Ik zaat
giesteren aovend op m'n gemak m'n pepke te rooken achter de kachel
toen den brawer kwaam vertellen dè-t vergadering van de hermonie
was gewist en dè ze Bartje Bollekes in 't bestuur hôn gekozen.
Zukke nuuws
is niks bezunders want iedere drie maonden trekt er een of aander
bestuurslid tusschenuit en dan mot er vanzelf 'n nuuw komen. Ieder
bij ons wit genog dè't bij de hermonie nie goed botert, daor hoeft
gin praot mir over gemokt te worden.
't Was dan
ok nie m'n bedoeling om over de hermonie te vertellen mar ik wilde
alleen zeggen dè 't nuuws van den brawer me op 't idee brocht om te
schrijven wè-t-er naa komen gaot. "Bartje Bollekes"
flitste-n-'t ineens dur m'ne kop, hoe hè'k die kunnen vergeten. Hij
is 't schonste menneke van hil 't dörp en ik hè d'r nog gin eens
over geschreve. "Dè kan zoo nie langer duren", docht ik,
en ik hè sebiet m'ne bloknote en penhawer vur den dag gehold.
Bartje
beheurt tot de kalme meenskes, zooas er veul op 'n dorp lèven die
Zondags vlak nô de liste Mis 'nen stevigen borrel vatten, in de
week iederen mèrgen om kwart veur aachte op de zwartgelakte
klumpkes nor de kerk klefferen, overdag wè boeren in d'ren hof, 's
aovends kaortspeulen, vur 't nor bed gaon prompt 'n rozenuke bidden
en iedere gebeurtenis van veul of weinig beteekenis ongrèpen as 'n
welkome gelegenheid om 'n half motje in de flesch te haolen. Behalve
deze eigenschappen toch hee Bartje nog iets aparts, wè-t-'m van z'n
soortgenoten onderschaait en waor ie zelf gin bietje freet op gao.
Hij geniet de bezundere belangstelling van de jeugd! Z'n postuur
brengt dè trouwens al eenigszins mee. Op 'n paor korte beentjes
torst-ie 'n gezellig kogelbuikske waorover 'n
laokensche-broek-mee-presenteerblad spant, die zô gruun zie alsof
er mos op groeit. Onder een eeuwig zijën petje dè Methuselem nie
misstaon zô hebben, zit zoo mar zonder nek op den romp geplekt z'n
radijs-aachtig köpke mee twee spleten erin, waordeur verkenseugskes
langs 'n dikke neus piepen. On den vurkaant hangt op z'n frontje 'n
labbige onderkien te kwabberen... afijn hij is zô'n menneke glek as
ge kunt maoken van lucifers mee 'nen grooten en 'nen kleinen
èrdappel... Vural z'n ugskes zen vur de jeugd onleiding tot veul
lol. As de jongens van de fraterschool d'r verwondering erover te
kennen geven en vraogen warrum die toch zô klein zèn dan dient
Bartje ze altijd mee 't zot klinkende antwoord: "Jè jongens,
dè komt omdè'k gin soep zij!"
Omdè de
kender daor niks van snappen lee-t-ie verder uit: "hoe vetter
ik wor, hoe kleiner m'n oogen worren. Mee soep is 't krek aandersom;
hoe vetter, hoe grotter oogen erop! Hi, hi, hi!... Dès 't verschil
tusschen mijn en soep."
Hoe oud
Bartje is, wit-ie zelf nie. As ge 't 'm vraogt klinkt z'n antwoord
altijd 't zelfde: "Ik zè 'nen vier en veftiger en dan motte 't
zelf mar uitrekenen!" Hij bedoelt hiermee dè-t-ie in
achttienhonderd vier en veftig geboren is.
Geleerd is
ie ôk nie; letters hee-t-ie nooit gegeten mar toch kent ie er een.
Dè is de "o".
