CUBRA

INHOUD PIERRE VAN BEEK
HOME 
BRABANTS
KUNST
FOTOGRAFIE
TEKSTEN
AUTEURS
AUDIO
SPECIAAL

PRINT

Pierre van Beek - Heemkunde-artikelen

 redactie: Ben van de Pol

 

Kermisgeweld overheerst in Scherpenheuvel

Het Nieuwsblad van het Zuiden - vrijdag 18 augustus 1978

 

Vorig jaar kwam het in Scherpenheuvel tot een dagenlange mini-oorlog tussen enkele "fritesmadammen". De wapens, die daarbij werden gehanteerd, waren fritesketels en kokend vet. De Rijkswacht moest die oorlog beëindigen. Een van de fritesmadammen die het al te bont had gemaakt, moest naar de Leuvense gevangenis. Maar omdat zij haar handel niet in de steek kon laten, vond de rechter een oplossing. De madam-in-kwestie mag nu overdag en een deel van de avond frites bakken en verkopen, maar na afloop van haar dagelijkse taak moet ze zich in de gevangenis in Leuven melden om haar straf uit te zitten, of beter gezegd: uit te slapen...

Het is geen geur van heiligheid, maar wel van warme wafels en frites die de bedevaartganger tegemoet komt, zo gauw hij Scherpenheuvel, het bekendste Maria-oord van de Benelux, binnenkomt. Kraampjes met kitsch, kinderspeelgoed en snoep, afgewisseld door warme-worstverkopers, begroeten de pelgrim alvorens hij de basiliek van O.L. Vrouw van Scherpenheuvel bereikt. En daar is het een drukte van kaarsen opstekende mensen uit alle delen van het land, maar ook uit Nederland, Duitsland, Frankrijk en zelfs Spanje. Links achterin de kerk prikken op een bord papiertjes met dankbetuigingen of verzoeken, bestemd voor de moeder van God. "Lieve Vrouwke, genees mijne voet", staat er op een van die briefjes te lezen. Andere smeekbeden luiden: "Wij branden dit kaarsje opdat Freddy op de politierechtbank zou aangenomen worden om te werken"; "Dat mijn man altijd braaf mag blijven"; "Lieve Vrouwe, genees mij van huidziekte"; "Laat mij weer loops worden" en vele andere. Rechts achterin de kerk hangen krukken, andere orthopedische hulpmiddelen, kinderschoenen, bruidssluiers en fopspenen, als zichtbare bewijzen dat de vroegere eigenaars van hun ziekten en kwalen zijn genezen.

 

Legenden

Dit is in het kort de eerste ervaring die men opdoet in Scherpenheuvel, aan de weg tussen Diest en Aarschot, een Maria-oord over welks ontstaan tal van legenden de ronde doen. Aanvankelijk zou het gegaan zijn om een plaats op een heuvel waar in de nabijheid van een bron een oude eik stond die de vorm had van een kruis. In die eik zou een arme schaapherder een Mariabeeldje hebben gehangen. Aan de bron en de eik werden geneeskrachtige eigenschappen toegekend, reden voor de brave burgers van die tijd, rond 1304, om er in groten getale heen te trekken. De historie vertelt dat lammen na een bezoek aan de eik op de kale heuvel plotseling weer konden lopen. Ze hingen hun "sjerp", waarmee verband werd bedoeld, ofwel hun krukken aan de eik op de heuvel. "Sjerp" zou langzamerhand zijn geëvolueerd tot Scherpenheuvel...

Opvallend is evenwel, dat bij de meeste bedevaartsoorden in België sprake is van een Mariabeeldje dat in een eikenboom werd opgehangen. Zo ligt er nabij Brussel het bedevaartsoord Jezus-Eik waar aan een Mariabeeldje eveneens bovennatuurlijke krachten worden toegekend. Maar Jezus-Eik is vrij onbekend bij de pelgrims of het moest zijn om zijn goede restaurants die op zondag door Brusselaars worden gefrekwenteerd.

