De schemering was al onder de breeë schouw gekropen, waar Tiest Baars lui-achterover, z'n beenen stijf-recht uitgestoken en de duimen in de armgaten van z'n vest aan z'n pijpke lag te zuigen. Hij scheen er smak in te hebben, want iedere trek, die-t-ie dee, riep 'nen tevrejen glimlach op z'n hoekige kaken as ie de mee kracht uitgeblazen rookpluim nakeek. En ie kós ook tevrejen zijn: den oogst was binnen, de 

schuur zat volgestampt tot aan de hanebalken. Den opbrengst van de "Vossenreit" had alle verwachtingen overtroffen. En da voor den eersten keer. 't Had 'm anders heel wa zweet gekost om van de dorre kurkachtige hei iets goeds te maken. Eerst had ie ze afgestookt, toen omgeploegd. Schoftige ossen hadden den kouter er doorheen gesleurd en 't land doorbladerd as 'n groot boek. Toen had ie 'n paar jaar lupinen gezaaid en tenlangeleste was ie mee den rog begonnen. 'nen Extra haal deed-ie aan z'n snorkend pijpke toen ie dezen arbeid nog eens overdacht; neeë, er kos niet gezegd worren, da Tiest Baars het gereedschap liet roesten.

Swels Tiest te peinzen zat, dekte Kee, z'n vrouw, de tafel. Da had nie veul om 't lijf: alleen 'n grooten schotel in 't midden en het uitdeelen van lepels en verketten. Tiest legde z'n pijpke in het vuister en sleepte maar alvast een stoel bij. "Allé Mieke, roep de jongens eens in den boogerd! Gaaw as 'n zute meid!", riep Tiest daarop tot 'nen kleinen dreumes, die in 'nen hoek van 't vertrek op z'n buikske op de plavuizen te speulen laag. Mee z'n smoezelige handjes scheerde-n-ie het haardzand bij elkaar, dat-ie iedere keer as ie 'n flink hoopke had, mee 'n fijn straaltje uit z'n dichtgeknepen vuistje liet siepelen en zoo allerlei zotte figuren op de plavuizen teekende. Da was Tiest z'n dochterke, 'n meiske van vijf jaar. Ze was de jongste van de elf kinderen. Op vadders commando kraffelde het kleine ding overeind en tippelde op haar mollige beentjes den boogerd in, waar de jongens onder 'nen appelboom te grappen lagen. Swels had de boerin de groote schotel voor de helft gevuld mee fijne snipperkes rooie kool.

De luitjes in den boogerd lieten nie lang op d'r eigen wachten. 'nen Buurjongen had Mieke in z'ne nek gezet. Zij had z'n pet van z'ne kop getrokken en wroette mee d'r poezelhandjes in den ruigen vlasbol. Ze kraaide van puur plezier as ze uit alle macht mee alle twee d'r pollekes op d'n geduldigen kop timmerde. Zoo kwamen ze binnen! De buurjongen hief z'n berijdster af, dreigend haar midden op tafel in den schotel rooie kool te zullen zetten. Mieke scheen da wel leutig te vinden en omda ze toch nie bang was, zette hij haar maar op 'nen stoel 't dichtst bij den bak. "Nou Willem, doe de vanaovond ôk mee?", vroeg Tiest Baars uitnodigend aan z'n buurjongen. "'t Zèn èrpel uit de Zaandschel, goei hurre!" "Allé as dè waor is, zullen we ze 'ns mee keuren!" en Willem schoof ook 'nen stoel bij. "Gif 'ns 'nen verket en 'nen lepel vur Willeme!" Een der zonen graaide in de tafellaai en bezorgde den gast het nodige. Tegelijkertijd kwam de boerin van de goot mee 'nen grooten ketel dampende aardappelen voor haren schoot. De heele inhoud wier in de schotel leeggeschud waar 't 'nen hooge rookende berg wier. Als randversiering staken hier en daar plukskes rooie kool uit. Over die riekende, rookende massa wier 'n pan oogige vetsaus uitgegoten; 't was wel 'n halve liter. Van boven van de top sijpelde ze deur den aardappelberg henen of slibberde er langs de kanten af als kikvorschendril. De kool wier deur de heete aardappels smijig gestoofd.

