Bij het zoeken tussen tweedehandsboeken moet je af en toe geluk
hebben. Dat geluk had ik een tijdje terug toen ik bij Books4Life
twee omvangrijke foto-albums vond, heel fraai zelf gemaakte albums
met echte foto's die allemaal de natuur tot onderwerp hadden. Op
de rug stond: natuur : natuurlijk en daaronder 1,
respectievelijk 2.
Nu vind ik natuurfoto's vaak nogal saai. Vooral als het om
landschappen gaat. Een landschap verliest zo gemakkelijk zijn
grootsheid als het teruggebracht wordt tot het platte vlak van
hooguit een A3-papier. Ook de kleurweergave wil nog wel eens
tegenvallen.
Alleen al het feit dat het in dit geval om zwart-wit fotografie
ging, maakte het anders. Zwart-wit is een vorm van abstraheren.
Naast een meer conventionele, schilderachtige benadering van de
natuur zag ik in deze albums ook een fascinatie voor allerlei
vormen - bijvoorbeeld van bomen of ribbels op het strand - en die
vormen werden soms seriematig gepresenteerd. Bovendien was de
kwaliteit van de afdrukken doorgaans hoog. Uit alles sprak een
grote zorgvuldigheid, een toewijding om het woord liefde niet te
gebruiken. Kortom, dit was geen gemiddelde amateurfotograaf. Maar
ook weer geen professional - daarvoor sprak uit deze foto's toch
teveel een bepaald soort gedrevenheid, die naar mijn idee eerder
bij een amateur hoort dan bij een beroepsfotograaf.
John Lamet
Maar wie was de maker van dit moois? Waarempel, in het eerste
album stond een keurig gekalligrafeerd voorwoord dat ondertekend
was met 'John Lamet - Den Haag, december 1984.' Blijkens dat
voorwoord waren de twee boeken al in 1980 klaar, op twee foto's
na: 'het moesten foto's met sneeuw en ijs zijn, en wat voor
winters hebben we tegenwoordig?' In dat hiaat was inmiddels
voorzien.
De boeken waren van meet af aan bedoeld om 'bij elkaar te tonen
wat er (in ons land) aan "natuur" te zien is, en hoe
mooi dat is: landschappen, bomen, struiken, planten, bloemen,
grassen, zee, strand en zand, water, zon, wolken, regen, rijp,
sneeuw, ijs, ijzel en mist'. De fotograaf had al eens aparte
boeken gemaakt over strand en bomen, maar 'nu wilde ik een
compleet (nou ja) overzicht'. En hij voegde eraan toe: 'Grappig
genoeg zijn hier inmiddels weer twee boeken over beperktere
onderwerpen op en uit gevolgd: een boek met fotogrammen van
planten e.d. en een boek over wolken, en ik ben nu ook bezig met
een paar boekdelen waar de diverse (Nederlandse) landschappen (of
restanten daarvan) in te zien zullen zijn. Wie weet worden ze
historisch, nu de aanslagen van de beschaving op ons landschap
alsmaar doorgaan.... (Zes, zeven, acht jaar geleden was ik
overigens lang niet zo cynisch als tegenwoordig....)'
De meeste foto's in de delen 1 en 2 van natuur : natuurlijk blijken
gemaakt te zijn in Den Haag en omgeving. 'Ik heb véél plezier
beleefd aan het maken van deze twee boeken, die ik zelf in (of
ondanks) alle bescheidenheid erg mooi uitgevallen vind', eindigt
John Lamet zijn voorwoord, 'en ik kijk ze graag van tijd tot tijd
in. Ik hoop dat anderen dat met evenveel genoegen zullen doen'.
Teloorgang natuur
Dat de serie natuur : natuurlijk na 1988 werd
voortgezet, bleek uit de delen 4 en 8 die ook te koop lagen.
Alleen al vanwege chronisch ruimtegebrek liet ik ze liggen voor
andere liefhebbers. Maar wel fotografeerde ik het voorwoord van
deel 8 dat de titel 'Boek 8, Het Laatste' droeg en dat begon met
een fragment uit het gedicht 'De Dapperstraat' van J.C. Bloem:
Wat is natuur nog in dit land?
Een stukje bos, ter grootte van een krant,
Een heuvel met wat villaatjes ertegen.
Dat het gedicht, eindigend met de beroemde regel 'Domweg
gelukkig, in de Dapperstraat', begon met: 'Natuur is voor
tevredenen of legen', liet Lamet buiten beschouwing. Het ging tot
zijn verdriet steeds slechter met de natuur in Nederland, niet op
de laatste plaats vanwege het alsmaar uitbreidende wagenpark -
'wat een eufemisme'. Maar dat hij er nu een punt achter zette, had
een andere reden: 'Het valt niet mee te stoppen met fotograferen
(tenminste niet voor mij), je hebt wanneer je "buiten"
aan het stappen of fietsen bent steeds het gevoel dat je iets mist
als je het mooie dat je ziet niet "vastlegt" en
"meeneemt". Maar er zijn grenzen aan de opslagruimte
thuis...'
Hij schreef dat in 2006. Hoe was het sindsdien met hem gegaan?