 

Sponsors

De eerste geschiedschrijver over Scherpenheuvel, Numan, maakt rond het jaar 1604 melding van een vijftigtal genezingen van bedevaartgangers afkomstig uit o.m. Antwerpen, Brussel, Luik en Maastricht. Het nieuws over de wonderbaarlijke geneeskracht op de Scherpenheuvel drong in die dagen door tot het hof in Brussel en het aartshertogelijk echtpaar Albrecht en Isabella werd meteen een van de grootste sponsors van het genadeoord. Nadien hielden de geuzen geducht huis in Scherpenheuvel om op hun beurt door de Spaanse veldheer Spinoza te worden verdreven. Toen Isabella in 1633 stierf, was Scherpenheuvel een rijk stadje van 10.000 inwoners. Het was meteen de rijkste parochie van België en is dat tot op de dag van vandaag gebleven.

Moeilijke tijden maakte Scherpenheuvel ook door tijdens de Franse revolutie. Een aantal paters, die een klooster bewoonden in de nabijheid van de kapel van O.L. Vrouw (een geschenk van aartshertogin Isabella), werden door de Fransen gevangen genomen en gedeporteerd naar het slaveneiland Cayenne waar allen op vreselijke wijze om het leven kwamen. De kapel werd geplunderd en het wonderbaarlijke Mariabeeldje raakte in het oorlogsgewoel zoek. Het zou later vervangen worden door een ander beeldje, dat afkomstig zou zijn van een kapel in Zonhoven. Wat er ook van zij, ook het nieuwe beeldje bleef wonderbaarlijke evenementen opleveren.

 

Onverklaarbaar

Naar schatting bezoeken thans per jaar enkele miljoenen pelgrims Scherpenheuvel. Onder hen zijn veel zieken, die door de doktoren ongeneeslijk zijn verklaard, dan wel patiënten die tot sterven gedoemd zijn. Volgens de pastoor van de basiliek, die zeer voorzichtig is en het woord wonder bij voorkeur niet in de mond neemt, gebeuren er toch veel onverklaarbare dingen. Uit een lijst van gegevens bijgehouden sedert 150 jaar noemen we slechts enkele gevallen:

* Een man met ernstige gewrichtsreuma die jaren niet meer kon lopen, wierp zijn krukken weg na een bezoek aan de basiliek en ging op eigen kracht te voet terug naar huis.

* Een blinde die 24 jaar niet meer kon zien, kon na een bezoek aan Scherpenheuvel weer voorwerpen waarnemen en na een tweede en derde bezoek aan het Maria-oord kon hij weer normaal zien.

* Een vrouw die aan een ongeneeslijke bloedziekte leed, genas na een bezoek aan O.L. Vrouw van Scherpenheuvel.

* Vergroeiingen aan ledematen en littekens van brandwonden en gruwelijke wonden opgelopen in de oorlog verdwenen na een bezoek aan het Maria-oord bij verschillende mensen.

* Kinderen die uiterst zwak waren, aan tbc leden en andere ziekten, genazen even plotseling na een bezoek aan de basiliek in Scherpenheuvel.

 

Alcohol

In de jongste jaren heeft Scherpenheuvel niets van zijn aantrekkingskracht verloren. Doorgaans komen er op gewone dagen oudere mensen, maar zondags is de jeugd ook sterk vertegenwoordigd. Op 1 mei is er steeds een grote toeloop van jeugdigen uit alle delen van België. De laatste jaren is die eerste mei uitgegroeid tot een dag van geweld, van talloze vechtpartijen in cafés en op straat, waarbij meestal heel wat gewonden vallen. De Rijkswacht is dan op volle oorlogssterkte aanwezig. Vorig jaar waren enkele straten in Scherpenheuvel volkomen veranderd in een slachtveld, waar na de strijd jongeren van 13 tot 25 jaar tussen vernielde auto's en glasscherven hun roes lagen uit te slapen. De nacht van 30 april op 1 mei stroomt de alcohol namelijk extra in Scherpenheuvel. Veel jongeren komen reeds beschonken in het Maria-oord aan, anderen drinken een stuk in de kraag in de louche kroegen, die de laatste jaren in Scherpenheuvel als paddestoelen uit de grond zijn verschenen.

Zo is Scherpenheuvel anno 1978 een kermisachtig oord waar traditie en moderne tijd evenals elders niet weg te denken zijn. Een bedevaartplaats waar het horecawezen misschien het rijkste is van heel België. Een plaats ook waar ondanks alle moderne commercie elke week duizenden mensen vertroosting vinden. Onder hen zijn ook veel niet-katholieken, die op zoek zijn naar de zin van het leven en die elders niet vinden wat ze in Scherpenheuvel wél trachten te vinden.

 

PIERRE VAN BEEK