De tamme kastanje van de Trekpot

Januari 2007

 De mooiste boom van Brabant? Als iemand mij die vraag stelt, geef ik tegenwoordig als antwoord: “De tamme kastanje in Breda”. Dit komt eigenlijk omdat die vraag mij eens gesteld is bij een kranteninterview. Je wilt dan niet met je mond vol tanden staan en geeft een vrij impulsief antwoord. Op zo’n moment blijkt dat je toch reeds die afweging wel eens gemaakt hebt. Spijt van dit antwoord heb ik dan ook niet, want de tamme kastanje op de hoek van de De Crogtdijk en de Terheijdenseweg is inderdaad een boom zoals een boom moet zijn. Dik, breed, gedraaid, imposant en ga maar door. De kastanje is gewoon echt een beauty. Het was een van eerste bomen die ik besprak in deze rubriek. De originele tekst kunt u helemaal beneden aan deze pagina nog nalezen. Maar het leuke van mijn opmerkingen over deze boom die later ook in De Stem te lezen waren, zijn de vele reacties die ik kreeg van lezers. Hoeveel mensen hebben geen herinneringen aan deze boom? Deze reacties nalezend en vooral dankzij het materiaal dat Maayke Jong-Doppen voor mij verzamelde, kan ik nu een beter beeld schetsen van de geschiedenis van deze bijzondere boom.

De voorbereidingen voor de plant van deze boom worden gelegd in  1792. In dat jaar geeft een rijke Bredase theehandelaar opdracht tot de bouw van een buiten aan de rand van het toenmalige Breda. Hij laat een wit gebouw plaatsen met daarachter een park. In dit gebouw nodigt hij zijn klanten en kennissen uit om zijn theemelanges te proeven. Op het gebouw laat hij een windwijzer plaatsen in de vorm van een theepot, oftewel ‘Trekpot’. In de volksmond ontstaat de naam Trekpot voor het gebouw en park. Ook de blinden voor de ramen hadden de beeltenis van een theepot en de gevelsteen met het bouwjaar had de vorm van een theepot.

De Trekpot

De opening van het park in 1933. Waarschijnlijk gefotografeerd onder de kastanje

Verderop in het park

De Trekpot van opzij gezien

Rond 1820 zal de kastanje geplant worden in het park.

In 1933 koopt de gemeente het park en het gebouw met de bedoeling er een park van te maken voor de nieuwe uitbreidingswijk Belcrum.

In de jaren veertig heeft de Gemeente Breda nog volop 'Parkplannen'.

De volgende decennia kunnen de bewoners van Breda genieten van het prachtige park. Het gebouw  ‘De Trekpot’ gaat dienst doen als politiepost. Veel reacties kreeg ik binnen van mensen die het park uit die tijd nog kennen. 

“Ik herinner me nog dat er ook altijd prachtig wit knisperend grint lag. Het park stond vol mooie bomen; er was ook een vijver en inderdaad een van de grootste bomen was die kastanjeboom die toen al voor een kind indrukwekkend groot was. 
'Ik moet een jaar of 11-12 zijn geweest - we waren toen al verhuisd - dat de gemeente Breda in haar oneindige wijsheid besloot een Noordelijke rondweg aan te leggen. Ze hebben toen maar het hele park gesloopt !! Die boom kon nog net gespaard worden, want die lag in het uiterste Noordelijke puntje.: Dit schrijft Ed Boons.

Frans Cornelis schrijft: “Het verhaal ging in mijn jeugd, dat er tijdens de oorlog zich soldaten verscholen hebben gehouden in de boom.”

Ook Leny Koks heeft haar eigen herinneringen aan het park en de kastanje: “Ik heb aan mijn kleinkinderen verteld dat ik daar als klein meisje in de kroon van de boom, graag met een boek zat te lezen. Ik meen dat het park toen de Trekpot heette.  het was in de oorlog of net na de oorlog. Als we er langs komen rijden we altijd even wat langzamer want het is een prachtige boom en inderdaad de omgeving is een aanfluiting.”

De kastanje krijgt in deze jaren in ieder geval voldoende gelegenheid zich te ontwikkelen tot een monumentale boom. Toch besluit de Gemeente Breda helaas in 1963 om een einde te maken aan het park ‘De Trekpot’. De kastanje kan gelukkig gespaard blijven. Wel heeft hij in die tijd nogal te lijden onder goedbedoelde acties tegen haar verval. De holle ruimtes in de boom worden volgestort met beton. Een procédé dat vroeger in zwang was bij boomverzorgers. De kastanje wordt het enig overgebleven relict van het park. De zorg van gemeentewege is tweeledig vanaf die tijd. Er komen verschillende reddingsacties als de boom achteruit dreigt te gaan, maar van de andere kant laat de gemeente de omgeving steeds meer contrasteren met deze prachtige boom. Op deze wijze wordt het Brabants mooiste boom op een van Brabants lelijkste plaatsen!