'Wolkenboek'
Thuisgekomen met mijn mooie vondst ging ik op internet op zoek
naar meer gegevens. Ik was vooral benieuwd naar het 'wolkenboek'
waarover hij schreef. Het gemeentearchief van Den Haag bleek ook
foto's van John Lamet te hebben, foto's van straten, huizen,
monumenten. Bovendien werd al snel duidelijk dat de fotograaf
aldaar in 2009 overleden was, 76 jaar oud. Een archiefmedewerkster
bracht me in contact met een zekere Frederik Hoogerhoud die John
Lamet zeer goed gekend had. Met groot enthousiasme schilderde hij
een beeld van de bijzondere mens die Lamet moet zijn geweest. Een
uitgesproken vriendelijke man die bij de GG en GD in Den Haag had
gewerkt en decennia lang actief was als atletiektrainer op hoog
niveau, een vrijgezel met twee grote liefdes: klassieke muziek en
fotografie. "John was
doka
waar hij alles zelf afdrukte." En hij hield dus veel van
muziek, klassieke muziek, opera's, operettes. "John had zo'n
grote collectie platen, dat de vloeren van zijn huis doorzakten.
Eens is de maand kwamen we met een groepje liefhebbers bij hem
thuis om naar muziek te luisteren. Luisterend naar de muziek trok
je je helemaal in je zelf terug en soms keek ik dan ondertussen in
een van zijn mooie foto-albums en werd ik helemaal
rustig...".
'Wolkenboek'
Hoogerhoud, zo te horen zelf ook een man van vele talenten,
verwees me voor nadere informatie naar Ton Lamet, een jongere
broer van John.
De gepensioneerde leraar bleek in Hilvarenbeek te wonen en
ontving me, samen met zijn vrouw Mieke, allerhartelijkst. Ja, de
albums die ik gekocht had, hadden ze zelf uit ruimtegebrek
geschonken aan Books4Life. En zo had ook de grote platencollectie
een goede bestemming gevonden.
In kort bestek liet Ton Lamet het leven van zijn oudere broer
de revue passeren. John Lamet was de tweede van de drie kinderen
van Jan Lamet en Bep de Nies. Vader verdiende aanvankelijk de kost
als 'orthopedisch maatschoenmaker'. De crisisjaren dwongen hem
andere baantjes aan te nemen om aan de kost te komen. Zo werkte
hij onder meer als rijtuigpoetser en hulpconducteur bij de
Haagsche Tram Maatschappij alvorens over te stappen naar het
Gemeentelijk Gasbedrijf.
John volgde de HBS op het Aloysius College. Zijn opleiding tot
gymleraar moest hij opgeven toen bij hem TBC werd geconstateerd.
In een mooi door hem zelf samengesteld driedelig familiealbum
heeft hij een foto van zichzelf opgenomen, waarop hij te zien is
terwijl een hond tegen hem opspringt. Het bijschrift luidt: 'Bij
mijn definitieve thuiskomst uit het Nederlands Studenten
Sanatorium, geheel van t.b.c. genezen, uitbundig en
ontroerd/ontroerend verwelkomd door onze bijzondere hond Robbie,
juli 1956'.
Lenig Door Atletiek
John vond emplooi op het kantoor van de GG en GD waar hij na
verloop van tijd bij de afdeling jeugdpsychologie kwam te werken.
In zijn vrije tijd werd hij technisch trainer van de vereniging
LDA, ofwel: Lenig Door Atletiek - na de fusie met Haag '68 'Haag
Atletiek'.
Met fotograferen was hij toen al een tijdje bezig. "Ik
denk dat hij zijn eerste camera kocht toen hij geld ging
verdienen", vertelt Ton. "Hij fotografeerde niet alleen
graag in de natuur maar ook bij zijn atletiekvereniging. Hij
maakte er ook ringfilmpjes die ze bij de training konden
gebruiken. Met het maken van vergrotingen is hij pas begonnen
nadat ik ermee begonnen was - en hij werd er nog veel fanatieker
in dan ik."
Naast de natuur was de stad Den Haag een dankbaar onderwerp
voor de fotograaf Lamet. "Hij fotografeerde niet alleen oude
gebouwen maar legde ook afbraak en nieuwbouw vast. En hij zorgde
voor een goede documentatie bij de foto's. Zo'n 17 foto-albums
hebben we aan het Haagse gemeentearchief geschonken. Ze waren er
zeer blij mee, ook vanwege de uitstekende documentatie."
Ton laat een album zien met tekeningen en aquarellen. "Dat
deed hij dus ook." De onderwerpen variëren van de eigen
handen tot landschappen.
Bescheiden
John Lamet was geen lid van een fotoclub. En exposeren deed hij
ook niet. "Dat vond hij niet nodig", zegt Ton. Mieke,
zijn vrouw: "Hij wilde niet op de voorgrond staan." Ton:
"Hij is ook wel eens gevraagd om topsporters te gaan trainen
in Papendal, maar daar heeft hij voor bedankt. 'Laat mij maar bij
mijn eigen club', zei hij." Mieke: "Het was een tevreden
mens."
Wel triest, dat hij in 2008 opeens begon te sukkelen met zijn
gezondheid. "Parkinson. Hij ging heel snel, heel hard
achteruit. Vooral als sportman vond hij dat vreselijk."
Ton Lamet is blij dat een belangrijk deel van de foto's van
zijn broer een goede bestemming heeft gevonden. "Op het
gemeentearchief in Den Haag vroegen ze nog wat wij er voor wilden
hebben. 'Niets', hebben we gezegd, 'als zijn naam er maar onder
staat'. We hebben trouwens nog een album met foto's die hij in
Midden-Brabant gemaakt heeft. Misschien is dat iets voor het
Tilburgs archief?"
Ik vraag Ton tenslotte nog naar het 'wolkenboek'. "Nee,
dat hebben we niet meer", antwoordt hij. "Dat zal ook
wel op een gegeven moment aan de een of de ander weggegeven
zijn."
Toegegeven, ik zou het graag gehad hebben, of minstens gezien.
Maar ik ben al heel blij met die twee delen natuur : natuurlijk.
In het eerste deel staan trouwens al een paar mooie luchten...
.