekriggen hebben. Mar ie ha wel gèr dè ge wá gaaft, en wel vur Emnestie, des vur mensen in vervolgings- en tirannie- en kolonellenlanden dor ge wordt gemarteld as ge wel zegt wa ge nie ins magt denken. De ha goewd uitgehald, mijer as tiejnduujzend wel en dè is zo nor zinne zeen gebleken dè tie ’t durp ne kerstgroep kedo di, bedoeld um jaarlijks te worren te kiejk gezet in de kios.

D’r kwam ne kerstgroep-werkgroep. Dè gong oit van de stichting Sloof en Span – dè zin de uitSlovers die zeen eigen zo inSpienen vur de kios en zo. Dezelfden as Hoeft nie Mag wel. Die gongen an’t opmeten en idees en ontwerpsels maken. Zellie zochten hijl Ropa dur en vonnen en kochten mi jinstemming van de pastor én mi zeen senten ne kerstbildengroep in zo’n Zwitsers poppensnijersdurp van niks as jodela-hie en koekoeksklokken – ok zèlf gesneejen mar dur aander gekoekoekt.

Krek op tijd vúr dè op de zoondeg vur de Korsmis de bewoners van de kios zallen worren oontheuld en ovvergedraggen, zin de bildpoppen hier opt plein angekommen. En nie ijn ha nog nie dítte van’t transport te lijen gehad. D’r waar al èrd in de kios gekrooid, links van de midden ne plak wit zand vur‘t kribke, nen izzel is gehuujrd in’t naburig stedje R. (dor haan ze die zat), nen os is bestèld bij Hoekse. De bisten hoeven ze mar te halen en er ston al ’n stuk of genogt kerstdennen in den aachtergrond.

As ge soms daacht det dus gauwechtig zat gepiept zou zin mi dette durpstenijl –‘n femilie mi ’n kiendje mi kraambezoek en al - efkes in de zouegenamde stal ner te zetten, dan kende die van de Stichting Zommer en Weenter nog nie. T’uitpakken en nerzetten duurde en duurde – de lesten adventszondeg waar al bekant begonnen - want: Maria sti jop den trek, dette spötje scheengt int herderinneke zeen ougen, Jozzef iet mijer op daar an, en er moes ok nog ’n taw um alles umhin tiggen indreengers, ent deez ent geen …

’T kribke waar nog efkes leeg geblivven. Pas de zoondeg zou’t kommen. En dè is ’t naw. ’T Half durp is lekker druk opt plein bij-in. Die van de Stichting Herders en Wijzen han ’t schon vur mekaren, dè moet gezeed. Vuurpotten, krentebroud mi botter en mi zoonder botter, koffie in van die bekerkes dè gin bekerkes zin en die ge magt laten liggen, stuujl en benkskes vur de bedaarden, en kiendjes die buukskes um uit te zeengen doen uitdijlen. Nu zijt wellekome ... doen de mensen opt plein zingen en dor kumt de meziek van gindswijd ovver de straat er an, en die spult dè tevalg ok. Al marsjeerend, wellekome, in maat en tempo, mar mi klein peskes. Want aachter de meziek dor lupt de pastor mi ijn o en mi in zeen erms ’t kerstkiendje. Klokslag op tijd – alles afgesproken wèrk – wordt ’t kiendje nergeleed in zeen bekske en de pastor (nog aalt mi ijn o en naw al dien tijd al mi’n gleundergezeecht) zi smiespelend knuffelwoordjes ertiggen en ie kiekt zuujt nor ’t bekskeskiendje as ie achteruit treejt um woorden van anbieding en anbidding te zeggen op de lessenader die al klaar sti.

De zondeggemergen van’t kerstkiendje wordt besloten mi oreemoes en zijgening en mi samenzang: gemengd kouer, kiendjeskouer ent half durp opt plein en de meziek spult en dè sti gelijk nèven de kios. Die is naw nie toegankelijk want die is bezet dur ne kerstgroep en wordt naw mi permissie oneigelijk gebruikt. Alleman duuu mi hullie kiendjes nog efkes nèven de kerststal um te kiejken nor de lèvensgroute vrouwvriendelijkste kerstgroep van de regio, dè waar ie geworren dur dette mar ijn herderinneke.

Den engel krie amper andaacht. Die hengt er mar kaal en kaawechtig an inne van de gietijzeren laantèrzepielèren van de kios. Den engel ochèrm wa hi tie toch nen dunne jepon. En wa is ie allinnig en gans nuttelous. Opt leent tussen zeen uiterin gehaawen erms is ok gin bodschap of iets,want niemend hi ter vur hum wa op doen schreeven of scheelderen. Zo as dè eigelijk hurt.

Zoue is dan de Korsemis gekommen, mi ’n nij Stichting Allen of Allijn, ne nije kios en ne nije oupenbare kerstgroep. Ielkendijn blie jin huis en is bizzig mi zeen eigenste dinger. Buiten is’t kaaw en de fiezelsneuw van strakke is in den dunne weengd stuifsneuw geworrren. Ginmens hi de mallochtone Mardekaan of wa-tie-jok-is kannen opmerken toen die op kerstavend efkes stillekes bij de kios is gewist …

Op Korsemismergen kan alleman de woorden lèzen die de goeien engel Gabriël in de kaaw naw wel an zinne stander hengt te dragen.

’T sti ter in goed-genoegt Nederlands op, dus de mens is van hier. Wellicht hier geborren of ie is op nen inburgeringskursus gewist, mar dan is ie in alle geval ok al laang int land en uitgeproceduurd. En dettie banden hi mi ’n aander wirreld dè bewees wa ter op de Gabriël zeen leent ston. Dor konnen wellie ok an zien det ne mallochtoon is die gisterenavend of tenaacht oonzen engel hi geriefd mi ’n bodschap.

Want dor stonnen nèven de bodschap int hollands nog van die gekreulde tijkens op. In zo’n sort van schrift hi misschiens ’t kerstkiendje Jezuuke dorgeenter ok wel lèren schreeven.

Afijn, die vrimde letters die samen wel zoiets zoon kannen betikkenen as

VREDE OP DE WIRRELD VUR DIE DÈ WILLEN

Mar in groute  Hollandse letters zaagde dè Gabriël ditte bericht draagde:

 ALLAH  IZ  GROOD