De kastanje gefotografeerd in de lente van 1977 door Jonne Zoutendijk uit Vught. 
Ook hier onder twee maal.

Vooral de inspanningen van Jan Timmers, toenmalig specialist Bijzondere Groenvoorziening van de gemeente, zijn er debet aan dat de kastanje nu nog zo bijzonder levenslustig staat te pronken. In 1978 krijgt de boom groot onderhoud door een boomchirurg. Tevens zal de eerste steun geplaatst worden onder een van haar takken. Liefst 5125 gulden stelt de gemeente dat jaar ter beschikking voor restauratie van de kastanje.

In 1992 krijgt de boom een grote tegenslag te verwerken. Het tankstation dat pal naast de boom gelegen wordt zorgt er voor dat de boom veel te weinig water krijgt. De boom gaat zienderogen achteruit. Een wagen die het gemaaide gras verzameld geeft bijna het genadeschot aan de boom door per vergissing er tegen aan te rijden. Een grote tak die een forse breuk oploopt kan alleen nog verder als er twee nieuwe stutten bijgeplaatst worden. In 1996 zal de boom weer onderhanden genomen worden door boomchirurgen. Een hek wordt geplaatst rond de stam.

Deze en de onderstaande 7 foto's zijn gemaakt door Maayke Jong-Doppen. Enkele van deze foto's laten het verval zien van de boom in de jaren '90.

De boom heeft profijt van deze goede zorgen en hersteld wonderwel.

In 2003 maakte ik onderstaande 8 foto's

De boom nu, oogt bijzonder vitaal. Het is een pronkstuk dat zijn weerga in Brabant niet of nauwelijks kent. Hopelijk kunnen nog velen genieten van deze bijzondere boom,. De gemeente Breda zorgt er goed voor al blijft het natuurlijk onvergeeflijk hoe de omgeving van deze boom zo heeft kunnen verloederen.

 En ook de foto's gemaakt in januari 2007 laten een blakende boom zien:

Met heel veel dank aan:

 P.K.M. van Eijnatten, Leny Koks, Ad Rommen, Ed Boons, Jonne Zoutendijk,  Frans Cornelis, Jan Timmers en bovenal Maayke Jong-Doppen voor hun opmerkingen en foto’s.

 

---

 

De tekst die ik in september 2003 bij deze boom plaatste 
was als volgt:

Een tamme kastanje in Breda

Een jaar of zes geleden hadden Ed Schilders en ik het plan een boek te gaan maken over bomen. Het moest een boek worden waarin de relatie centraal stond tussen de mens en de boom. Welke rol speelt de boom in het leven van de mensen en tot welke bijzonderheden op bomengebied heeft dat geleid. In die tijd van onderzoek naar allerlei wetenswaardigheden begon ik ook met het fotograferen van bomen. Een van die bomen die ik toen ging bekijken was de tamme kastanje in Breda die te vinden is op de het kruispunt van de Nieuwe Kadijk en de Terheydenseweg. In zijn toen winternaakte pracht, een magnifiek exemplaar. Dikke stam, dikke zijtakken en ja hoor een hek er omheen. Laatst ben ik voor mijn speurtocht naar Bijzondere Brabantse Bomen weer terug gegaan. Hij staat er gelukkig nog steeds. Een prachtboom op een zeer ongelukkige plaats. Het verkeer raast voorbij, een lelijk magazijn met nepvuurtoren ligt er achter. Kan de gemeente Breda niet verordenen dat dat magazijn plat gaat, de wegen afgesloten en alle lantarenpalen en verkeersborden gekapt worden? 

Op zoek naar meer informatie over deze boom op internet werd ik niet veel wijzer. Zoek je op kastanje en Breda in Google, dan kom je niet veel verder dan: - meisje van 24 met kastanjebruin haar, woonachtig in Breda zoekt.... en - de uitspraak van de voetballer Bart van den Eede: "Meer kon ik niet doen. Maar ik had de bewijzen in handen: een bloedkont zo groot als een kastanje die er na enkele weken nog zat." Wat dit mag voorstellen: "een bloedkont" wil ik niet weten.

Het enige wat ik heb kunnen vinden komt uit het boek 'monumentale bomen in Nederland' van Gerrit de Graaff. Hij is geplant rond 1820, een omtrek van 4,50 meter en een hoogte van circa 16 meter. Kijk maar gewoon. Hij is prachtig. weet iemand meer te vertellen over deze boom dan hoor ik het wel.

Dat boek overigens is er nooit gekomen. Op een dag kwam mijn vrouw thuis met het boek 'Bomen en mensen, een oeroude relatie" uitgegeven door de Bomenstichting. Dit boek maakte ons toekomstige boek grotendeels overbodig.