Nou wier er gebid. Tiest vatte z'n petje tusschen de twee duimen van z'n gevouwen handen en bidde 'ne Vadderons en 'n Weesgegroetje veur; de overige antwoordden. Toen legden ze aan. Wie wijd af zat, moes 'nen langen arm uitsteken terwijl hij, die zoo handig geweest was dichterbij te kruipen, kans kreeg ééns zoo veul te eten as zijn minder bevoorrechte concurrent. Ieder groef aan z'nen eigensten kant eenige aardappels weg zooda-t-er een kuiltje mee saus ontstond, waarin ie soppen kos. 't Kleine Mieke, da eerst op d'r kniekes op 'nen stoel gezeten had, was op den rand van de tafel geklauterd. Mee d'r eene handje steunde ze hierop en hanteerde mee 't andere den verket. Nou eens sopte ze bij deze een aardappel in zijn sausputje, dan weer bij gene. De berg minderde veur oe oogen. Iedere keer hadden er kleine instortinkjes plaats as er de slaoi onderuit getrokken wier. Mieke, die swels al heelemaal op tafel geschoven was, legde het eerst d're verket neer mee 'n: "Lus nie meer!" en hierna bleef ze mee studie zitten kijken naar wat de anderen allemaal nog naar binnen werkten. De leste aardappels wieren mee de slaoi en sausresten door elkaar gebritst en de schotel werd daarna helemaal leeg gescheerd, bekant zoo schoon of ie op de goot gewasschen was. Toen wier ie vol gegoten mee dikke pap.

"Ikke prebeeren! Ikke suiker!", jengelde Mieke. Het was altijd Miekes taak de proef te nemen of de pap nie zóó stijf was, da een lepel er rechtop in bleef steken. Ging da, dan mocht er suiker in. Meestal lukte 't nie, maar dan was moeder wel zoo goedertierend "vur deze keer" tóch suiker te geven. Voor d'r proef moest Mieke vadders lepel hebben: da was nog zoo 'n ouwerwetsche, heelemaal rond mee 'nen rechten steel. Die gong beter beweerde ze. Ook nou lukte de proef nie. Iedere keer as ze de lepel wilde loslaten, toonde-n-ie neiging te gaan vallen. Floep! Daar lag ie ineens heelemaal onder. Beteuterd keek het kleine ding naar hullie moeder. Deze knikte toestemmend: "Nou, vur dezen keer"... Vlug as 'n rat was Mieke van tafel en dribbelde naar het schap om den suikerpot te halen. De verdronken lepel wier swels opgevischt... Suiker strooien deed moeder zelf, da kon "haar poeleke" té goed.

Mieke had d'r ouwe plaats weer ingenomen. De overigen lagen mee alletwee d'r ellebogen op tafel, den rug gekromd. Ze klokkelden d'r pap naar binnen as sloeberende varkskens d'r spoeling. Da ze d'r part kregen, bleek wel uit Tiest, die z'n leeren broeksband al 'n gaatje verder had moeten zetten. Ze waren heel bedreven in 't pap-eten: 't ging allemaal zonder morsen. Mieke alleen lukte 't nie zoo goed. Een witte streep op tafel verried den weg dien haar lepel telkens aflegde, wat aan Willem de plagende opmerking ontlokte of ze in de Papstraat woonde. Als antwoord hierop noodigde Mieke d'ren buurjongen uit zijn mond vol pap te nemen en dan het woordje pap uit te spreken. "Zoo!", en ze demonstreerde: ze goot een vollen lepel in haar mondje. Toen deed ze mee samengeperste lippen: "m...m...m...!" of ze zeggen wou: opletten! "Pap!", klonk het ineens, ze proestte haar heelen mondvol over tafel uit, schokkerend van plezier. Seffens daarop wou ze d'r kunst nog 'ns overdoen, maar Tiest belette haar da door d'r van de tafel op z'n knie te zetten, de stoute handjes in bedwang houdend. Een bestraffende blik bracht haar eventjes tot kalmte, echter ook maar efkens. Daar lag een halve aardappel, die toen strak van de schotel gerold was. Hij zag zwart van de vliegen. Zoetjes zweefde een klein handje er naar toe. Pats! Boven er op!... De aardappel was veranderd in een krentenvlaaike...

