aachteraaf

CR10 (blz. 9) 'mar aachteraaf'

aachtkaanteg

SN Dès naa ècht enen aachkaantegen boer. (200909)

aaf

Btk (blz. 41-42) afblèève - blèèft er aaf!

aboepartaon

SN Toen we siedereklaosliekes zaate te zinge, wier der aboepertaant gestrôojd. (130909)

abuus + achste

rangtelwoord achtste Btk (blz. 28) uit cluster chtst wordt de t verzwegen

affeseere

SN Alleej, affeseert es wè - Kom, schiet eens een beetje op (030210)

afgang

SN Dès goed vur den afgang, zi de pestoor, èn hij dronk et liste öt de wèènflès. - Dat is goed voor de stoelgang, zei de pastoor, en hij dronk het laatste .. (2006l0)

afgaon

CR 9 (blz. 11) ‘ge zult gin zaand mir afgaon’

afgenaojeg

De lôone zèn der ok afgenaojeg lêeg - ... verschrikkelijk laag (SN 180109)

alderhèllege

(kop 'heil' aanpassen) CR10 (blz. 73) 'alderhèllege'

alle mèèreges

hierna invoegen allerhaande (zie alderhaande)

allerhaande

allerhaande

bn.

allerhande, allerlei

FVb allerhaande sorte – goed gesorteerd

avvenant

TOEVOEGEN na avvenant:

avvendaans

zn.

overvloed

zie abbendaans

FVb bij het rikken: dertien slagen

- via Fr. ‘abondance’ uit Latijn abundantia

bêen

Btk (blz. 36) meervoud: bêene

bèèrge

moet worden: b è è r e g e

bèète

Btk (blz. 40) verl. tijd bêet, maar: bitte gij?

behèmd

CR10 (blz. 55) 'hij deej nogal behèmst' WNT II:1491 BEHEMSTIG (thans onbekend) geheim, op eene geheimzinnige wijze

bèngske

CR10 (blz. 21) 'op z'n benkske in de zon'

beschandeliezeere

SN We môogen op zondag nôot bèùte speule om onze kleere nie te beschandeliezeere (080409)

beschiete

SN Schaajt er mar meej èùt, dè beschiet er tòch nie mir aon - hou er maar mee op, dat helpt toch niet meer (310107 + 120510)

bèùge

Btk (blz. 40) in verl. tijd variatie: bogde / bôogde

bèùk

CR 9 (blz. 47) 'buiten-buiks te veul eete'

bèùzerd

bèùzerd

zn.

buizerd

bep. roof vogel, (Buteo)

Btk (blz. 28) door de meervouds-s ontstaat het cluster rts, waaruit de t verzwegen wordt.

biediefke

SN Biediefkes ziede swènters aatij in pòrkes dur den hòf bèùtele. (210210) Koolmezen zie je 's winters altijd paarsgewijs door de tuin buitelen.

bikkesemènt

= etenswaar SN Ons moeder hòlde vrèddags op de mèrt vur hil de week et bikkesemènt. (091209)

billewaoge

SN As oewen baand kepòt is, kunde vort meej de billewaoge - .. te voet verder (240210)

bist(e)

na bist(e)

biste

ww., zw.

de beest uithangen, zich liederlijk gedragen

-- biste, bistte, gebist

bistje

Btk (blz. 28) uit het cluster stj wordt de t verzwegen.

blad

zn.

blad Btk (blz. 36) meervoud: blaojer

blauwe

SN Ge wit wèl, diejen blauwe van hiernèffe - die roodharige buurjongen (l10410)

blêeke

CR10 (blz. 45) "t ongeblekte gao terzijje'

blènd

Btk (blz. 27) in de superlatief wordt de d niet uitgesproken: blènst

blut

Verster Bluts zijn - niets meer hebben. Deze betekenis van ledigheid vindt men in het woord 'blutten' bij Kil. en Plant., homo stolidus, inanis

bökpènt

CR 9 (blz. 47) 'buikpent menneke?'

bokstaopele

SN As ge dè zôo nie begrèpt, zakket oe wèl es aanders bokstaopele (120809) ... op andere wijze aan het verstand brengen. Etym. verwant met 'boekstaven'

bontje

CR10 'één bontje' (blz. 9)

boogerd

SN De kènder spulde bij den boer in den boogerd bumkeverwissele. (050409)

brandappel + branbaor

branbaor bn. brandbaar Btk (blz. 27) uit cluster ntb wordt de t verzwegen

bridst

Btk (blz. 50) naast 'brêedst'

broelie

SN Toen ze èfkes der kont gekeerd ha, han de kènder enen hôop broelie gemòkt. (070210) - Toen ze eventjes niet opgelet had, hadden de kinderen een hoop rommel gemaakt.

bruur

Btk (blz. 59) onze / jullie/ hullie bruur

bussel

SN En vrouw meej ene flinken bussel hout vur de deur (140609) - een vrouw met een weelderige boezem.

d

d-syncope

Vaker dan in het Nederlands wordt in het Tilburgs dialect de medeklinker -d- uitgestoten, zoals in: mekaare (malkander), schèèl (schedel), vèène, schèène (schelden), tèène (teneinde), lèèr, vèèr, èèrepel, krönaogel, stanbild, preeke (prediken), rèère, (rijderen), rösse, (ruischen), bèùl (buidel), zaol (zadel), ik ston(d), we zon (zouden), we won (wouden). Soms komt er een w voor in de plaats: aaw, kaaw, haawe, gouwe; veel vaker valt de j in: baaj, haaj, waaj, schaaj, spraaj, beschaaje, begaoje (begaden), raoje, op staoj (gestadig), wirgaoj, paojke, kèrmenaoj, laoj, draojer, blaojer, vleej week, beneeje, geleeje, breejer, neuje (nodigen), goej, hoej, moeje, bloeje, boj, brôoje, dôoje, nôoj, rôoj, lije, wije, strije, wieje, enz.

daampe

daampe

ww., zw.

dampen

Btk (blz. 27) - et daamt - uit het cluster mpt wordt de p verzwegen: et daamte

daanke

Btk (blz. 27) in 2e pers. en 3e pers. enk. presens wordt in het cluster nkt de k verzwegen - daangt

de

lw.

Btk (blz. 45) een finale t is assimilatiefactor: de wordt dan te.

-dè

Het komt voor dat het voegwoord dè verzwegen wordt, bijv. in kwosse begosse; samentrekking van ik wo dèsse ...

WNT XXVI:736 - WILLEN I,2 a) In het imp. of plusquanperf. ik (enz) zou willen, meestal gevolgd door een dat-zin, ter uitdrukking van een (niet zelden onvervulbaren of ireëelen) wensch // Ach Grietje ick wouw # gy hadt dat ick jouw wel sou wenschen. (# hier had ‘dat’ kunnen staan)

Het verschijnsel doet zich ook voor bij samengestelde voegwoorden: meedèk em zaag - meej kem zaag

K+B 'swijls de franc op vijf centen stao = swèlsdè de franc ...

