|
Dierenliedjes - opgetekend door Ben Hartman Uil - liedteksten met muzieknotatie - lino: Rolf Janssen
Den uil
Dit is de titel van een liedje dat ik aantrof in een liedjesschrift van mevrouw P. Heessels- van Maaren uit Schijndel. Zij schreef de tekst en de muziek op in een schoolschriftje tijdens haar jeugdjaren, rond 1940, in Boxtel. Vooral een muzieknotatie is heel uitzonderlijk, die tref je bijna nooit aan in liedjesschriften! Merk wel op dat er hele lange noten genoteerd werden, of zongen ze zo langzaam destijds in Boxtel? Zie melodie 1 bij bijlage ‘notenschrift’.
Nu de tekst:
1) De uil die op de peerboom zat (2x) En boven z’n hoofd daar zat ene kat Van simmedomdeine van farilonla En boven zijn hoofd daar zat ene kat Den uil viva (2x).
2) De uil die schoot in enen droom (2x) En viel van boven neer den boom Van simme etc. En viel van boven neer den boom Den uil viva (2x).
3) D’n uil die daar zijn pootjes brak (2x) Zij staken hem in een blauwe zak Van simme etc. Zij staken hem in een blauwe zak Den uil viva (2x).
4) Zij brachten hem naar de doktoor (2x) De juffrouw die kwam zelven voor Van simme etc. De juffrouw die kwam zelven voor Den uil viva (2x).
5) Zij trokken hem vijf onzen bloed (2x) ’t is jammer dat hij sterven moet Van simme etc. ’t is jammer dat hij sterven moet Den uil viva (2x).
6) De uil die gaf daar zijne geest (2x) ’t is spijtig van zo’n schone beest Van simme etc. ’t is spijtig van zo’n schone beest Den uil viva (2x).
7) Zij droegen hem naar enen hof (2x) Hij werd begraven met een lof Van simme etc. Hij werd begraven met een lof Den uil viva (2x).
8) De koster met zijn droeve stem (2x) Die zong van Domine Requiem Van simme etc. Die zong van Domine Requiem Den uil viva (2x).
Zoals te doen gebruikelijk ging ik weer op zoek naar varianten in de diverse, tot mijn beschikking staande, liedboeken. In ‘Kinderzang en Kinderspel’, van Kes, Pollmann en Tiggers, wie kent de drie deeltjes niet?, vond ik het lied terug. De melodie en de tekst komen precies overeen met die in het liedjesschrift.
In ‘Het oude Nederlandse lied’ van Fl. van Duyse, deel II, pag.1233, vond ik nog drie varianten. Vooral de derde variant is wel grappig, het lijkt een ongekuiste versie van het lied van den uil. N.B. Bij deze tekst staat geen melodienotering, maar de melodie van de eerste variant past perfect op de nu volgende tekst! Zie melodie 2 bij bijlage ‘notenschrift ‘.
1) Den uil die op nen pereboom zat (2x) En boven zijn hoofd daar zat er een kat Van singeldonduilen, van faladera En boven zijn hoofd daar zat er een kat Den uil vivat!
Op deze manier gaat het lied verder met de volgende strofen:
2) Den uil die schoot in enen lach Omdat hij het katjen heur vioolken zag.
3) Den uil die schoot in enen droom En viel van boven van den boom.
4) Den uil die dan zijn pootjen brak En ze staken hem in nen lijnwaden zak.
5) Ze dragen hem al bij den doktoor En d’uffra die kwam zelve voor.
6) Ze zetten hem al op enen stoel ’t was juist op zijnen bloten kadoel.
7) Ze trokken hem zes oncen bloed ’t is spijtig dat hij sterven moet.
8) Ze leiden hem een plaaster op Van aan zijnen steert tot aan zijnen kop.
9) Den uil die gaf dan zijnen geest ’t is spijtig van al zo een beest.
10) Ze droegen hem al naar het kerkhof En hij werd begraven al met een lof.
11) De koster met zijn droeve stem En zijn jongens zongen requiem.
Deze tekst komt uit ‘Volkskunde’, jrg. IX, 1896-1897. Het lied werd opgetekend in de buurt van het Belgische Aalst. Een bijna identieke tekst vinden we nog in het ‘Iepersch Oud-Liedboek’, door Blyau en Tasseel, Brussel 1962 Er is ook nog een variant beschreven uit een handschrift van plm. 1780, hier heet het lied: ‘Den ezel op den peere-boom sat’.
In de derde bundel van ‘Oudkempische volksliederen en dansen’, door Theophiel Peeters, 1952, vond ik een hoogst merkwaardige variant. Het lied ‘Den uil die op een perenboom zat’, werd in het begin van de vorige eeuw opgetekend in de Vlaamse plaatsen Lier en Heist-op-den Berg, zo omstreeks het jaar 1905. Ik laat de tekst volgen. De melodie no.3 staat bij de bijlage ‘notenschrift ‘.