't Avondmaal was afgeloopen. Zuchtend bidden ze 't Rozenuke... Terwijl hierna de een na de ander aanstalten maakte om naar bed te gaan, besteedde de boerin alvorens de tafel af te ruimen haar aandacht aan d'r jongste kindje, 'n blaagske van drie maanden, dat het in zijn bennewieg op den duur te eentonig had gevonden en wellicht daarom maar een keel was gaan opzetten of het vermoord werd. De boerin wist echter wel wat er aan haperde. Ze had den kleinen peuk op haar breejen schoot genomen, waar ie nou te spartelen lag met z'n tien teentjes naar omhoog. Krek hief de moeder mee een teere greep van haar grote hand om de rose hieltjes van d're kleinste diens spekkerige beentjes de lucht in om hem een schoonen luur aan te doen, toen plotseling buiten de hond aansloeg en geweldig aan z'ne ketting begos te springen. De gereedgehouden veiligheidsspeld uit haar mond nemend en deze instinctmatig op d're jak vastfroezelend, zei moeder Kee plotseling: "Tiest heurt, volk op 't erf!" Ja, Tiest had 't ook gehoord en was al opgesprongen om naar buiten te gaan maar da hoefde nie meer, want op 't stoepke klosten klompen en meteen wier de voordeur opengedaan, waarna 'n sjofel gekleed manspersoon naar binnen schoefelde. 't Was Toontje "Pruuf".

"Ha Toontje!", riep vrouw Baars. "Ha Toontje," riep ook Tiest, "zè de gij 't. Daor zè 'k naa 'ns blij om dè ge komt, ik docht dè ge dood waart omdè-k-oe in zonne langen tijd nie gezien heb!" "Jè, 't is lang gelejen," antwoordde Toontje, "toen we vurrig jaor de èrpel gestoken hebben, was 't de liste keer is nie?"... "Vat mar 'nen stoel en zit wè", noodde Tiest, wat Toontje z'n eigen geen twee keer zeggen liet. "En hedde gin honger, Toontje?", informeerde Kee goeiig. De aangesprokene knikte, maar Kee zag da nie eens wa ook nie noodig was, omda ze haar vraag nie gesteld had om er een antwoord op te krijgen. Ze vroeg dat zóó maar... och voor de vorm... iedereen moest 's avonds wel honger hebben. En terwijl ze - na d're kleinen mee z'n bloote billekes in z'n wiegske gelegd te hebben - naar het schap ging, praatte ze verder: "Ge zijt net over den pot gesprongen, Toontje, as ge 'n bietje vruger waart gekomen hadde slaoi en èrpel mee kunnen eten mar 'nen botterham is er nog wel."

Toontje "Pruuf" zoo noemden de menschen hem, maar zoo heette-ie-nie. Het was 'nen bijnaam die om geen verklaring vroeg. Toontje was 'nen armen sukkel zonder huis of thuis, die in den drukken tijd wa bij de boeren hielp voor den kost en inwoon en op den overigen tijd van 't jaar 't zijne bij elkaar schooide en scharrelde; in Brabant ga immers niemand dood van den honger. Alle menschen hadden compassie mee 'm en zoo kwam het dat de zwerver nog al gemakkelijk nou eens hier dan daar zijn beenen onder tafel kon steken. Waar er bij ons volk twaalf eten, is ook voor dertien genoeg en de hooizolders zijn er groot en warm.