-de, -te

eindlettergreep

De finale lettergreep van geïnverteerde persoonsvormen van de 2e persoon enkel- en meervoud (komde/ kwaamde, doede/didde, zèède / waarde, witte/ wieste, kèkte / kêekte, enz.) bestaat uit de medeklinker van het vervoegingssuffix (d of t) plus een enclitisch pronomen (e).

De d is door assimilatie ontstaan uit een oorspronkelijke t. Zo'n assimilatie werd echter belemmerd door een voorafgaande stemloze fricatief (trefte, waaste, vèèchte) of occlusief (kröpte, prètte, brikte).

Om nadruk te leggen kan het versmolten voornaamwoord herhaald worden: Itte göllie brèùn brôod? Dan meude gij ok meej.

dèèrm

toevoegen: Btk dèèremke (blz. 16, 51) meervoud: dèèreme

dènke

Btk (blz. 27) in 2e pers. en 3e pers. enk. presens wordt in het cluster nkt de k verzwegen – dèngt

der

(bw/vn)

Btk (blz. 40)

Het postencliticum 'der' veroorzaakt verkorting, b.v. ik rok-der vier - ik lop-der wèl eeve nòrtoe; als het postencliticum de vorm 'er' heeft, vindt er geen verkorting plaats: ik rôok-er vier - ik lôop-er wèl eeve nòrtoe.

dèùke

Btk (blz. 40) verl. tijd dôok, maar: dokte gij?

deur

na d e u r, d u r ke :

deurgebont

zn.

de deurstijlen

- uitdr. in et deurgebont staon - in de weg staan

CR in et deurgebont

vM hij ston tussen et durgebont

deur

Btk (blz. 41-42) durlôope - lopt is en bietje deur

deuzeg

CR 9 (blz. 57) 'deuzig en zat'

Dien

zn., eigenn.

vrouwennaam: Dien, Dina, Dientje (vaak verkorting van Huberdina o.i.d.)

fig. schèèl dientje, kleine baarsachtige van 15 cm (Gymnocephalus cernua), ook schèèle jood genoemd

WBD III.4.2$92 'schele jood', pos, baarsachtige van 15 cm

dòkkele

SN In de vekaasie fietsteme nòr Esbeek om te gòn dòkkele in de Flaos. (151210) - In de vakantie fietsten we naar Esbeek om te gaan pootjebaden in de Flaas.

drêûge

CORRECTIE Btk: imperf. drèùde moet zijn: drêûgde ...

dreugklôot

SN Bè diejen dreugklôot moete geduureg èfkes dènke, vurdè ge kunt laage. (161209) - Bij die droogkomiek moet je meestal even nadenken,voordat je kunt lachen.

drinke

Btk (blz. 27) in 2e pers. en 3e pers. enk. presens wordt in het cluster nkt de k verzwegen - dringt

drugte

CR10 'die drugt' (blz. 9)

dunke

Btk (blz. 27) in de 3e pers. enk. presens wordt de k verzwegen: dungt

durjaoger

SN Fèène kòst beschiet er bij hum nie aon, tis ene èchten durjaoger / schròkker (100210)

duuzendzinder

duuzenste tw. duizendste (Btk. blz. 90)

dwalkschaop

SN Toen hullie moeder dôod waar, wierie en dwalkschaop - …raakte hij letterlijk en figuurlijk ontheemd (021209)

èèrbeezem

SN Vruuger kòchteme de èèrbeezeme in en spaone mèndje bij den boer (120709)

èèreger

CORRECTIE lemma è è r e g e r (typefout 2x) teege der èèreger moet zijn teege den èèreger

èèrem

(zn) toevoegen: achter Btk: dim.: èèremke (blz. 16, 51)

eke

dim. suffix

Volgens Btk (blz. 50) wordt dit suffix gevoegd achter een substantief eindigend op: een korte klinker + 1, m of n: manneke, stèlleke, pilleke, bonneke, nunneke, bölleke, wieleke, smoeleke, Juuleke. Uitz.: naast kummeke komt vaak kumke voor.

èl

èlf tw. elf

èlfde tw. elfde [zonder svarabhaktivocaal omdat die binnen de eerste syllabe blijft]

er

pluralissuffix

Btk (blz. 54) meervouden van substantieven op -er: aajer, kènder, blaojer, dinger, pòtlôojer, draojer (draoje), brôojer (brôoje)

fielefaawe

SN As ge zôo blèèft fielefaawe, krèède himmel niks - ... zeuren, krijg je ... (270110) - WBD III.1.4:436 fielefooien (ook: fielievouwen) - strelen, aanhalen, lief doen. N.B. niet voor Tilburg; daar: flikflooien, fikfakken, als in Van Dale. Nittersels wóórdenbuukske: fieliefaauwer - mooiprater.

fisje

Btk (blz. 28) uit het cluster stj wordt de t verzwegen.

flèèr

SN Agge nie ophaawt zakkoe es en flèèr verkôope dè oewe kòp vort nòr oe kont kan kèèke (020809)

flèùte

Btk (blz. 40) verl. tijd flôot, maar: flotte gij?

foetelpòt

SN Meej driekôoninge ginge de kènder meej de foetelpòt langs de deure (060110)

frannie

WBD III.1.3.15 'franje' = rafel moet zijn: 'franie' = rafel

fròts

CR10 (blz. 70) 'munne pommeraans frotst'

frutblaos

CR 9 (blz. 35) ‘gif mèn mar de frutblaos’

g

infix

Vervoegde werkwoorden in de onvoltooid tegenwoordige en verleden tijd, met als onderwerp gij/ gullie, hij/ zij/ et of een ermee bedoeld naamwoord, soms ook ik, kunnen met een onmiddellijk volgend lidwoord of voornaamwoord et verbonden worden door een ingevoegde g: gij zieget, hij doeget, de laamp digget nie mir, gullie zogget wèl weete.

Het gaat om een kleine selectie werkwoorden: die welke een eenlettergrepige infinitief hebben; zèèn, zien, doen, gaon, staon, slaon; verder: hèbbe, ègge, lègge / ligge en zulle. Uitgezonderd zijn tijdsvormen die zelf op een g eindigen: zèg, lèg, lig, zaag, sloeg; en vormen die niet op een klinker eindigen: is, was/waart, ging, ston(d), zul. Eigenlijk is zo'n g een hiaatdelger. Uitgangsloze persoonsvormen als doe, zie, gao, stao, zo leveren vóór het woordje et een hiaat: hij doe et. Onbewust zou men een t als vulmiddel kunnen gebruiken: hij doet et, maar ook wel een d: hij doed et; in dit laatste geval gaat het dan om een intervocalische d, waarvan bekend is dat hij gemakkelijk het veld ruimt ten gunste van een j, zoals in rôoje,dôoje, kaoje, lije, rije, geboje, begaoje. Van 'hij doejet’ naar 'hij doeget’ is het niet ver. Beide medeklinkers zijn stemhebbend; de j ontstaat tegen het harde gehemelte; de g tegen het zachte, dus iets naar achteren.