Warrum
precies de die? Om daor nor te vraoge krijgde gin kaans, want al vur
dè ge dè kunt doen hee 't menneke mee z'n tong 'n versje van twee
regels utgeflitst, waor de verklaoring inzit. Ze lot on
duidelijkheid wel iets te wenschen over mar ge hed toch gin zin mir
om nog verder te vraogen. De jeugdige toehoorders - vur hullie mot
Bartje altij z'n versje opzeggen - kennen dan alleen mar de behoefte
om in 'nen klaoterenden laach ut te barsten zo dè d'r buiken ervan
schokkeren. En Bartje laacht ferm mee, terwijl de traonen ut z'n
verkensugskes kraolen. Zis keer per dag lot de jeugd 't hem
vertellen en zis keer hebben ze plezier as zotten.
Bartje kan
ok schoon vertellen van toen ie nog nor school gong waor ie niks
geleerd hee. Om 'm op z'n praotstuultje te krijgen beston er vaaste
fermules, die as ze in de goeie volgorde gebruikt worren, succes van
teveure verzekeren. Of de jongens van de fraterschool die ok kennen!
Beter dan d're katechismus! As meneer pastoor vraogt: Wie kent 'n
zeuvende gebod, dan motten ze 't irst op d'r vingers utrekenen, mar
as ie 'ns vraogen zô: wè mot ik doen om Bartje Bollekes van de
school te laoten vertellen dan zullen zeker wel alle vingers
tegelijk omhoog vliegen as er tenminste al nie vanteveure geroepen
wordt: "sloegen de misters vruger ook!"
Dè is de
slagzin, waarop Bartje in geuren en kleuren, mee veul leugens en
weinig waorheid de dramatische geschiedenis van zijn jeugd begint af
te draaien. Hij vertelt dan hoe ie nor school ging bij mister
Kruissen, die bij de brug over 't rivierke wonde. Daor neffen was
den hof van Jan de Visser en daor stond, half over 't waoter
hangend, 'ne witte maaidoornboom, die 's zomers vol lekkere krieken
hong.
As Bartje
mee z'n geschiedenis zô wijd gekomen is, dè den awe Jan de Visser
'm ut den boom gepeuterd hee en 'm mee z'n ooren nor de mister slept
dan is de spanning op d'r hoogtepunt gekomen. De oogen van de dicht
op elkaar gedrongen luisterèrs begienen te glunderen, ze kunnen d'r
eigen nie mir inhawen en van 't vurhaandsche plezier nijpen ze
mekare geniepig in d'r vel. Na gao-ge-'t komen, dè weten ze. Ze
hebben 't wel honderd keer geheurd mar 't is altij weer nuuw.
"En dan", zee Bartje, terwijl ie prebeert bij deze droeve
jeugdherinnering een traan uit z'n oog te laoten lekken,
"sloegen oe die misters van vruger mee 'nen stok van 'nen errem
lang en 'nen vinger dik..."
Deze woorden
gon vergezeld van 'n verkeerdelijk illustreerende beweging, waorbij
Bartje om de dikte van den stok on te geven over z'nen strak
uitgestoken errem strekt en om de lengte onschouwelijk vur te
stellen z'ne dikken wijsvinger omvat. Hier aozen de jongens op; dè
geldt as 't afgesproken teeken! In koor herhaalen ze dan op lijzige
toon terwijl ze allerlei scheeve snuiten trekken en de verkeerde
bewegingen sterk overdreven naodoen: "van-'nen-errem-lang-en-ne-vinger-dik"...
Dan zie Bartje z'n "vergissing" in en ie vertelt 't nog 'ns
opnuuw mar nou goed... Bart zit zô vol grappen as 'nen bok vol
keutels en daordeur is ie de vriend, of misschien beter gezee de
"martelèr" van de jeugd en 't schonste lid bij ons ut 't
dörp geworren.
En naa
hebben z'm er nog bestuurslid van de hermonie bijgemokt!
KUBKE
KLADDER