Swels Toontje, na een pruim tabak uit Tiesten tabaksbuil achter zijn kaken te hebben gewerkt, de voornaamste gebeurtenissen uit zijn zwerversleven zat te vertellen, zorgde Kee voor de boterhams. Er verscheen op de tafel een halve boerenmik en 'n stuk gekookte kinnebaksham, waar iemand 'ne moord voor doen zou. Toontje genoot al zichtbaar van deze voorbereidselen alleen. Toen de goeie boerin nog een tas dampende koffie ingeschonken en mee 'ne punt van d'ren blauwen schort 'ne tip van de tafel schoongeveegd had, zei ze voldaan: "Ziezoo Toontje, ge kunt aan den slag," en ze voegde er lachend bij: "as ge nie genog hed wittet mar te zeggen!"... Toontje was niet te lui om aan te vatten en ie begos z'n eigen goed te doen. Breeë sneeën as schoenzolen van maat achtenveertig rispte-n-ie van den mik. Dan plant-ie 't mes door de malsche zwaard henen in de rood-doorregen ham en sneed er 'nen fermen homp af.

Na een kruisteeken gemaakt te hebben spierste hij z'n pruimpke in 't hol van z'n hand en riep tot Januske, 'nen jongen van negen jaar, die z'n eigen den heelen avond nie had laten hooren, omda-t-ie 's middags in school had moeten blijven, waarover vadder z'n eigen nie erg te spreken toonde: "Allé Januske, kom es hier. Gij hed nog nooit niks van men gehad." 'n Bietje bedeesd mar toch wel begeerig kwam Januske dichterbij. "Wè hedde Toontje?" "Dè zeg ik niet. Hier menneke, haand open en oogen toe!... Naa oogen open en haand toe!"... Januske kneep gretig zijn handje dicht, waardoor de sappige tabakspruim die Toontje er stiekum ingestopt had, aan alle kanten tusschen de vingerskes uitspietste. Toontje schokkerde van 't lachen omda-t-ie 'm zoo schoon te pakken had en hij sliepte Januske uit. Deze kos er niks mee lachen. Hij veegde z'n vuile hand aan z'n broek af terwijl de waterlanders 'm in de oogen kwamen glimmen. Zeker zou ie aan 't janken gegaan zijn as Toontje hem nie plotseling op z'n knie genomen had. Hij wou nou maar ineens goedmaken wa-t-ie misdaan had en daarom mocht Januske mee 'm mee-eten; da smaakte natuurlijk veul lekkerder as wanneer-ie van hullie moeder 'nen boterham kreeg. Samen muisden ze. Toontje nam drie, vier groote happen tegelijk in z'ne mond, die-t-ie doorspoelde mee 'nen flinke gulp koffie, waarvan de druppels als kralekes in z'nen snevel bleven hangen. Toen ie acht sneeën mik en drie kommen koffie op had, schee ie er uit; z'nen buik was vol. "Kunde nie meer?", vroeg Tiest. "Neeë", zei Toontje en hij douwde mee alletwee z'n handen op z'nen buik om te laten zien, da-t-er geen buts meer in te krijgen was. "'t Hee nogal gesmokt, is nie?", lachte Kee. "Nou en of!", glunderde de zwerver, "daank oe wel war", en grinnekend voegde-n-ie er nog aan toe: "Ge mot de schaoi mar es komen terughaolen as ik in m'n rijke jaoren zij." Nou, da geloofden ze allemaal wel!

Uit de groote staande klok vielen negen zware slagen; da was de nacht. Willem de buurjongen, die sinds de komst van Toontje zwijgend had zitten toezien, ging naar huis. De zwerver zocht op den hooizolder - die-t-ie kende als z'nen eigensten broekzak - een warm plaatske op, waar ie z'n stram lijf neerlee terwijl de kinder deels op den zolder en deels op de opkamer d'r plaatsen wisten te vinden. Tiest en Kee sliepen in den huis in de bedstee, waarvoor in de wieg-mee-toeë-gordijntjes 't allerkleinste verborgen lag als een rose fondantje in een dooske mee watten.

't Was er gauw stil in den huis. Alleen in den stal rammelde af en toe een ketting als een koei den loomen kop hief of de hoorns schuurde, maar niemand hoorde da nog: allen rustten. De vrede zelf was in de bedsteeën van mijn volk te slapen gegaan.