Brabant Cultureel • Brabant Literair

Tijdschrift voor kunst, cultuur en literatuur

64ste Jaargang - nummer 2 - april 2015

Anne Geene, Herbarium van een nachtwandeling, Muur. foto uit boek

¶ Loek Grootjans e.a., ‘Daar in de hei was het zoo mooi’. Reconstructie van Van Goghs nachtwandeling van Oudenbosch naar Zundert, 7-8 april 1877. Zundert: Vincent van GoghHuis / Amsterdam: Roma Publications 2015, 80 pp., ISBN 9789491843341, pb., € 20,00.

www.vangoghhuis.com

Voor een andere impressie van deze nachtelijke wandeling door Vincent van Gogh, zie:

www.cubra.nl/brabantslandschap/thijscaspers

©Brabant Cultureel – april 2015

Reconstructie van Van Goghs nachtwandeling

Handig dat Vincent van Gogh veel brieven schreef aan zijn broer Theo. Anders hadden we nooit geweten van zijn nachtwandeling van Oudenbosch naar Zundert. Kunstenaar Loek Grootjans kwam op het idee een reconstructie te maken van de wandeling, samen met kunstenaars, schrijvers, filosofen en curatoren. Over die nacht is nu een alleraardigst boek verschenen.

door Irma van Bommel

Op 8 april 1877 schreef Vincent van Gogh vanuit Etten een brief aan zijn broer Theo. Daarin beschreef hij hoe hij de avond ervoor met de laatste trein van Dordrecht naar Oudenbosch was gereisd en besloot van daar te gaan lopen naar Zundert. ‘Daar in de hei was het zoo mooi, al was het donker kon men toch onderscheiden hoe die heivlakte en mastboschen en moerassen zich heinde en ver uitstrekten, het deed mij denken aan die plaat van Bodmer die op Pa’s studeerkamer hangt.’

Anneke Hendrikx, Urtica. Geschilderd met pigment van de brandnetel (Urtica). foto uit boek

Vergelijking

Niet allen de brief maar ook een afbeelding van Bodmer is toegevoegd aan het nu verschenen boek ‘Daar in de hei was het zoo mooi’. Reconstructie van Van Goghs nachtwandeling van Oudenbosch naar Zundert, 7-8 april 1877. Of het exact deze litho was die Van Gogh had gezien, doet er niet toe. Interessant is dat Karl Bodmer (1809-1893) schilder en graficus was en zich had aangesloten bij de School van Barbizon. Hij behoorde daarmee tot de eerste schilders die buiten in de natuur werkten, iets wat Van Gogh enkele jaren later in Frankrijk ook zou doen.

Wonderlijk dat Van Gogh in de natuur loopt en een vergelijking maakt met dit kunstwerk. Hoewel hij in 1877 nog helemaal niet het plan had opgevat om schilder te worden, had hij wel belangstelling voor kunst. Eerder in de jaren zeventig had hij immers al enige tijd gewerkt bij een kunsthandel. In 1877 werkte hij echter in een boekhandel in Dordrecht. Later dat jaar zou hij naar Amsterdam vertrekken om theologie te studeren. In 1878 vertrok hij naar de Borinage om als lekenpredikant te werken onder de mijnwerkers. Pas hier kwam hij uiteindelijk op het idee om kunstschilder te worden. Maar dit alles ter zijde.

De reden van Van Goghs wandeling was minder aangenaam. Hij ging op bezoek bij een vriend van zijn vader die stervende was. In Zundert ging hij ‘nog eens zien naar al die oude plekken en paadjes.’ Het werd een wandeling vol herinneringen aan zijn kinderjaren. Toen hij bij het ochtendgloren bij het huis aankwam, hoorde hij dat de man net was overleden. Met een van diens zoons ging Van Gogh te voet verder via Rijsbergen naar Etten waar zijn ouders inmiddels woonden.

Loek Grootjans, Vincents Asylum: Storage for Distorted Matter. foto uit boek

Leukste

De groep kunstenaars en schrijvers die de wandeling in zijn voetsporen volgde liep de tocht van Oudenbosch naar Zundert en verder naar Rijsbergen, bij elkaar zo’n 24 kilometer. ‘Door de reis zo nauwkeurig mogelijk na te bootsen, kwamen we dichter bij de persoon van Vincent van Gogh, om hem een fractie beter te begrijpen,’ staat in de inleiding te lezen. In het boek doen de deelnemers verslag van hun indrukken tijdens de reis, ieder op zijn eigen manier. Door al deze verslagen in woord en beeld in boekvorm te presenteren en het publiek hiervan deelgenoot te maken is dit een van de leukste projecten die in het kader van het ‘Van Goghjaar 2015 – 125 jaar inspiratie’ zijn ondernomen.

Zo is achterin het boek het verhaal ‘Sentimental tour’ opgenomen van kunsthistorica Rebecca Nelemans waarin zij beschrijft hoe zij de wandeling en thuiskomst in haar geboortedorp Zundert heeft ervaren. Maar kunstenaar-fotograaf Anne Geene heeft er, in de lijn van haar kunstprojecten, een quasi wetenschappelijk, biologisch verslag van gemaakt. Zij noemde het ‘Herbarium van een nachtwandeling’. Onderweg plukte ze planten die ze heeft geplet en gedroogd en deze als een bioloog heeft voorzien van naam, datum en beschrijving. De toelichting gaat echter niet over het plantje zoals je zou verwachten maar verhaalt van de wandeling. Zo schreef ze bij Muur: ‘Hoe wist Vincent voor de eerste keer de weg? 30 km door het donker…’

Jos Boetzkes, geschilderde afdruk van het landschap. foto uit boek

Geraakt

Loek Grootjans, bekend van zijn levenswerk ‘Storage for Distorted Matter’, waarvoor hij sporen verzamelt van bekende mensen, kon hier naar hartenlust te werk gaan. Zo verzamelde hij op het station van Oudenbosch, op paden onderweg en op de begraafplaats in Zundert sporen waar Van Gogh geweest moet zijn. Maar ook raapte hij stof op van de plek waar een van de deelnemers bijna werd geraakt door een tractor.

Koen Broucke maakte (later) een aantal schetsmatige schilderingen van taferelen onderweg, voornamelijk van wandelaars in regenponcho’s, terwijl Jos Boetzkes zich op het landschap richtte. Hij maakte afdrukken van landschappen die hij vervolgens beschilderde. Ook Anneke Hendrikx richtte zich op het landschap. Zij maakte vrij abstracte schilderingen en gebruikte daarvoor pigment van de brandnetel. ‘De meest voorkomende plant in West-Brabant in april,’ voegt ze eraan toe.

Een mooi en boeiend boek waarbij serieuze en humoristische indrukken van schrijvers en beeldend kunstenaars elkaar afwisselen. Achterin het boek is een kaartje opgenomen van de route, voor wie de wandeling ook eens wil lopen.