Brabant Cultureel • Brabant Literair

Tijdschrift voor kunst, cultuur en literatuur

63ste Jaargang - oktober 2014

¶ Marco Magielse, Les Secrets de Romagne ’14-’18. (Fr/En/Ne) Trench Publishers 1914.

ISBN 978-90-821911-0-3, pb., € 22,00.

Het boek is te koop via www.deslagvelden.nl/les-secrets-de-romagne

www.deafbeelding.nl

www.deslagvelden.nl

©Brabant Cultureel – oktober 2014

Geldropse fotograaf in de ban van de Grote Oorlog

Talloos zijn de boeken die verschijnen in het kader van de herdenking van de Eerste Wereldoorlog. Met ‘Les Secrets de Romagne ’14-'18’ draagt ook de Geldropse fotograaf Marco Magielse een aardig steentje bij.

door Joep Eijkens

Ik kampeerde er afgelopen zomer nog, in Romagne-sous-Montfaucon, een dorpje in het Noordfranse departement Meuse. Een aardige halte onderweg naar het zuiden. Je kunt er mooie wandelingen maken en indrukwekkend is de militaire begraafplaats waar meer dan 14.000 Amerikaanse soldaten begraven liggen die sneuvelden in de Eerste Wereldoorlog.

Op het American Cemetery van Romagne-sous-Montfaucon vonden ruim 14.000 Amerikaanse soldaten hun laatste rustplaats. foto Marco Magielse

  Grotere weergave

Er valt in het tijdens de ‘Grote Oorlog’ door Duitsers bezette dorp nog veel meer te ontdekken, zo blijkt uit Les Secrets de Romagne ’14-’18, een boek vol foto’s en korte teksten van de Geldropse fotograaf Marco Magielse (Breda 1968). Het drietalige boek (Frans, Engels, Nederlands) kwam tot stand in nauwe samenwerking met het Musée Romagne 14-18. En ook achter dat museum zitten weer Nederlanders, Jean-Paul en Britt de Vries. Het is dit echtpaar dat centraal staat in het verhaal dat Magielse in woord en beeld te vertellen heeft.

In het tweede hoofdstuk staat een kiekje uit de jaren zeventig waarop we Jean-Paul de Vries zien als kleine jongen met een kleine verzameling ‘op scherp staande munitie’. Hij logeerde toen in Romagne. Spannend natuurlijk voor kinderen, zo’n omgeving waar nog zoveel oud oorlogsspul te vinden was. Het werd het begin van een levenslange fascinatie.

Een kijkje in het Musée Romagne ’14-’18. foto Marco Magielse

30.000

De Vries keerde niet alleen diverse malen naar Romagne terug, maar ging er ook wonen met zijn vrouw en leeft er nog steeds met zijn gezin. Wat begon met die eerste vondsten, groeide uit tot een museum met anno 2014 meer dan 30.000 objecten, van oude foto’s tot verroest wapentuig. En die collectie blijft groeien want de inmiddels vijfenveertigjarige De Vries blijft zoeken. Magielse volgt hem met zijn camera bij het ‘akkertje pikken’, zoals hij het hele dagelijkse leven van het gezin volgt tot en met het periodiek ziekenhuisbezoek (Jean-Paul heeft de ziekte van Bechterew). Ook de kinderen lijken in de ban te raken van de Eerste Wereldoorlog.

Magielse heeft oog voor de kleinste details. Zo zoomt hij in op een roestige bajonet die in huize De Vries gebruikt wordt om de waslijn aan te hangen. Of hij richt zijn camera op een oude drinkbak voor paarden die nu dienst doet als plantenbak.

Bij de oude foto's in het museum gaat de aandacht niet op de laatste plaats naar het portret van Jean-Pauls overgrootvader. Deze Jean-Vincent Colleter stierf in 1967 zonder ooit gerept te hebben over zijn ervaringen als soldaat in de Grote Oorlog.

Rémy Halbin met één van de documenten die zijn vader, veteraan in De Grote Oorlog, achterliet. foto Marco Magielse

Mata Hari

Door het camera-oog van Magielse zien we hoeveel sporen die oorlog achtergelaten heeft in de openbare ruimte van zo’n dorp als Romagne. Dat varieert van een vervallen boerenschuur ‘waar tijdens Kerstmis de Duitse soldaten met de kinderen van het dorp vredig feest vierden’ – hij plaatst er ook een desbetreffend kiekje uit die tijd bij – tot een paar kruisbeelden waar nog kogelgaten in zitten.