LITERATUUR

A.R.Hol - 'De g in heeft het en derg. werkwoordvormen' (in Taal en Tongval, jg. XVII (1965)

A.P. de Bont - 'Over de g in heget en derg. werkwoordelijke vormen' in Tijdschr.voor Nederlandse taal en letterkunde, jg.73, blz.262-278.

N.J. Schuurmans - 'Verbindingen met specifiek enclitische pronomina in het Westbrabants; in Mededelingen van de Nijmeegse Centrale voor dialect- en naamkunde (speciaal nummer 1975)

gaanzetong

SN Onze paa ging saoves nao et wèèrk langs de Golsewèg gaanzetonge steeke vur de knèène (070609)

gaberdiene

CORRECTIE moet zijn: gabberdiene

gaojslaon

SN Slaoget tòch goed gaoj, dè de draojer nie in de frut lôope - Blijf toch goed opletten dat de draden niet in de war raken. (230510)

gaoperd

SN Hee gaoperd, kunde nie öt oe dòppe kèèke! (190809)

gatslag

WNT XIV:1511 gatslag - bilslag (verouderd)

gatvergielegèètekeutel

SN Gatvergielegèètekeutel, wès dè heet (160909)

gebrôojd

SN Hij heej nie te klaoge, hij is ommers goedgebrôojd - hij is immers verzekerd van een goed bestaan (3006l0)

geensgòns

SN Heensgòns gao rap, mar trug hèk de wènd van veure (050809)

gèère

SN Enen bak kòffie hèk wèl gèère, mar ene klaore hèk nòg liever (220309)

gèètekòp

SN Oover honderd jaor hèmme tòch ammòl ne gèètekòp (l90409) - Over honderd jaar zijn we toch allemaal dood.

gemèènekèès

SN Enen botram meej gemèènekèès, dè waar pas fist. (140310)

gewonte

Btk (blz. 53) meervoud: gewontes

gezond

Btk (blzt.27) in de superlatief wordt de d niet uitgesproken: gezonst

giebere

Jag. GIBBEREN - gibben. Gibberen is Vlaamsch voor lachen. Het primaire GIBBEN kwam onder de vorm GIEBEN (giebelen) voor; Eng. to ghybe.

giebergèèt

SN Ge zut dèrteg van die giebergèète in de klas hèbbe! - ... van die pubers (240110)

glas

dim. glòske

Btk (blz. 52) glaas of glas

göllie, gullie

Btk (blz. 58) als onderwerp: gullie, anders: jullie

harses

SN Hij viel meej sen harses op de kaajbaand èn was gelèèk van sene susserd (250209) - Hij viel .... en was helemaal van de wijs, van streek, in de war.

heilzaom

heilzaam bn., bw.

Btk (blz. 34) hèlzaom of heilzaom

hèllepe

CR10 (blz. 27) 'dan hellep't nie'

hèloore

SN Jantje gao es hèleure of de mister der al ònkomt - ga eens kijken of ... (220709)

hèrdgang

zie Actum Tilliburgis jg. 7 (1976) blz. 24 (M. de Bruijn)

hier

Btk (blz. 29) In allegro-vormen kan een initiële h wegvallen als het vorige woord eindigt op een medeklinker: 'ik blèèf ier slaope'.

hiete

(van de krantetitel 'dinges' bestaat geen kaart (zie Van Dale) SN Ge wit wèl, òch kom, hoe hietie naa ok alwir? (170509)

himmòl

SN Ge zèèt ok himmòl ginne meens vur dè wèèrk. (300809)

hoeme

SN As ge nie ötschaajt, krèède en flèèr om oew oore dèt hoemt. - .. dat ze suizen (041109)

hoevelderhaande

SN Ik wil enen ijskoo van en kwartje; hoevelderaande smaoke hèddeï (141009)

honderd

honderste tw. honderdste (Btk. blz. 90)

hondsbèndje, hondsgezèèk, hondsknòbbenhout, hondsmèrt en hondsneus

Btk (blz. 27) uit het cluster nds wordt de d verzwegen: honsbèndje, honsgezèèk, hons....

hoog-gaatie

SN Booven in den hooggaatie kunde de mèskes gemak zat kusse - (090510) - boven in het reuzenrad laten de meisjes zich gewillig zoenen.

hòrspèl

SN En knötje wier meej grôote hòrspèlle op zen plòts gehaawe - een haardot werd met grote haarspelden op zijn plaats gehouden. (280609)

hòrzak

EDW haarzak, aassak - wie ruzie zoekt, vitterig iemand. Eerste deel is wsch. Hoogduits ‘hader’ 'twist'. Z.A.

Goem. aaszak - heaft met 'haarzak' niets te maken (zie blz. 15).

Ghijs. 'aer(e)zak - naarling, in 't bijz. vrek; ook aarzakker.

Bont hòrzak - persoon die met iedereen overhoop ligt en ruzie maakt.

WNT V:l462 HAARZAK (II), aarzak - gewestelijke, althans niet overal bekende benaming voor een twistgierig, kijfachtig persoon, iemand die verschil, ruzie maakt over eene kleinigheid, inzonderheid om er zijn voordeel mede te doen.

Waas haarzak - die zeurt of bedriegt in 't spel. DeBo HAARZAKER, haarzaak, haarzak - Haarkliever, vitter, fr. chicaneur iemand die, iets gekocht hebbende, moeilijkheden maakt ...

hòrzakke

SN Schaaj toch es èùt meej dè gehòrzak - .. met dat vervelende gedoe (280410) -- WNT V:l462 HAARZAKKEN, aarzakken, haarzaken - Van 'haarzak' - verschil zoeken; moeite maken, ook bedrog plegen, onheusch doen bij 't spel.

höske

SN wòcht èfkes, vur we gòn moet ik nog op et höske - ... naar het toilet. (160510)

hòtpèns

CR 9 (blz. 49) 'ik wil hotpens, pa'

houdoe

SN Alleej kom houdoe war! - Nou vooruit tot ziens maar weer eens! (030310)

iemes

SN Hèdde gij iemes gezien? Nèè, niemes! (281009)

iepert

SN Sondags komtie nie vur èlleven öt zenen iepert; tis tòch schaand war! (310310)

ind

WBD 6e vermelding 'vlienaam' moet zijn: v1einaam

inder

SN Tis ammòl inder, òf ge naa dur den hond òf dur de kat gebeete wòrt (030509)

ingiete +

ingpót zn. inktpot - Btk (blz. 28) uit cluster ngtp wordt de t verzwegen

intèère

SN Ik hè gin geluk meej et kaorte, ik tèèr in op menen buut (120409)

ja(a)nke

Btk (blz. 27) in 2e pers. en 3e pers. enk. presens wordt in het cluster nkt de k verzwegen - ja(a)ngt

jaanke

SN Den oober goojde en tas kòffie oover men nuuw klêed: ik kos wèl jaanke! (240509)

