Brabant Cultureel • Brabant Literair

Tijdschrift voor kunst, cultuur en literatuur

64ste Jaargang - nummer 1 - februari 2015

¶ Eric Alink is stadschroniqueur van ’s-Hertogenbosch

Daphne van Breemen is stadsdichter voor de gemeente Waalwijk

Wim Daniëls is stadsdichter van Helmond

Jasper Mikkers is stadsdichter van Tilburg

Merel Morre is stadsdichter van Eindhoven

Marcel Vaandrager is dorpsdichter van de vijf dorpen van Werkendam

©Brabant Cultureel – februari 2015

Charlie Hebdo

door de Noordbrabantse stadsdichters

De aanslag op de redactie van Charlie Hebdo in Parijs op 6 januari 2015 en de gijzelingen met dodelijke afloop die daar op volgden, lieten niemand onberoerd. Talloze reacties zijn er geweest en ook de redactie van Brabant Cultureel bleef niet achter en plaatste een cartoon. Toen we zagen dat bij tal van bijeenkomsten ook lokale stadsdichters het woord voerden, kwam al snel het idee om deze gedichten te bundelen. Hieronder vindt u het resultaat van de oproep die de redactie deed aan alle Noordbrabantse stadsdichters om hun reactie in te zenden (van enkele dichters achterhaalden we geen adres; inzenden kan nog steeds). De gedichten staan op alfabetische volgorde naar stad of gemeente van herkomst. Enkele tekenaars zonden spontaan cartoons in. Ook die zijn hier opgenomen.

Inmiddels zijn we enkele weken verder en is duidelijk dat de zaak complex is. Het ging om cartoons die als kwetsend worden ervaren, zoals opnieuw op 16 februari in Kopenhagen, maar het gaat ook om antisemitisme en eerst en vooral gaat het om terreur, om het zaaien van angst en het ontwrichten van de samenleving. Laten we daar niet aan toegeven, al is het maar omdat angst een slechte raadgever is en we zonder samenleving niet kunnen bestaan.

Artikel 19 van de Universele verklaring van de rechten van de mens luidt: ‘Een ieder heeft recht op vrijheid van mening en meningsuiting. Dit recht omvat de vrijheid om zonder inmenging een mening te koesteren en om door alle middelen en ongeacht grenzen inlichtingen en denkbeelden op te sporen, te ontvangen en door te geven.’ Een mening welt niet zomaar in je op. Daarover heb je nagedacht en die kun je motiveren en afwegen tegen andere meningen. Andere meningen die respect verdienen, ook al deel je ze niet. Wat geen respect verdient, is blinde terreur. (lt)

cartoon: Gemma van der Heijden, redactie Brabant Cultureel

Charlie

door Merel Morre

het vrije woord

laat me niet lachen

niet meer

woensdag werd dat woord vermoord

de haat schoot gruwelijk in de lach

vuurde gemaskerd

uit naam van een profeet

zijn angst en woede af

twaalf mensen stierven

durfden te maken

stelden aan de kaak

deelden de humor

de spot te raak

het vrije woord

laat me niet lachen

vandaag niet

maar morgen

morgen

morgen weer wel

Hartje Helmond

door Wim Daniëls

In een café in hartje Helmond

zit ze bij het raam

een vrouw met rollator en boek

gekleed in warme kleren

van Van Oorschot Mode (denk ik)

buiten schemert het al

het boek is een boek met grote letters

het is 7 januari 2015

kwart over vier

Elders in de wereld zaaien mensen

ook op deze dag

op dit moment

vanwege een grens

die dertig centimeter

te ver naar rechts zou liggen

vanwege een god die wellicht

niet eens niet bestaat

dood en verderf

in Irak, Oekraïne, Syrië, Libië,

Zuid-Soedan, Nigeria,

en nog zo wat landen

ook in Frankrijk, Parijs

op slechts enkele uren rijden van hier

is een puntig potloodje al genoeg

voor twaalf koele moorden

In een café in Helmond

zit intussen dus een vrouw bij het raam

met rollator en boek

gekleed in winterse kledij

Je kunt minpunten in dit plaatje zien

de rollator

die erop wijst dat ze slecht ter been is

de grote letters

die duidelijk maken dat ze

niet meer zulke goede ogen heeft

Maar ik kies voor de pluspunten

de vrouw die daar zit

hartje Helmond

en een boek leest

vredig, niet bang voor kogels

met een kop thee, een koekje

en voor straks een boterham die op haar wacht

Deze vrouw

de niet genomen foto van haar

staat morgen op de voorpagina van de krant

die niet verschijnt

cartoon: Mario van Brakel

Getekend

door Eric Alink

De dag is een leeg A4’tje.