Ook wijdt de auteur een apart hoofdstuk aan een aantal min of meer kleurrijke dorpsbewoners en hun verhalen. Zo maken we kennis met madame Diot die nog altijd haar land bewerkt met schepjes waarmee ook loopgraven gegraven zijn. En met monsieur Vitry die ook met een eigen oorlogsmuseumpje is begonnen. Opmerkelijk is de reportage over de bejaarde Rémy Halbin, die vertelt hoe zijn eigen vader als negentienjarige jongeman ‘in 1917 de verdrietige taak kreeg om plaats te nemen in het executiepeloton van Mata Hari’. Trots toont hij de fotograaf de Medaille d’Honneur die vader Halbin bijna tachtig jaar later, kort voor zijn dood, in ontvangst mocht nemen...

Magielse beperkte zich niet tot Romagne, maar ging ook op zoek naar bunkers en andere overblijfselen van de Grote Oorlog in de omgeving van het dorp. En ook hier weer diverse aansprekende details. Prachtig bijvoorbeeld de enigszins vrouwelijk uitziende duivel – ‘gemaakt van materialen van het slagveld, zo wordt gezegd’ – die de fotograaf onderweg aantrof in een tuin. Als je maar goed kijkt zoals hij doet, valt er natuurlijk veel meer te ontdekken dan verwacht. Zelfs de minieme restanten van een Duits treinstation zijn nog te zien. Mooi trouwens, die ene foto van een spin, vredige bewoner van een vervallen Duitse bunker.

Jean-Paul en Britt de Vries ontdekten onder meer een oude wasplaats die ooit nog in gebruik was bij Duitse soldaten. foto Marco Magielse

Begraafplaatsen

Magielse eindigt zijn boek met de begraafplaatsen van Romagne-sous-Montfaucon. En wederom valt op hoe hij zijn onderwerpen van diverse kanten belicht. Zo heeft hij bij de Amerikaanse begraafplaats niet alleen aandacht voor de man die dag in dag uit de Amerikaanse vlag hijst en strijkt maar ook voor de werkplaats waar de grafkruisen schoongemaakt, gepolijst en gegraveerd worden.

Ook de veel kleinere Duitse begraafplaats komt in beeld. Magielse heeft er een ‘navrant verhaal’ bij. Kort samengevat: tijdens de Eerste Wereldoorlog verrichtten Russische krijgsgevangenen dwangarbeid voor de Duitsers. Na de oorlog moesten zij ook zwaar werk uitvoeren, maar nu voor de Amerikanen. Velen overleden en vonden een laatste rustplaats in een apart hoekje van de gewone begraafplaats van Romagne. De directeur van de firma die recentelijk ingehuurd werd om de Duitse begraafplaats op te knappen, bleek een nakomeling van een van die dwangarbeiders.

Een stevige storm werd mede aanleiding om de Duitse begraafplaats grondig op te knappen. foto Marco Magielse

Grabbelton

Marco Magielse werkte een tijd als fotograaf bij het Brabants Nieuwsblad alvorens freelance verder te gaan voor opdrachtgevers als Fontys Hogescholen en NAC Breda. Les Secrets de Romagne ’14-’18 is niet zijn eerste boek, zo laat hij desgevraagd weten: ‘In 2012 verscheen Relict, zoeken naar de Grote Oorlog. Een soort grabbelton van indrukken en verhalen over mensen uit de frontstreek die zich nog met de oorlog bezighouden, al dan niet vrijwillig.’

Hoe ben je bij dit onderwerp terechtgekomen?

‘Als kind al had ik interesse in met name de Tweede Wereldoorlog. De fascinatie voor de Eerste Wereldoorlog ontstond begin deze eeuw na lezing van enkele boeken. Daarop volgden tripjes naar het front, uiteraard met mijn camera. Ik ben niet zozeer geïnteresseerd in de strategische kant, maar in de verhalen die een oorlog met zich meebrengt.’

‘Akkertje pikken’: Jean-Paul de Vries en zijn dochter Bo-Ciel, op zoek naar nieuwe vondsten. foto Marco Magielse

Gids

Magielse heeft zo’n anderhalf jaar aan zijn tweede boek gewerkt. Regelmatig keerde hij voor een paar dagen terug naar Romagne om er te fotograferen en mensen te interviewen. Hij heeft het boek in eigen beheer uitgegeven, samen met Jean-Paul en Britt de Vries. ‘We hebben 1500 exemplaren laten drukken. De verkoop verloopt gestaag en volgens plan. Hier in Nederland krijg ik regelmatig bestellingen binnen en in Frankrijk worden dagelijks boeken verkocht in de museumshop van Jean-Paul en Britt.’

Is het onderwerp nu voor jou uitgeput met deze publicatie?

‘Nee, zeker niet. Dit boek is een soort studie over een minuscuul dorpje, maar in de omgeving van Romagne is nog zo veel te ontdekken. We hebben het al over een vervolg gehad en er is sprake van een toeristische gids voor de streek voor de stroom Amerikanen die in 2017 wordt verwacht.’