Willy Damen

De grote kerrek

Men schreft en sprik-tur daoneg op los

over de Sint Jan van Den Bosch.

Van Haor praocht raokt iedereen in vuur en vlam

en daorom is-tur un kopie neergezet in Madurodam .

Zo kunne ze bove de grote reviere ok profitere

van ut mooie monement de Den Bosch heet te offrere .

Mar dur is heel we aon veuraf gegaon

veurdet dieje kerrek in Den Bosch kwaamp te staon.

Ik zal dur un bietje van vertelle

zodet-ge-dur oe eige we van veur kunt stelle.

Op ut terrein "de Pepers" wier omstreeks 1210

de grond veur de éérste Sint Jan, van fundering veurzien.

Ut eerste gedeelte waar bestemd veur kerrek en kerrekhof ,

en ut tweede veur ut vrijthof .

Ut zouw un kerrekske worre van Romaons baksteen

zonder tore of andere poespas dur omheen.

In 1222, de kerrek waar toen amper klaor,

kwaamp onze stad te staon onder "Keulse kommetaor".

De Bisschop van Keule, alleen HIJ,

waar hier de baos over de kerrek en maotschappij .

In 1240 kwaamp-tur toch unne tore

gebouwd, deur iemand die in Westfaole waar gebore.

In 1263 heet de kerrek un uitbreiding ondergaon

mêê un doophuske de tusse de kerrek en tore kwaamp te staon.

In die jaore wier-tur nie aon geboorteregeling gedaocht

en daorom, tusse 1270 - 1280, de planne op taofel gebraocht,

om un grotere Sint Jan te bouwe

omdèt we 8000 zieltjes hadde, keinder, manne en vrouwe.

In bouwstijl waore toen grote veranderinge ontstaon

veural deur de Franse, die waore tot "Gothisch" overgegaon.

Nouw, veur zoiets waore ze hier ok wel te porre

dus, de nieuwe kerrek, moest ok Gothisch worre.

1280, De waar ut jaor,

det de planne uitgevoerd kosse worre zonder bezwaor.

De bouwmeester waar Marcilius van Keule,

die eerst om meer ruimte begos te zeule .

Ut Begijnhof waar al, mêê veurbedaochte raode,

in 1274 overgebraocht naor de Paraode.

Om de "stao in de weg" pande te kunne slope,

deeje ze die mar opkope.

Toen waore alle hindernisse overwonne

en kos mêê de bouw worre begonne.

Mêê ut werreke wier nie mêê de pet naor gegooid

want in 1312 waar de kerrek veur driekwart voltooid .

Dur wier wel nie vollegus planne gebouwd

omdèt dur steeds wijzeginge tusse wiere gedouwd.

In 1330 deeje ze besluite om un kapellekrans te bouwe

en in 1345 om de kerrek wè op te stouwe.

De reeje van deze verandering?

Wel, dur kwaamp meer geld binne van de bevolleking,

mar ok deur de bouwkunst, die kreeg zonne toenemende vlucht

waordeur de vernieuwinge nie waore van de lucht.

Tusse 1380 -1390 wier de straolkapelle afgebouwd

en van 1390 -1430, ut zuidportaol zeve meter opgestouwd.

Ut noorderportaol kwaamp tusse 1420 -1455 aon de beurt

en ut middeschip wier, in die jaore, ok we opgefleurt.

In 1470 kwaamp ut zuiderportaol helemaol klaor

en de Antoniuskapel kreeg un zijingang in de zellefde jaor.

Twee klokkeverdiepingen wiere in de tore gebraocht

en ut geheel mêê un leie spits bedaocht.

Tusse 1430 1490 kwaamp-tur veul klaor, ik zal ut opsomme,

de Gerref, Kanunnikekaomer, Kapittelzaol en de Stadskomme.

Ok de kapel van de Broederschap van Onze Lieve Vrouw,

kwaamp tot stand as un praochtege bouw.

l n 1478 raokte de bouw un bietje bekneld

omdèt unne steen in Antwerrepe moes worre besteld.

Trouwes, verder werreke waar overbodeg

want ok toen al, hadde un bouwvergunning nodeg.

De Bisschop van Luik moes dè geve

en die goeie ziel dee dè ok, al duurde ut eve.

De straolkapelle kwaamp in 1481 gereed

en de grondslag veur de zuider-zijbeuk wier in 1497 geleed.

Tusse de jaore 1504-1529 heen,

zurregde Antwerrepe veur de bestelde steen.

De middetore wier toen opgetrokke

waorbij Jan Poppel, as uitvoerder, wier betrokke.

De bedoeling waore, o zo goed,

mar ut werrek aon de Sint Jan kreeg veul tegespoed.

Un bliksuminslag braocht zoveul schaode aon

det ze éérst aon ut reperere moesse gaon.

In 1603 sloeg Prins Maurits un beleg, hij kos dè nie laote

en dè wier in 1629 overgenome deur ut leger der staote.

Hierdeur kreeg de Sint Jan un gevuulege dreun

en van niemand enege aondaocht of steun.

Daoke en geweIleve deeje instorte

en de Sint Jan leek vort meer op un blok krotte.

Tot 1840 duurde deze vergetelheid

en toen krege ze spijt.

Heel gauw kwaampe ze mêê un denkbeeld naor veure

om de Sint Jan un bietje op te fleure.

Ut provinciaol Genootschap veur Kunste en Weteschappe,

zette de éérste stap om de kerrek op te lappe.

Zij waore ut die un prijsvraog uitschreve

om zo aon ut restauraotieplan, meer gestalte te geve.

Toch heet-ut nog tot 1858 geduurd

veurdèt-tur un metselaor naor de Sint Jan wier gestuurd.

Archetekt Veneman waar-ut, die zonder gedram,

de verantwoording op zich nam.

In 1860 kwaamp-tur 36.000 gulde binne

en toen kos men pas goed mêê de restauraotie beginne.

Veneman heet zun werrek nie klaor kunne maoke,

hij moes in 1863, deur un hartaonval, zun arbeid staoke.

Zunne rechterhand Hezemans,

kreeg nouw as eerste archetekt zun kans.

Mar ok hij màkte ut werrek nie gereed

Omdèt-ie in 1909 overleed.

Van Heeswijk mocht toen ut werrek begeleije

en toen die in 1948 kwaamp te overlije

waar Van Kessel de aongeweze persoon

die ut werrek beloond zag mêê un kroon.

Rond 1950 wier ut dak dur opgeleed

en dè waar in 1962 helemaol gereed.

Van Kessel wier in 1968 ziek

mar dhr. Teering stin klaor en verving um kwiek.

Ik begin te geleuve, dèt niemand ut einde zal beleve

want onze Sint Jan, blèft werrek geve.

Reperaoties blijve altijd bestaon,

dus ut restaurere, zal wel deur blijve gaon.

Van daor de uitdrukking van de Bosschenaor :

"de Grote Kerrek komt nóóit klaor" .

Nao mun lang verhaol is ut heel wijs,

om un rondleiding te maoke deur dit "Gothisch Paleis".

De gewelleve, koorbanke, altaor en beelde,

is veur prof en amateur, un kunstzinnege weelde.

Bij ut zien van de prikstoel, ut glas in lood en de doopvont,

lopt ut waoter uit oewe mond.

Onze Sint Jan, oud, vol historie, mar toch elegant,

is beslist ut mooiste monement van Nederland.