Jan

Btk (blz. 56) ik hèb Janne nòg gezien

je

dim. suffix

Volgens Btk (blz. 53) wordt dit suffix gevoegd achter een substantief eindigend op een t (tenzij deze in een j verandert): straot - stròtje, laand - landje, haand - hèndje, maand - mèndje, pòt - pötje, maar brôod – brôojke. Volgens blz. 27 wordt uit bepaalde klinkerclusters de t uitgestoten: fist - fisje, bist - bisje, kaast - kasje, gast - gasje, kiest – kiesje.

jèppe

SN Hij zaat stil in en huukske van den toog zen bòrreltjes te jèppe èn wier zôo stiekem veul zat (040209)

jèùn

SN Dès me tòch ene jèùn: ge laagt oewèège kepòt assie et op zen heupe heej - Dat is me toch een grappenmaker: je lacht je een ongeluk als hij op dreef is. (230610)

jiepe

SN De knòrrie zaat in zen drinkesbèkske te jiepe - te spetteren (070310)

jòrgetij

SN In dees jòrgetij kunde veul wènd verwòchte. (170310)

k1èèn

CR10 (blz. 25) 'in die hille klêne benkskes'

k1èèn

SN Ik zèè laoter getrouwd: mèn kènder zèn klènder dan de jouw. (291109)

kaajlègger

SN Et gao derin as sneevel in ene kaajlègger. (070909)

kaanes

SN Hij heej zene kaanes wir volgevreete - Hij heeft weer onbeschoft veel gegeten' (210109)

kakhiele

SN Lig tòch nie zo te kakhiele, ge haawt de hille mieterse boel op! - Werk toch eens door, je houdt de hele zaak op! (210410)

kattespouw

CR10 (blz. 72) 'kattespouwbrokke'

ke

dim. suffix - Volgens Btk (blz. 5l) wordt dit suffix gevoegd achter een substantief eindigend op:

1. een klinker (niet de sjwa): milledieke, sneeke.

2. een w of j: löwke, douwke, laojke, kaajke

3. een f of p: köfke, höfke, köpke, ripke.

4. een m voorafgegaan door een korte of stomme klinker: ròmke, zumke, bumke, èèremke.

5. een s: glòske, duske, mèske; soms met variant -je: viske / visje, vòske/ vòsje; soms is alleen -je mogelijk: vèrsje, wènsje.

6. een r (behalve als zo'n woord eindigt op -ker, -ger, -cher of nger, in welk geval ze voor -tje in aanmerking komen): kaomerke, vènsterke, lirke, birke

kèèke

Btk (blz. 40) verl. tijd kêek, maar: kikte gij?

kèènd

SN Ons Lewieke spult zo schôon, ge hètter gin kèènd aon (100509)

kèère

SN Meej de schomaok wier et hèùs van boove toe beneeje gekèèrd (260409) = Met de schoonmaak werd het huis van boven tot beneden op zijn kop gezet.

kêet

WNT VII:2016: gewestelijk nog KETE (men schrijft gewoonlijk KEETE) Men schrijft ê, blijkens de hedendaagsche dialecten.

kèmke

SN Hij heej zo wèèneg haor dèttie en fèèn kèmke nôodeg heej om ze te vèène (290309) + (020610)

kèps

SN Ik doe niemir meej: ik zèè kèps - ...: ik heb geen geld meer om in te leggen (l00110)

kerbòl

CORRECTIE moet zijn: kèrbòl

keresier

SN Hij heej ene keresier getrouwd: hij maag vort niks meer as nòr heur löstere - Hij heeft een bazige vrouw getrouwd: hij mag voortaan niets meer dan haar gehoorzamen. (210710)

kiesje

Btk (blz. 28) uit het cluster stj wordt de t verzwegen

kiltjesstamp

na kiltjes :

kiltjesstamp

zn.

stamp van keeltjes

zie: kiltjes

kinkenduut

SN Ik reej krèk mee mene kreugel teege de kaajbaand ene kinkenduut kepòt (270909)

kitse

SN Grôote lummels dènke dè op de kaaje kitse stoer stao - Grote jongens ... (090610)

klazieneere

na klasjeneere:

klazieneere

ww., zw.

druk praten over gewichtige zaken

zie klasjeneere

klèènpielekesweer

SN Schotse èn klèènpielekesweer gao mistal saome - Als je kunt schaatsen, is het meestal koud; dat is in bepaalde situaties niet zo handig. (030110)

kleviere

CR10 (blz. 65) 'Laot die schaol nie uit oew klaviere valle'

klinke

Btk (blz. 27) in 2e pers. en 3e pers. enk. presens wordt in het cluster nkt de k verzwegen – klingt

klocht

SN De mister heej aatij en hil klocht jong om em heene. (020510)

klòkkebaaje

SN Klòkkebaaje vènde op plòtse in et bos waor et en bietje donkerder is (280109)

klôoterij

SN Òch, dè zeegeltjesplèkke, dès ammòl mar klôoterij as puntje bij pòltje komt, betòldet tòch zèlf (260709)

knèènekôoj

na knèèn :

knèènekôoj

zn.

konijnenkooi

zie: knènskôoj

knèèpe

Btk (blz. 40) verl. tijd knêep, maar: knipte gij?

knèlpestoor

SN Wè zèède tòch ene knèlpestoor; kom hier dèk oe ene slabber òndoe. (250309)

knêûp

Btk (blz. 36) meervoud: knêûpe

knie

CR10 (blz. 43) 'baai m'n knie'

kniejes

na kniebaand:

zn.

kniejes (meervoud van knie)

kniejes

zn. meerv.

knieën

CR gin mos òn der kniejes … en toch lief.