Een hand tekent een stad in dunne inkt.

Er zijn gebouwen, een straat, een auto

Er zijn drie mannen.

Nu komt het moeilijkste:

de cijfertjes zetten.

De dag is een genummerde kleurplaat.

De hand zet een twee in de lucht.

Dat cijfer correspondeert met grijs.

Er verschijnen drietjes in de gebouwen.

Zij staan voor gebroken wit.

In één voordeur krast de pen een vier.

Die staat voor rood.

Te rood.

De hand schrijft een vijf op het lijf van de mannen.

Vijf is zwart.

De tekenaar kijkt.

Na een korte aarzeling pakt hij zijn gum en wist alle gebouwen – op die ene na.

In de ontstane leegte tekent hij honderden mensen uit alle windrichtingen.

Zij kijken naar de rode deur.

Er valt een traan op het papier.

De tekenaar zucht. Hij denkt lang na. Over de meest geschikte kleur voor al die getuigen.

Geen goud. Hier past geen zwijgen. Wij hebben te spreken: zilver moet het zijn.

En de hand herhaalt een cijfer in elk van de mensen die kijken naar de rode deur.

Het cijfer een.

Een voor allen.

Allen voor een.

Het recht op vrije meningsuiting

door Jasper Mikkers

Het is de angst voor wat er in de diepte leeft,

de angst voor een ontsporing in het voelen,

voor wat er in elk mens aan onbeheersbaars ligt te woelen,

die ons een neiging tot beteugelen ingeeft.

Om ontsporing door verboden uit te sluiten

riepen we vrijheden en rechten in het leven

die door alle landen werden onderschreven,

zoals het recht om onze mening vrijelijk te uiten.

Ze is voor hen bestemd die we niet willen horen,

die onze rust verstoren, die ons met hun mening irriteren,

die we mores willen leren omdat ze ons gelijk bestrijden:

we zouden ze het liefst onder hun ongelijk zien lijden.

Het liefst maakten we aan hun gehate lijf iets stuk,

het liefst wordt hun gelijk hun grootste ongeluk.

Omdat ze anders denken, treft hen blaam en schuld.

Geen vrijheid graag voor wie door ons niet wordt geduld.

Vrijheid van meningsuiting is een onvervangbaar recht.

Zonder haar kan geen vooroordeel worden weerlegd,

is het onmogelijk naar ware toedrachten te zoeken,

verbieden we veel kunst, verbranden we veel boeken.

Zonder haar mag niemand aanstoot geven,

wordt wat we denken door tirannen voorgeschreven,

is het onmogelijk om grenzen te verkennen, te verleggen,

kan wetgeving het delen van een fantasie ontzeggen.

Toch weigeren we dikwijls deze vrijheid toe te kennen,

we kunnen makkelijker aan geboden en verboden wennen,

we gooien alle argumenten voor die vrijheid overboord,

het liefst blijft wat we zelf niet durven denken, ongehoord.

cartoon: Joop Wever

Wij zijn Jan de Rooij

door Daphne van Breemen

Hard was zijn stem,

toen hij de geallieerden waarschuwde:

de Duitsers zijn er klaar voor!

Harder was zijn stem,

toen hij bij diezelfde uniformen de baas bleef.

Zijn lichaam konden ze krijgen,

zijn naam en zijn ziel niet.

Dat was van hem. Van zijn familie,

van niemand anders.

Nog harder was de stem,

die hij daarmee achterliet.

Een stem die tot op de dag van vandaag,

maar ook morgen nog te horen is.

Vanaf de Tilburgseweg tot aan Parijs,

waar zeventig jaar vrijheid,

ineens zo vanzelfsprekend niet meer is.

Waar stemmen worden overschreeuwd door angst.

Wij zijn Charlie roepen de mensen daar,

maar dichter bij huis,

waar liefde en moed altijd wachten,

roepen de mensen: wij zijn Jan de Rooij.

Plaquette op het monument voor Jan de Rooij in Sprang.

foto Daphne van Breemen

Waar?

door Marcel Vaandrager

Deze week Parijs

vorige week Syrië

of was ’t Libië?

De wereld lijkt

gek geworden.

Of is het angst

omdat wij geen idealen

meer

hebben

waar anderen

ook

niet

mee om kunnen

gaan.