HOME CUBRA

INHOUD AUTEURS

Brabant Cultureel • Brabant Literair

Tijdschrift voor kunst, cultuur en literatuur

64ste Jaargang - nummer 1 - februari 2015

 
HOME BC / BL Contact / Reageren Archief Brabant Cultureel Archief Brabant Literair
 
 

 

‘Kruseman. Kunstbroeders uit de romantiek’, t/m 15 maart 2015 in Museum Jan Cunen in Oss.

www.museumjancunen.nl

 

Van 18 april t/m 19 juni 2015 is de expositie te zien in het Stedelijk Museum Alkmaar.

www.stedelijkmuseumalkmaar.nl 

  

Marjan van Heeteren & Merel van den Nieuwenhof, Kruseman. Kunstbroeders uit de romantiek. Zwolle: Waanders 2014, 208 pp., ISBN 978-94-6262-014-8, pb., € 29,95.

www.waanders.nl

 

In Museum Jan Cunen t/m 12 april 2015 ook nog ‘Mono no aware’ van Jasper Krabbé, met aandacht voor de kunstenaarsfamilie Krabbé.

 

©Brabant Cultureel – februari 2015

Schildersfamilie Kruseman te zien in Oss

 

Museum Jan Cunen in Oss kent een lange traditie als het gaat om exposities over negentiende-eeuwse schilderkunst. Deze keer gaat de aandacht naar leden van de schildersfamilie Kruseman. Treffende portretten en romantische landschappen.

 

door Lauran Toorians

 

Talent is vaak erfelijk en wie met een talent wordt geboren en opgroeit in een kunstzinnige (of sportieve of anderszins getalenteerde) omgeving, heeft ook een grotere kans dat de genen worden geactiveerd en het talent tot ontplooiing komt. Zo is de familie Bach spreekwoordelijk, maar we kennen ook families van schilders, acteurs of uitvoerende musici. De familie Kruseman bracht zo vooral in de negentiende eeuw een aantal bekende schilders voort. Opmerkelijk is daarbij in dit geval dat het talent niet steeds overging van vader op zoon, maar dat het vooral neven en achterneven van elkaar waren die het palet ter hand namen.

 

 

Frederik Marinus Kruseman, Winterlandschap. Olieverf op paneel 1850. foto uit boek

 

 

Poortwachter

De wortels van de familie Kruseman liggen in Duitsland. Het was Alexander Kruseman (1699-1754) die vanuit Hamm (Westfalen) naar Grave kwam. Hij werd er poortwachter van de vesting, trouwde er en stichtte een gezin waarmee hij de stamvader werd van de Nederlandse Krusemannen.

Vijf van zijn nazaten werden in de negentiende eeuw beroemd en zij staan nu centraal in een tentoonstelling in Museum Jan Cunen in Oss. Dit museum bezit zelf een niet te verwaarlozen collectie negentiende-eeuwse schilderkunst en bouwde een traditie op van exposities die daarbij aanhaken. Ook nu gebeurt dat weer in samenwerking met een partnermuseum, dit keer het Stedelijk Museum Alkmaar dat een belangrijke Kruseman-collectie bezit.

Vijf schilders staan centraal. Achtereenvolgens zijn dat Cornelis (1797-1857), Jan Adam (1804-1862), Fredrik Marinus (1816-1882) en Jan Theodoor Kruseman (1835-1895) en Hendrik Dirk Kruseman van Elten (1829-1904). De dochter van die laatste, Elisabeth Frederica (1876-1914) schilderde ook en van haar is een portret van haar vader te zien. Dan ontbreken nog Johan Caspar Muller Kruseman (1805-1855), die naar Nederlands-Indië trok en daar stillevens en portretten schilderde, en Johannes Diederikus Kruseman (1828-1918) die alleen als amateur schilderde, kunst verzamelde en die in 1862 eveneens naar Nederlands-Indië afreisde om daar het suikerbedrijf van zijn vader voort te zetten.

