"Splitsing" Tilburg gaat terug tot midden 17-de eeuw
Het
Nieuwsblad van het Zuiden - donderdag 13 mei 1976
Er
wordt vaak aangenomen, dat de splitsing van Tilburg
in "deze en gene kant" (noord en zuid) ontstaan zou
zijn door de aanleg van de spoorlijn dwars door de
stad. Juist is, dat die spoorlijn de scheiding na
het midden van de 19de eeuw verscherpte, maar de
eigenlijke splitsing zou reeds ontstaan zijn door de
bouw van een schuurkerk in de Van Bijlandtstraat op
de Hasselt en een dergelijke kerk aan de Oude
Kerkstraat op 't Heike. Beide in 1668. Dit lezen wij
in een artikel in de laatste aflevering van "Actum
Tilliburgis", het orgaan van de Heemkundekring
"Tilborch", waarin de "Werkgroep Monumenten" van die
kring een heemkundige visie op Tilburg binnen de
Ringbanen geeft. De teneur van dit artikel is
bescherming van straten, pleinen en gebouwen, die
van wezenlijke betekenis zijn tot behoud van
Tilburgs aloude karakteristiek. Als voorbeeld van
haar werkwijze geeft de Werkgroep, aan de hand van
een viertal tekeningen, een inventarisatie van de
Goirkestraat. Het hele artikel bevat veel gegevens,
die eigenlijk iedere Tilburger kunnen interesseren.
Al was het bv. alleen maar wat men er over onze
Frankische pleinen aantreft. Niet ieder driehoekig
plein maakt aanspraak op de qualificatie
"Frankisch". Eigenlijk ook voor een leek heel aardig
te weten aan welke voorwaarden zo'n pleintje moet
voldoen. Die eisen zijn de volgende:
-
ligging in een kleine inzinking tussen de hoogste
gronden;
-
liggen of gelegen hebben nabij een beek;
-
voorkomen in Middeleeuwse oorkonden;
-
behoord hebben tot de gemeijnt (gemeenschappelijk
grondbezit);
-
aanliggende boerderijkavels moeten onregelmatig
blokvormig zijn;
- de
daar wonende boeren moesten gerechtigd zijn in de
oudste akkers en beemden (hooiland aan de beek).
Ook
de aanwezigheid van een linde of eik, alsmede een
waterplas, kunnen kenmerk van een Frankisch plein
zijn.
Wat
voldoet daaraan nu in Tilburg? Ziehier het antwoord:
Heikant (nu Schans), Hasselt (Hasseltplein),
Veldhoven (Wilhelminapark), Heuvel (Heuvel en
Heuvelring), Korvel (thans Korvelplein). Wellicht
komt ook Oerle (Transvaalplein) nog in aanmerking.
Geld in de grond
Een
verhaal over een "Verborgen schat" doet het altijd.
Dat geldt ook voor wat C. Robben te vertellen heeft
over her en der in de grond verstopt geld op het
gehucht Breehees (in de volksmond "Brees") en
waarvan de betrokkenen leden van de
landbouwersfamilie Van Raak zijn. Dat "Brees" is
eigenlijk Hilvarenbeeks territoir maar het ligt daar
zó ver vandaan, dat die van Beek het "nauwelijks
weten te liggen". Het gehucht bleef misschien wel
mede daardoor van een plundering gespaard toen Beek
zelf daar wél de dupe van werd. Dat "probleem"
Beek-Goirle heeft ook nog een rol gespeeld bij de
verdeling van de gevonden schat in de eerste helft
van de vorige eeuw. Door archiefonderzoek heeft de
auteur verdichtsel en waarheid goed van elkaar
gescheiden en hij behield daarbij waarheid genoeg
over om zijn verhaal interessant te houden.
Misschien zit er "op Brees" nog altijd wel geld van
de Van Raak-en in de grond...
Middeleeuwen
Van
Ferdi Smulders treffen we weer een postume bijdrage
aan over "Tilburg rond 1450". Dat is derhalve over
het middeleeuwse Tilburg. Een heel eind weg,
waarover we niet zo heel veel weten. In dit geval
gaat het over Oerle en Broekhoven. In hoofdzaak over
uit documenten opgediepte namen, met eventuele
toelichting. O.a. blijkt, dat er in Tilburg al in...
1429 "die Nustraet" bestond, welke in 1443 als "die
Nuewestraet" wordt aangeduid. Het gaat hier om een
straat, die de waterloop van Korvel naar Moerenburg
kruiste. Zal dus wel de huidige Nieuwstraat geweest
zijn.
Een
inzender J.P.C.A. Hendriks houdt, in de vorm van een
"Ingezonden Stuk", een enthousiast pleidooi voor
groepsgewijze samenwerking tussen Brabantse
Heemkundekringen.
Een
"Ten geleide" van Martin de Bruijn deelt mede, dat
het blad een paar nieuwe redacteuren heeft gekregen.
De redactie bestaat nu uit Martin de Bruijn, Cees
Robben en Alphonse Plevoets.
PIERRE VAN BEEK