CR op zen kniejes: ze zakt hòst dur der knieje;

CR soepel in de kniejes; et sèèrf van men kniejes

gez.HvR ón zen kniejes trèkke - ertussenuit gaan

CR10 (blz. 43) 'baai m’n knie'

Btk knieje (plur.) ‘op oe kniejes’ (blz. 55)

Biks èèrd on de kniejes hèbbe - bij het huwelijk veel meebrengen (de jongen)

knijs

SN Meej zon fröllie nèffen oe lopte ok goed in de knijs (040710) - Met zo'n juffer naast je loop je ook goed in de gaten.

knòl

TOEVOEGEN na knòl invoegen:

knòldèèk

zn.

kanaaldijk, ook straatnaam

zie: kenaoldèèk

knörft

SN Dieje knörft heej gin harses in zene knöst - die lomperik ... in zijn hoofd (170110)

koeter

na koes:

koeter

zn.

iemand die alsmaar heen en weer loopt

ook: koeterkont; onrustig, bedrijvig persoon

költjesknikkere

na költje:

költjeknikkere

ww., zw.

bepaald knikkerspel

köpke

CR10 (blz. 43) 'en ons kupkes - schutters - eugskes gluurden'

kors

Btk (blz. 28) uit cluster rts vervalt de t: kors

körsje

Btk (blz. 28) van het cluster stj wordt de t verzwegen

kòrst

na kòrst zn:

kòrst

bn.

kortst

overtreffende trap van 'kòrt'

Btk. (blz. 49) kòrst

kösselek

CR10 (blz. 33) 'mar kösseluk dè waoter'

kòst

Btk verkleinwoord: kòsje: uit cluster stj wordt de t verzwegen

köstelek

na koste

köstelek

bn.

kostbaar, waardevol

ook: kösselek

FVb köstelek – waardevol

Antw. Köstelijk – kostbaar; duur: ‘en köstelijke reis’

koud

na kottegissemus:

koud

bn.

komt voor naast kaaw

gez. MP Koud, dè ist pas as den boer èès schèt.

WeijD kaaw (predicatief): het is koud (blz. 14) resp. ‘kaawt’ in T noordoost.

krèùkezèèker

SN Ik zèè tòch liever ene Krèùkezèèker as enen Ballefrutter (060509)

krikkel

SN Ons buurvrouw waar mar en krikkel meenske, mar kwèèke dèsse kos. (181009)

krimpe

Btk (blz. 27) in 2e pers. en 3e pers. enk. presens wordt in het cluster mpt de p verzwegen.

kwansèùs

SN Hij keek zôo kwansèùs es oover zene schouwer òf zij ok nòr hum keek – (130110) Hij keek als per ongeluk over zijn schouder ...

kwèètspeule

SN Ik hèb zoveul kwèètgespuld dèk wir op men zaod zit (150309) - Ik heb zoveel verloren dat ik weer terug ben bij mijn oorspr. ingelegde geld.

kwèps

SN Ik wòr zo kwèps van al dieje limmenaade; gif naa mar es iets stèèrekers. (200110) WNT VIII:815 KWIPS Zie KWAPSCH 702 KWAPSCH - kwabsch, bnw. Wellicht eene afleiding van KWAB l) Van den mensch en zijn lichaam: flauw, onwel, misselijk. Z.a.

lammeteere +

lamke, lèmke zn., dim. lampje - met klinkerverkorting uit 'laamp' - Btk (blz. 28) uit cluster mpk wordt de p verzwegen,

lanzjeej

(ter vervanging v. potloodnotitie) Bont slansé (silence?) beginwoord v.e. soort lied dat men vooral in herbergen kon horen (blz. 554)

lêeg

SN Hij zong hil lêeg: toe et wit zaand toe - met een heel lage basstem. (070710)

lèèke

Btk (blz. 40) verl. tijd lêek, maar: likte gij?

lèèpere

SN Die trui is aoreg versleete, ze begient òn alle kaante te lèèpere. – Die trui is best wel versleten: ze begint aan alle kanten te lubberen. (270610)

lèksteel

SN Zonder lèksteel hamme gin kèrmes gehad. (240310)

lèkstêel

[opmerking 2: Op het leesplèngske komt voor 1èkstêe1 het naglijderteken is terecht". Het gaat om een zachtlange ee. De desbetreffende kaart is correct.

lèmke

SN De klèènmanne meugen êenen aovend meej nòr de kèrmes lèmkes kèèke. (200509)

lillek

CR10 (blz. 11) 'hoe lillukker'

lillekerd

CR10 (blz. 55) 'nèè lillukkerd'

links

Btk (blz. 27) van het cluster nks wordt de k verzwegen: lings

linkse

Btk (blz. 27) van het cluster nks wordt de k verzwegen: lingse

linkspôot

Btk (blz. 27) van het cluster nks wordt de k verzwegen: lingspôot

locht

SN De locht schoof dicht èn et viel er dòrnao meej bakken èùt (290709)

lomp

Btk (blz. 27) aan eerste regel toevoegen: in de superlatief wordt de p verzwegen: lomst

lôope

WNT VIII:2826: "Ook in het Ndl. komt loopen voor 'een snelle voortbeweging' voor, en gewestelijk, b.v. in Brabantsch dialect, is deze beteekenis zelfs nog de meest gebruikelijke."

lôope

Btk (blz. 37) lôope - gij/hij lopt

lut

SN Die grôote lut spulde nòg aatij meej der poppe in plòts dèsse nòr de jonge kèèrels keek - die grote meid .... in plaats dat ze belangstelling voor de jongens had. (010709)

maawerd

SN We zèède tòch ene maawerd, tis bij jou nôot goed òf et dugd nie (080309) -Wat ben je toch een zeurpiet, het is bij jou nooit goed.

meejdè

WNT IX:619 - (29) In voegwoordelijke uitdrukkingen met 'dat', wordt het voegw. 'dat' soms weggelaten: 'Met ze was beschonken, ... SIX v.CH. Verg. bijv. vóór(dat), eer(dat).

meejdè

Ook met weglating van dè: meej kem zaag, wies ik et

mèlleke

gemolke moet worden: gemolleke

mènneke

SN Meej zon pak aon zèède wèl et mènneke (030609) -- Met zo'n kostuum aan kun je wel voor den dag komen.

mèrsie

mèrsie - tsw.

-- wordt algemeen gebruikt in plaats van het Ned. ‘dankjewel’

meuge

SN Akket gevraoge ha, hakket nie gemeuge. (251109)

meutele

SN Hij zaat meej zene vinger in en götje van de baank te meutele - te peuteren (150709)

middelsèèn

SN Vruuger zaag ik blauw van de sneevel, èn na vort van de middelesèène. (070410)

mis, miske

Btk (blz. 52) 'Een betekenisverschil heeft zich ontwikkeld bij: mèske 'meisje' - mèsje 'mesje' ').

muugeghèd

SN Toen ze et hèùs gekèèrd ha, kosse van muugeghèd hòst niemir op de bêen staon (260809)

n

hiaatdelger

Btk (blz. 50) Als een zelfst. naamwoord eindigt op een sjwa, en het volgende woord begint met een klinker, wordt de medeklinker -n- tussengevoegd: hogten èn diepte - hoogte en diepte; ooranjen èn r^ood - oranje en rood; ge hèt meensen èn pòtlôojer - je hebt mensen en potloden (uitdrukking); en hundjen èn en poes - een hondje en een poes. Deze regel geldt uitsluitend voor zelfst. naamwoorden. Bij bijvoeglijke naamwoorden treedt n-insertie uitsluitend op bij het mannelijk enkelvoud.

naadè

vw nu Naadè zen vrouw dertussenöt is, heetie de zörg vur drie kiendjes.

naaw

vw nu Naa et blèèft sneuwe, gao ik nie de deur èùt.

naokwalm

SN Agge zukke dinger doet, moete de naokwalm kunne veele (251009)

neef

Btk (blz. 59) onze/ jullie/ hullie neef

nèège

neegende tw. (Btk blz. 90)

néépe

SN Ge meugt wèl in oew haande nèèpe dèt ammòl goed aflopt (180309)

nèèpe

Btk (blz. 40) in verl. tijd: nêep, maar: nipte gij?

nuut

WAT (XI:230) NUUT, nuwe, nuwer, nuutste; iets nuuts Z.a.