 

 

Cornelis Kruseman, Graaf Johannes van den Bosch. Olieverf op doek, 1829. foto uit boek

 

 

Romantiek

Het rijtje kunstzinnige Krusemannen is daarmee niet uitgeput, maar de tentoonstelling en het begeleidende boek concentreren zich op de romantiek. Het gaat in Oss dan ook vooral om herkenbare, romantische werken, vaak in navolging van de Hollandse meesters uit de Gouden Eeuw, zoete genrestukken die het begrip Biedermeier oproepen en getrouwe portretten van rijke en machtige mensen. Dat neemt niet weg dat elk van de vijf schilders een herkenbare, eigen stijl heeft en ook een eigen voorkeur qua onderwerpen. Wat zij gemeen hebben is een hoge technische kwaliteit die eenvoudig verklaart waarom zij in hun eigen tijd zo geliefd waren.

Mede doordat ieder van deze schilders in de tentoonstelling een eigen zaal(tje) heeft, komt de eigenheid van de individuen goed tot zijn recht. Cornelis is de man van de grote portretten en historieschilderijen. Hij schilderde rond 1830 een charmant portret van Anna Paulowna. Zij stuurde dit portret naar haar man, de latere koning Willem II, die op dat moment de Tiendaagse Veldtocht tegen de opstandige Belgen aanvoerde. Een ander fraai portret is dat van de sympathiek ogende Johannes van den Bosch, de man van de Maatschappij van Weldadigheid, maar hier geschilderd op het moment dat hij op het punt staat af te reizen als gouverneur-generaal van Nederlands-Indië en commandant van het Nederlands-Indische leger.

 

 

Jan Adam Kruseman, Portret van Willem II, koning der Nederlanden. olieverf op doek, 1839. foto uit boek

 

Achterneef Jan Adam Kruseman viste qua opdrachten min of meer in dezelfde vijver. Hij kreeg de eer koning Willem II meerdere keren te portretteren, waarbij vooral het schilderij van Willem met een jachthond in een duinlandschap een ontspannen sfeer ademt. Ook veel van de andere portretten van Jan Adam Kruseman laten een zorgeloze rijkdom zien, zoals het jongensportret van de elfjarige Jan van der Vinne of het portret van Olga Emilie Borski. Olga Borski werd van bankiersvrouw zelf bankier en behoorde bij leven tot de allerrijkste Nederlanders.

 

 

Hendrik Dirk Kruseman van Elten, Under the bridge, Old Shokan, N.Y. Ets, droge naald en aquatint op papier, 1884. foto uit boek

 

 

Amerika

Voor de romantische landschappen en Kerstkaart-wintergezichten moeten we bij Frederik Marinus Kruseman zijn. Ook hier ligt de lat hoog.

Heel anders legde Hendrik Dirk Kruseman van Elten het aan. Hij maakte naam in Nederland, maar nadat hij was opgemerkt door een Amerikaanse verzamelaar vertrok hij in 1865 naar de Verenigde Staten. Hij vestigde zich in New York, waar al een groepje Nederlandse kunstenaars actief was, en maakte onder meer de landschappen in het achterland van deze stad tot zijn onderwerp. Opmerkelijk is dat hij dat niet alleen deed als schilder, maar ook als een begenadigd etser. Toen hij hoorde dat het Stedelijk Museum Alkmaar een landschap van hem had aangekocht, bood hij aan dit museum in zijn geboortestad een complete set van zijn etsen te schenken, 69 stuks in totaal. Ook het al genoemde portret dat zijn dochter van hem schilderde, is in Oss te zien.

 

 

Elisabeth Frederica Kruseman van Elten, Portret van Margaretha Kruseman van Elten-Westerman Holstijn. Olieverf op doek. foto uit boek

 

Zeeschilder

Jan Theodoor Kruseman mislukte als zeeman op de grote vaart, maar werd een bekend zeeschilder. In de tentoonstelling hangt een verstild gezicht op Dover dat laat zien dat dit anderhalve eeuw geleden nog niet de drukke haven is die het nu is. Het is echter vooral zijn Buurtje in Brussel dat opvalt en hem doet kennen als leerling van Willem Roelofs en de Haagse school.

In alle diversiteit is dit een fraaie, samenhangende tentoonstelling met klassiek, negentiende-eeuws schilderwerk. Niet wereldschokkend, maar aangenaam voor het oog en onderhoudend voor wie op de details let. Dat was toen het ideaal en dat verwezenlijken deze vijf Krusemantelgen ook nu nog.

 

 

Jan Theodoor Kruseman, Buurtje in Brussel. Olieverf op doek. foto uit boek