1) Den uil die op een perenboom zat, koekoek. (2x) En onder den boom daar zat een kat Van kroeman, kroeman, troelala Vivat, den uil, vivat (2x).
Zo gaat het lied verder:
2) Den uil die schoot in enen lach, koekoek (2x) Omdat die kat zijn beentjes zag …
3) Den uil die ging ook dromen, koekoek (2x) En viel ook nu al van den boom …
4) Hij kroop al naar den dokter, koekoek (2x) Die plakte een plaaster in zijn voor …
5) Den uil die was nu ook al dood, koekoek (2x) Hij had al mens en dier gekloot …
6) Ze legden den uil nu in de kist, koekoek (2x) De smeerlap had ze vol gepist …
7) Men droeg den uil nu naar de put, koekoek (2x) De koekoek riep van: uil, put, put …
8) Den uil steeg recht ten hemel op, koekoek (2x) En Sinte Pieter stak hem in ’t kot …
9) Hij vloog nu naar het vagevier, koekoek (2x) Maar niemand wilde hem alhier …
10) Den uil kwam in de hel terecht, koekoek (2x) Ook Lucifer wees hem terecht …
We raken nu steeds verder af van de zwaar gekuiste schoolvorm van het lied zoals beschreven door Kes, Pollmann en Tiggers! De tekst wordt natuurlijk wel steeds levendiger.
Rolf Janssen, die bij dit lied weer de lino’s maakte, tipte mij een variant die te beluisteren is op een LP. Het gaat om ‘Traditionele Volksmuziek uit het Hertogdom Brabant’, door Volkskunstgroep ‘De Vlier’ uit Nederokkerzeel, o.l.v. Hubert Boone. Het lied heet daar ook weer ‘Den uil’, is opgetekend uit de volksmond te Kessel-Lo en op de platenhoes staat het volgende vermeldt: Het lied van den Uil is een van de meest verspreide volksliederen in het Vlaamse land. De uil zou het zinnebeeld zijn van de wijsheid, terwijl de kat het zinnebeeld van het kwaad zou betekenen.
Het is een leuke variant, zowel de tekst als de muziek, gemakkelijk te zingen! Je zou met een voorzanger kunnen werken en een koor, heel grappig om zo uit te voeren. Zie melodie 4 bij de bijlage ‘notenschrift’.
1) Daar zat ‘nen uil al op ‘nen boom (2x) En boven z’n hoofd daar zat er ’n kat Van fallalire, van fallala En boven z’n hoofd daar zat er ’n kat Fantasia.
2) Den uil die keek es naar omhoog (2x) En ’t katteke lapte wâ in z’n oog.
3) Den uil die viel dan van d’n tak (2x) ’t is jammer dat ’t beestje z’n pootje brak.
4) Ze droegen den uil naar den doktoor (2x) En schreef ‘m botermellek voor.
5) Ze droegen den uil naar de pastoor (2x) En ie biechten ‘m al in z’n oor.
6) De koster was daar ook present (2x) En ze schreven den uil z’n testament.
7) Ze legden den uil dan in de kist (2x) Zonder da z’n wefke d’r weet van wist.
8) Requiem den uil is dood (2x) En da van ’n gebroken poot.
We vinden nog interessante informatie over de uil in: ‘Het lied in de middeleeuwen’ door G. Kalff. De uil komt er niet zo best van af in deze tekst. Kalff haalt de liedverzameling ‘Thirsis Minnewit’ aan. Dit is een van de bekendste liedboekjes uit de 17de eeuw, samengesteld door de minnedichter Mr. Johannes van Dans die omstreeks de helft van de 17de eeuw leefde. In dit liedboekje staat te lezen dat op de bruiloft van de oude uil en de jonge zwaluw al de genodigde vogels wegvliegen, verschrikt door de lelijkheid van de bruidegom. Slechts een enkele blijft en die zingt: Koekoek!
Een uyl van hooge jaren Geprickelt door de min Kreeg in syn sin Met een piepjong, schoon swaluwtje te paren. Het pluimgediert, genoot Te singhen op syn feest, Sloegh nauwlycks syn oog Op dit soo leelyck beest, Of ’t is weggevlogen; Daer bleef alleen op dit bezoeck Een vogeltje, dat riep: koeckoek!
Dan volgt de moraal:
Oude gryze, waer zijn uw zinne Dat gij gaet een jonge zwaluw minne In uw gryze ouderdom Arme pluymgraef, denkt hier om Wilt gy dit soo gaen besoecken Volgen u een rey koeckoecken.
|