öllie

SN Hee öllie moeder sewèèle nog èèrepel nôodeg? - Heeft je moeder soms ... (060610)

òn

Btk (41-42) ònbèène - bènd er dees mar aon

onbekwaom

SN Hij hò ene goejen bòrrel aachter zen knêûpe, mar hij waar nie onbekwaom. - Hij had een flinke borrel op, maar hij was niet dronken. (180710)

òndehaand +

ondèngbaor bn. = ondenkbaar - Btk (blz. 28) uit cluster ngkb wordt dè k verzwegen,

ònkwakke

SN Daor komt ie eindelek ok es ònkwakke. (300909)

ons

Btk (blz. 60) onze/ons kènder, onze/ons vraawe (blz. 59) onze paa, bruur, neef, zwaoger, onz ôom, onzen/onz oopaa

ôom

Btk (blz. 59) onze / jullie/ hullie ôom

oomaa

Btk (blz. 55) et gao de lòtste tèèd wir wè beeter meej oomaas

oopaa

Btk (blz. 59) onzen/onze, julliejen/jullie, hulliejen/hullie oopaa

opblaoze

CR10 (blz. 61) 'ge kunt 'm opblaoze'

opjèùne

SN Jantje wier dur zen kammeraoj opgejönd om bèlleke te trèkke (040309)

opstoet

SN Alle jaore zitten er meej karneval in den opstoet grôote gaote - (140210) Ieder jaar vallen er met carnaval in de optocht grote gaten

òssem

SN Ik heb mar êenen òssem èn twee haande - Ik kan niet alles tegelijk. (081210)

p1èùze

Btk (blz. 40) in verl. tijd variatie: plosde / plôosde

paa

Btk (blz. 59) onze / jullieje) / hullie(je) paa

paddeddevoet, paddepôot

SN Hèk daor gaddomme wir ene paddepôot in men stuk - Heb ik daar potverdorie weer een fout in mijn weefsel. (110209)

padscheet

SN Dès heel ont, zon padscheet op oew oog - Dat is erg vervelend, zo ' n strontje aan het oog. (221210)

peejstamp

SN Peejstamp itte meej klapstuk - Hutspot eet je met klapstuk (rundvlees dat wordt meegekookt) (250109)

pèère

SN We zulle der es flink teegenon pèère - we zullen ze eens flink van katoen geven (131209)

perbeere

SN Dè kunde naa wèl perbeere, mar dè lukt oe tòch nie. (111109)

pèrsgestiekes

SN dès vals spul, gij mòkt pèrgestiekes òn oewe maot - dat is vals spel, jij geeft tekens aan je maat (180209) - Uit Frans 'gesticuler' - tekens geven, gebaren maken.

peur

- en na dit gewijzigd te hebben in p è ù r

SN Hij heej veul pèùr vur de tandarts; dè spaort em sènte, mar dè kost em wel zen taande - - Hij is erg bang voor de tandarts, dat spaart hem geld maar kost hem wel zijn gebit. (260510)

Piet

Btk (blz. 56) we zèn bij Piete gewist

pieterstalleke

CR10 (blz. 57) 'op unne pietestalleke'

pisblom

SN As pisblomme ötgebloejd zèn, dan kunde doen wie de plèùze der in êene kêer af kan blaoze - .... dan kun je een wedstrijd houden wie de (zaad)pluizen er ... (170609)

piske

CR10 (blz. 43) 'dè piske hô gin trèkkraacht'

plandèès

SN Hij liep hil de rnèèrege in zene sjamberloek èn op zen plandèèze. - Hij liep de hele ochtend in zijn kamerjas en op zijn pantoffels. (130610)

DeBo PLADIJZEN pladijsde gepladijsd - De panjuilen van eenen plakweeg met stroo vullen en bezetten om er dan mortel over te strijken. PLADIJS - een visch, anders ook Plaat geheeten.

EWN pladijs - ontleend aan vulg. Lat. platice ... wsch. afl. v. Grieks platús: 'plat, breed'.

pòl

-- Javaans 'pol' (verkorting van djempol) = duim

pòl

vgl. sausdèùme

pompe

pompe

ww., zw.

pompen

Btk (blz. 27) uit het cluster mpt wordt de p steeds verzwegen: pomt, pomte, gepomt

pompstêen

moet worden pomstêen - Btk (blz. 27) uit cluster mps wordt de p verzwegen.

pömstêen +

pomstesjon zn. pompstation - Btk (blz. 28) uit cluster mpst wordt de p verzwegen

pôot

Btk (blz. 36) meervoud: pôote

Prè1wèg

SN Vanaf de Prèlwèg koste den Atteljeej zien. (181109)

prèngel

SN Dieje prèngel doe nòg aatij ene sènt op de schaol - die gierigaard ... (250410)

prieêel, prie-iltje

zn = prieel, tuinhuisje

pumke

Btk (blz. 28) uit het cluster mpk wordt de p verzwegen: pumke

raande

WeijD Stelling IV: Hasseltsch raane

rammel

SN Dè meens waar me tòch en blèkke rammel - ... een druk type. (200510)

raoke

Btk (blz. 37) raoke - gij/hij ròkt

rèsje

zn., dim.

restje

Btk (blz. 28) uit het cluster stj wordt de t verzwegen.

rèttereur

SN Dieje rèttereur wit van veure nie dèttie van aachtere lèèft - Die slome heeft nergens erg in. (301209)

roms

SN Hij is nog romser as de paus - nog orthodoxer (310509) - Overdrachtelijk: Hij is overdreven precies in zijn opvattingen en methoden.

s

epenthesis - Opvallend is de ingelaste -s- in samenstellingen, waar het Nederlands die niet kent, zoals in: kèlsgat, geensgòns, drinkeskrèùk, drinkeskèùl, swirskaante, spiersbòlle, broeksriem, mansjètsknêûp, spòrspòt, wijwaotersvòtje, knènskôoj, stotskèèr, teegesworreg, vansgelèèke, pèrsmòp, druktesmaoker.

sausdèùme

vgl. pòl

schaans

SN Ons moeder hò en pròtje oover de schaans meej de buurvrouw (110710)

schèèl

bn (op achterzijde) fig. schèèl dientje - kleine baarsachtige van 15 cm (Gymnocephalus cernua), ook schèèle jood genoemd.

schèèl + KAART

(zn) LEMMA als bijgaande kaart

dien zn, eigenn.

