Naarus


Brieven van 'n oud Tilburger

Goeie Tilburgse meensen.

Al verschaaie keere hèk oe verteld hoe schon dèt hier is: ’n oogenfist in de netuur en de blommen, en dès gin van allen overdreve. ’t Hil plaotske is praachtig, schoone perken, staanbilde, pleine, electrieke tramme, schoone grote busse die nie stinke, en nèverans ginnen overweg die aaltij toe is, want hier loope de sporen hoog over de stad en ge kunt er mee schone hardsteene poorte hier en daar onderdeur. Mar naa motte nie denke, dè ’t hier ammel koek en aai is, o jee neeë, d’r zèn hier wel dinger die op mijn wèrken as innen scharlaoken rooie lap op innen hele kaoien stier.
As ge hier bevorbild over de merkt komt, daor stao in praachtige kattedraol. Vruuger dilde daor innen pastoor de laokens uit, naa is ie griffelmeerd, mar dè is ’t nie. Daor vlakaachter dieën kattedraol stao in huis en daor stao zonne middeleuwsche falderaabus op, mee zo’n kapmis aun inne lange stok, mee nog inne piek er aon. ’n Hellebaord noemden ze dè vruuger. Hij stao daor al eeuwen zeggen ze, en hij kan er nog lang staon, want hij is himmel van hardsteen. Mèn staot ie niks in de weeg, hij stao daor schon en goed, dus dès ’t ok nie. Dè huis waor ’t ie op stao, noemen ze hier ’t duuvelshuus en dè komt uit, want de duuvel zelf heet er in gewond, in de persoon van Mèrten van Rossem. Naa weet ik nie of gellie oe Brabantse geschiedenis zon bietje kent, mar as dè zo is, dan zuldet mee me eens zen, en as ge ‘r noot van geheurd hèt dan motte is in geschiedenisboek van ons Brabant opslaon, dan zulde gaa weete, wèt dè vur innen sloeber was. Om kort te gaon, d’r is gin plotske in hil Brabant, of dieën smerlap heet er vruuger geroofd, gemoord en gebraand, de bewoners over de kling gejaogd zoas dè toen hiette, braandschatting op geleed, en de grotst meugelijke broerdighei uitgehaold. De kènder din ’t al in der bruukskes as ze de naom van Mèrten van Rossem mar heurden, en d'aauwers kregen er de bibberaosie van. Inne meens haauwet naa eenmaol van de grond waor eens z'n wieg op stond, dus as meneer den Maorschalk mee z’n boevenbenden weg was, mee alles wè de meensen aon wèrdedingen bezeten han, dan begossen ze op de rookende puinhoope hun hutjes mar opnuu te bouwen, en bekare te trooste dè ze te minste nog lèfden.
Ik zo wel over dieën vèger aon ’t schrève kunnen blève, mar ik maok me mar kaot, en ’t helpt me niks. Leest zelf zonnen boek en oe hart krimpt in bekare, ’t was innen harteloozen vent, zelfs vur z’n eige volk dugden ie nie, daor zakkoe nog in staol van vertelle.

Dieë Mèrten van Rossum die ha hier aon de Rijn in stuk laand, en dè was nie hoog gelege zoo dè ’t alle jaor in paor keer onder waoter liep, en daor mos in end aon kome. Hij liet daor dur iemes die daor verstaand van ha, innen dijk rontelom leggen. En dè kostte vur dieën tijd innen beheurlijken slodder geld, mar dè gaf vur hum niks. Toen ’t werk klaor was, kwaamp de Aonnemer mee zunnen hoed zun geld opvroage, mar de meens wier den èrft afgestampt, in paor kaoi honden han um hil z’n broek van z’n tabbernaokel afgescheurd, en hij wie naogekwekt dèt ie zunne tèd mar aaf mos wochte. "’k Za ’t goed mee oe maoke, dèt er nog in nuuw broekske overschiet", riep ‘ie laachend.
Kort daorop gonk ‘ie weer mee in bende nor uilie, "nor Brabant". Gin kerk of kluis, gin schop of huis liet ‘ie staon, alles wier plaatgebraand overhoop gestoke en gehakt, en al wè iets wèrd was meegenome. Tilburg, Moergestel, Osterwèk, Orschot en hil de Aacht Zaoligheeën gonken er aon.
Toen ‘ie wir trug was in z’n duuvelshuus wier den aonnemer ontbooie, en toen ie daor aonkwaam dooiden ie um inne volle zak knetterend vur z’n voeten, "hier hèdde oe loon zee
‘t ‘ie, en na foert of ik roep m’n huntjes nog is". De meens vatte de zak en smèrden um as de wirgaoi. Onderwege loerdenie is in dieë zak en wè zaat er in. Meer as twintig gouwe en zilvere miskelken, cibories, Rimmestraanze enzoovort. Om in dèkske om z’n laand te betaole, ha me dieën Goddelooze vuilen ploerdt daor evekes meer as twintig brave Brabantse Pustorkes d’r heiligste geridschap geroofd, en die Gode toegewijde meensen over de kling gejaogd, as ze nie hard genog loope kossen.
Mar alla, dè is 't eigeluk ók nog nie, ’t was toen innen barbaorsen tèd, mar na koom ut.
Dieën pestvent die ‘k oe nog vus te weinig en vus te fesoenlijk afgeschilderd heb, die wordt hier nog as innen grooten held vereerd. Iemes die ons goei vuraawerkes platgebraand en doodgekoeieneerd hee daor vernoeme ze hier nog pleine en straote naor, daor staon staandbilden en gedenkplaote van, en dè mot ik ammel goed vène. Ik heb me is in dè duuvelhuus rond laote laaie, zonne kakkerlak, mee innen pietelaer aon, en in uitgesneeë visie mee innen witten daas di ’t woord. ’t Kwaamp hier op neer dè v. Rossem den Edelsten en dappersten Veldheer van z’nn tèd was gewist. Ik zi mar niks, mar God heurde me brommen. Toen stonne me veur die grote marmeren gedenkplaot.

Senatus Populusque Arnhemiensis, Martini Rossem II Marescalci Gelrii, ad Magistratus Usum Decicatas.

Dè staot er mee gouw letters op, en daor begos ie dieën held nog is op te hemelen, mar toen zi ik: "Schaait er naa mar uit, ik zè innen Brabander en as ge goed wist wè dieën held van uilie daor vruuger ammel uitgehaold hee, daor zudde oe eige schaome dèch ge oe bakkes over hum open dit. ’t Was de grotste smèrlap dieter in hil Nederlaand oot van ze lève uigebroeid is". ‘k Zeg: "bah, ik mot er van….". Ik dè net of ik erg onpaaseluk wier, of m’n hart in m’n lèf omdraaide, en ik spierste vur die gedenkplaot te neer; ‘k zeg: "kik, dè mot ik van uilieën held".
En toen naam ik de beene as de wirgaoi. ‘k Mos um nog is tege kunne komme den dieën, wè zo’k um mee innen knippel in z’ne nek slaon.

"De gal is er uit".

Haawdoe

Uilieë NAARUS