schènke

Btk (blz. 27) in 2e pers. en 3e pers. enk. presens wordt in het cluster nkt de k verzwegen - schèengt

schomaok

SN Meej de schomaok wier et hèùs van boove toe beneeje gekèèrd (260409) = Met de schoonmaak werd het huis van boven tot beneden op zijn kop gezet.

schomaoke

Btk (blz. 42) Ik hagget schon moete maoke - ik had het schoon moeten maken (samengesteld ww.) - Ik hagget schoon moete maoke - ... mooi moeten maken (bep. v. gesteldheid)

schuddekul

SN Ik hèb allêeneg nòg mar en pènneke schuddekul vur oe (= restjes c.q. waardeloze troep (081109)

sèffens

SN Ik zal et sèffes doen, mar irst mòt dees klaor. (041009)

sipsòp

SN Meej et sipsòp van de waas wiere ok nòg de plòts èn de stoep geschuurd. (230909)

sjasseej

SN Moete diejen aawe sjasseej daor zien sjoefele -- Moet je die oude man daar zien schuifelen (201009)

ske

dim. suffix

Volgens Btk (blz. 53) wordt dit suffix gevoegd achter een substantief eindigend op: een g, k of ng: ugske, dingske, ringske, pakske, hòkske, hökske, lökske. Veel woorden op -ng laten het suffix -etje of -eske toe: dingske/ dingetje, slangetje (dier)/ slangeske (van o.a. rubber), tangeske / tangske / tangetje. Naast wègske komt ook wèggetje voor.

slameur

SN Hoe gaoget? Òch, zen gangeske, èn nòvvenaant ginne slameur (100609)

slaojhiele

SN Gao toch es öt de weeg, ge staot bekaant meej oe slaojhiele op men têene. (061209)

slèè`pe

Btk (blz. 40) verl. tijd slêep, maar: slipte gij?

slinger

Btk (blz. 51) dim. slingertje, ook slingerke

smorselpötje

CR 9 (blz. 35) 'Hedde trek in 't smodderpötje'

sneuw

SN Hij begos te schreuwe toen ie meej sneuw wier ingezipt (110109)

sòppert

SN Dieje sòppert kan zenèège nie mir verzörrege. (040410) Toelichting: Deze benaming zal wel verband houden met 'sòppe' in bijv. koffie of thee, iets wat vroeger door oude mannen met slechte gebitten wel moest gebeuren, omdat ze anders hun brood niet naar binnen kregen.

speklaosiemènneke

SN Et heej gevrôore èn de waas hangt nòg bèùte, et lèèkene naa wèl speklaosiemènnekes - Het heeft gevroren en de was hangt nog buiten, het lijken nu wel speculaaspoppen (201209)

sprietje

SN We din sprietjetrèkke wie môog begiene - we trokken strootje on uit te maken wie mocht beginnen. (140109)

staantepeej

SN Hij krêeg staantepeej gedaon toen ie van zenen baos geschoept hò. - Hij werd op staande voet ontslagen toen hij van zijn baas gestolen had. (050510)

staantepeej

letterlijke vertaling van Lat. 'stante pede' (ablativus absolutus)

stang +

stanpunt zn. standpunt - Btk (blz. 28) uit cluster ntp wordt de t verzwegen.

steeg

SN Doe tòch nie zo steeg; löstert naa ok nòr en aander. Ben toch niet zo koppig; luister ook eens naar wat een ander zegt. (291510)

stèùte

Btk (blz. 37) stèùte - gij/hij stöt

stinke

Btk hij stingt (uit cluster ngkt wordt de k verzwegen)

stompe

stompe

ww., zw.

stompen

Btk (blz. 27) uit het cluster npt wordt de p steeds verzwegen: stomt, stomte, gestomt

stònder + KAART

NIEUW LEMMA als bijgaande kaart stònplòts zn

stònplòts

stònplòts

zn.

staanplaats

vruuger hamme bij et voetballe ammòl en stònplòts

stôote

Btk (blz. 37) stôote - gij/hij stot

stumke

Btk (blz. 28) uit het cluster mpk wordt de p verzwegen

stuupke

SN Nò et wèèrk zaatie op et stuupke vur zen hèùs en sjèkske te rôoke. (010409)

susserd

zn bewustzijn SN Hij viel èn was gelèèk van zene susserd (250209) WBD III.1.2:227 susserd (Reusel) – bezwijming -- III.1.2:228 van zijn sus gaan (Tilburg) flauwvallen Kortrijks wdb. 'Van zijne sus vallen' - bezwijmen, bewusteloos worden Gents wdb. 'Van zijne sus draaien' – flauw vallen.

swèls

achter K+B ''swijls de franc ...' N.B. swijls is hier vw.

swèlsdè

SN Hij aat zene bottram op swèlsdèttie durwèèrekte. (221109)

swèlsdè

K+B 'swijls de franc op vijf centen stao ? ( = swèlsdè ... (zie dè vw)

t

t paragoge

Het Tilburgs kent veel woorden met een zgn. paragogische -t (soms een als 't' klinkende –d). Dit aanhangsel heeft geen etymologische basis, maar is louter eufonisch toegevoegd, bijvoorbeeld in de volgende woorden: ènegt€, sommegt(e), ènkeld, dubbeld, genogt, meschient, langst, kanjert, klinkert, pènt, wègt, lènt, nuut.

taageteg

SN Hij is vendaog taageteg gewòrre, mar ge zogget em nie geeve (130509)

taatemiddag

Taatemiddag zèèk nie tèùs, mar taovend kunde wèl koome. (160809)

tabbernaokel

SN Ze zaat meej der tabbernaokel òn de kemuuniebaank èn de pestoor wies nie wòr dèttie kèèke moes - ... met haar décolleté ... (280210)

taotòlf

De Jager - Nieuw archief voor Ned. taalkunde (1855/56): tot - lap, vod. Gelijk nu in het Midden Hoogd. olf een individu aanwijst, zoo ook tot-olf, zijnde de ledeman van den kleermaker. Kiliaan (1599) tot-olf, taet-olf - Statua sartoria = ledenpop voor den kleermaker.

teegesworreg

SN Ge wit teegesworreg nie nir wàor ge òn toezèèt (011109)

tènnebruukske

(onderaan, achter 'Tinnebroek' als volgt aanvullen) , welke naam blijkens de volkstelling in 1947 14 maal in Noord-Brabant voorkwam, waarvan 8 maal in Tilburg.

tijlijend

CR10 (blz. 43) 'hij is zô tij-leiend' -- WNT VIII:2224 - Lijd-den-tijd, iemand die zijn tijd verleutert of die een zaak altijd uitstelt. Kil. Homo ignauus, otiosus, tempus transigens ignauè - traag, onwerkzaam

Tilburg

Tijdschr. TILBURG: jg. 27 blz. 93 ‘Tilburger of Tilbörger’ (W. Sterenborg)

titse

SN Ge waart em asse oe hòn getitst (151109)

tje

dim. suffix.

Volgens Btk (blz. 5l) wordt dit suffix gevoegd achter een substantief eindigend op:

1. een korte klinker + l of n: zòltje, diltje, bintje, stintje, schuuntje,dèkseltje

2. een sjwa: waogetje, torretje, hèkketje \

3. -ker, -ger, -cher of -nger, hoewel deze meestal -ke krijgen: bakkertje, zwaogertje/ -ke, lachertje, slingertje/ -ke

tòffelgeraaj

SN Et tòffelgeraaj laag meej et tòffelklêed in de tòffelschèùf (010309) - het bestek lag met het ontbijtlaken in de tafella.

toog

[opmerking: Bij jèppe, hierboven, komt ook toog voor. De desbetreffende kaart geeft tôog , wat voor mij aanleiding was tot onderzoek. Van Dale XIV geeft onder 1. TOOG 7) tapkast, 'schouwspel' van togen (tonen). Van Dale Etymologie verwijst naar Gotisch ataugjan < augo 'iets voor ogen brengen’. In WNT XVII: 1283 wordt TOONEN vermeld: "Toonen is wsch. reeds in de 16de, doch zeker de 17de eeuw het gewone woord boven den Moerdijk. Terzelfder tijd is het in het brab. en limb. naast het verouderende toogen in gebruik ..." De dubbel oo in de open lettergreep garandeert dat het om een scherplange oo gaat, en de schrijfwijze toog juist is. Niettemin geeft de Woordenlijst van 1865: toog, togen; toog (=toga) togen; toonen; maar toogen komt niet voor (dialect).

truttenbòl

SN Dieje truttenbòl moet naa aatij alles verraoje - die flauwerd ... (090809)

tussenbaaje

SN Kunde dees tussenbaaje ok nie èfkes doen? - ... ondertussen ... (050709)

tuuterke

twaalf tw. twaalf

twaalfde tw. twaalfde [zonder svarabhaktivocaal omdat die binnen de eerste syllabe blijft]

uuver

Door ronding ontstaan uit 'iever'. Zie Weijnen 'Vergelijkende klankleer v.d. Nederlandse dialecten', blz. 78. Biks uuvere - ijveren, aanmoedigen

vansgelèèke

SN Ik koom van den Haajkaant en men vrouw vansgelèèke - ... eveneens (160410)

vaort

SN Hij wont naa in Gôol, mar hij heej zon vaort nòr de stad. (190709)

vastentèèd

vastentèèd

zn.

vastentijd

SN In de vastentèèd wier der nie gedaanse (170210)

vèèle

Btk (blz. 37) vèèle - gij/hij vèlt

vèène

SN Hij zòcht ooveral mar hij kos et nie vèène. (100310)

vèèner

SN De hèlft van de wèèrde is vur de vèèner. (020909)

verdaampe

verdaampe

ww., zw.

verdampen

Btk et verdaamt - uit het cluster mpt wordt de p verzwegen.

verèkkes

CR10 (blz. 9) 'vurrekkes goed gaor'

vergeete

CR10 (blz. 31) 'en vergit me niet'

verlèt

SN Daor hèmme naa al enen hille tèèd verlèt nòr gehad. - Dat .... gemist (210310)

verraase veraase

Volgt dan alfabetisch op veraandere

verrèèze verèèze

Volgt dan alfabetisch op verèèremoeje

verrèkkes verèkkes

Volgt dan alfabetisch op verèèze

verrekt verèkt

Volgt dan alfabetisch op verèkkes

verrinneweere

SN Die haogelbui heej hil mene tèùn verrinneweerd (240609)

verrinneweere verinneweere

Volgt dan alfabetisch op verhonskonte

verschaaje

SN Ik hèb van verschaaje kaante geheurd dèt nie goed meej em gao. (210609)

verschieten

WNT deel XX II, kolom 25, betekenis 27) in de verbinding 'zijn oogen verschieten' = even inslapen, een licht kort slaapje doen.

verslènde

-- Boutkan kent alleen 'verslinden'

vertèssel

SN Ge moet hier naa gin vertèsselke gòn ophange ik gelêûf oe vur ginne sènt. (280310) Je moet hier nou geen fabeltje gaan vertellen ik geloof je absoluut niet.

vèthol

SN Toen ze kattekwaod han ötgehòld krêege ze ene vèthòl aachter der broek. (121210) - Toen ze kattekwaad uitgehaald hadden, kregen ze een politieman achter zich aan.

veulpròts

SN Dieje veulpròts lult oe zôo van de sòkke - die praatjesmaker kletst je zo omver (180410)

visje

Btk (blz. 28) uit het cluster stj wordt de t verzwegen (van ‘vèst’)

visjeszak

SN Dè betaol ik öt men visjeszèkske (111009)

vrêûke

Btk (blz. 37) vrêûke - gij/hij vrukt

vruut

SN Hij heej me tòch en vruut, daor kunde ast rèègent schèùle. (231209)

waone

waone

ww., zw.

wanen

- waon - waont - waont / wònde - wònde - wònde - gewònd

Btk (blz. 38) in verl. tijd vocaalkrimping: wònde;

- waone - wònde - gewònd

wèèrepe

wèèrepe st. ww = werpen -- wèèrepe - wierp/wierepe - gewòrrepe

wèffer

SN Wèffer: wat voor, welke. De wèffere mènde? De die daor. (090909)

wèffer

SN Wèffer kènder hèdde göllie? Van baaje sorten êen. (160610)

wèg

onderste vermelding: WBD moet zijn : Btk (blz. 53)

wèltje

SN Kunde nog en wèltje wòchte, ik zèèder zôo - Kun je nog even wachten, ... (300510)

wo(n)

achter eerste citaat (van K + B): (zie opmerking bij dè vw)

wòrsje

zn., dim.

worstje

Btk (blz. 28) uit het cluster stj wordt de t (van 'wòrst') verzwegen.

zwaoger

Btk (blz. 59) onze / jullie(je) / hullie zwaoger

zambak +

zanpad zn. zandpad -Btk (blz. 28) uit cluster ntp wordt de t verzwegen, met klinkerverkorting uit zaand

zèèke

Btk (blz. 40) verl. tijd: zêek, maar: zikte gij?

zeiken

betekent ook 'zeuren'

zètèèrepel

SN Tis èèrmoej agge oe zètèèrepel moet opeete - Het betekent armoede als je gedwongen bent je pootaardappelen op te eten (080209)

zoon

CR10 (blz. 19) "n spie tot aon de soons toe'

zuut

SN Zudde naa zuut zèèn èn zachjes doen op zulder? (230809)

zwaoger

Btk (blz. 51) dim. zwaogertje, ook zwaogerke

zwaor

De door Btk (blz. 50) gegeven comparatief 'zwòrder' heeft de vorm 'zwòdder' naast zich.

zweevel

zwèlle st.ww = zwellen -- zwèlle - zwol - gezwolle