HOME CUBRA

INHOUD AUTEURS

Brabant Cultureel • Brabant Literair

Tijdschrift voor kunst, cultuur en literatuur

63ste Jaargang - augustus 2014

 
HOME BC / BL Contact / Reageren Archief Brabant Cultureel Archief Brabant Literair
 
 

‘Gezin XXL. Een huis vol broers en zussen’ met daarin opgenomen een foto-expositie van Annie van Gemert, t/m 21 september 2014 in Het Noordbrabants Museum.

www.hetnoordbrabantsmuseum.nl

 

Ad Rooms, Gezin XXL. Het grote gezin in Nederland. Zwolle: WBOOKS 2014, 112 pp., ISBN 978-94-625-8030-5, pb., € 19,95.

 

 

©Brabant Cultureel – augustus 2014

 

Grote gezinnen in zwart-wit en in kleur

 

Na ‘Knus’ en ‘Wauw’ brengt Het Noordbrabants Museum nu de tentoonstelling ‘Gezin XXL. Een huis vol broers en zussen’. Fotografe Annie van Gemert maakte in opdracht van het museum een serie portretten van grote gezinnen anno 2014 die in de expositie te zien zijn.

 

door Joep Eijkens

 

Ik kom zelf uit een katholiek gezin van zeven kinderen, maar echt groot werd zo’n gezin in de jaren vijftig, zestig niet genoemd. Nee, je begon wat dat betreft pas mee te tellen als de tien gepasseerd was. In een nog verder terugliggend verleden kwam je dan ook in het ‘Groentje’ te staan, ofwel in De Engelbewaarder – met z’n tienen op een rijtje mooi achter elkaar van groot naar klein.

 

 

foto Annie van Gemert

 

Dergelijke foto’s kom je ook tegen op de tentoonstelling ‘Gezin XXL. Een huis vol broers en zussen’ in Het Noordbrabants Museum in ‘s-Hertogenbosch. Het is typisch zo’n tentoonstelling die een groot publiek aanspreekt, en met name dan mensen van middelbare leeftijd en ouder. Net zoals dat het geval was met de tentoonstelling ‘Knus’ over Nederland in de jaren vijftig, die in 2005 voor enorme bezoekersaantallen zorgde. En met, twee jaar daarna, ‘Wauw’ over de jaren zeventig.

Een belangrijk deel van het in Gezin XXL tentoongestelde materiaal is afkomstig van mensen uit grote gezinnen die tevoren tijdens een speciale ‘inzameldag’ naar het museum zijn gekomen met hun gebruiksvoorwerpen, familiealbums en verhalen. Begrijpelijk dat oude foto’s er een belangrijke rol in spelen. Foto’s roepen nu eenmaal heel gemakkelijk herinneringen op en kunnen je van het ene op het andere moment terugbrengen in de tijd van toen.

 

 

foto Annie van Gemert

 

 

Kinderrijk

Het is een goed idee van het museum geweest om ook de Nijmeegse fotografe Annie van Gemert bij de tentoonstelling te betrekken. Van Gemert (Vught 1958) publiceerde in 2002 in eigen beheer Kinderrijk, een kloek fotoboek over Nederlandse en Belgische gezinnen met acht of meer kinderen. Zij fotografeerde die in zwart-wit, zoals ze oorspronkelijk altijd in zwart-wit werkte. Een selectie daaruit is ook te zien in Gezin XXL.

Maar daar blijft het niet bij, want in het kader van deze tentoonstelling gaf Het Noordbrabants Museum haar de opdracht om grote gezinnen anno 2014 te portretteren. En die serie springt er meteen uit, en dan met name vanwege de kleuren. ‘Ik vond het leuk om in kleur te werken, omdat je dan meer een tijdsbeeld krijgt en de kleuren van de kleding ziet,’ zo vertelt de fotografe desgevraagd. ‘Wel moet je soms uitkijken dat bepaalde kleuren niet gaan overheersen, zodat het geheel evenwichtig blijft.’

 

 

foto Annie van Gemert

  Grotere weergave

 

Niet-katholiek

De nu gefotografeerde gezinnen komen uit het hele land met uitzondering van Noord-Brabant. ‘Daar vond ik ze niet,’ verklaart Van Gemert. ‘Want de grote gezinnen komen toch vooral in protestantse streken voor – de meeste foto’s maakte ik in Gelderland, Overijssel en Zeeland... Wel mooi trouwens, de tentoonstelling gaat over de geschiedenis van de katholieken en hun grote gezinnen terwijl op die foto’s van mij vooral protestantse gezinnen staan.’

Hoe ga je te werk bij het portretteren van grote gezinnen? Regisseer je of laat je de mensen zelf bepalen hoe ze op de foto komen?

‘Het is een combinatie van regisseren en zelf laten kiezen. Ik zet wel altijd de kleinen op de voorgrond en de groten erachter. Anders zouden de kleintjes in de achtergrond verdrinken. Bovendien hebben kleine kinderen leuke houdingen van zichzelf, ze zijn veel speelser dan pubers die vaak geen zin hebben om op de foto te gaan. Vooral jongens. Ik heb verschillende keren meegemaakt dat de foto niet doorging omdat de jongens niet wilden. De ouders vonden het wel leuk, de meisjes probeerden hun broers over te halen, maar dat lukte dan niet.’

Annie van Gemert werkt bij voorkeur uitsluitend met bestaand licht. ‘Het daglicht is het mooiste. Maar het hangt natuurlijk ook af hoe mensen wonen. Bij de foto’s die ik in februari en maart maakte in opdracht van het museum was het licht vaak zo vlak, dat ik wel flitslicht moest gebruiken.’

Zoals de meeste fotografen van haar generatie fotografeerde ze aanvankelijk analoog om op zeker moment over te stappen op digitale camera’s. ‘Het werkt sneller en goedkoper.’

 

 

foto Annie van Gemert

  Grotere weergave

 

Verstilling

Je foto’s hangen in dezelfde ruimte als de tientallen oude zwart-wit foto’s van grote gezinnen van minstens zestig jaar, zeventig terug. Zie je overeenkomsten?

‘Wel met de klassieke zwart-wit portretten, namelijk qua opstelling en het statische. Maar er zitten ook kiekjes bij die heel vluchtig gemaakt zijn en waarop iedereen lacht. Dat vind ik niks. Maar ik zie ook duidelijk een verschil tussen die oude klassieke portretten en mijn eigen werk: ik heb een eigen stijl, er zit rust in de foto’s ondanks dat het om grote groepen gaat. Mijn foto’s hebben een verstilling.’

Op jouw website staat ‘Annie van Gemert maakt familieportretten in opdracht bij U thuis in heel Nederland’. Krijg je daarop veel reacties?

‘Nou, dat heb ik er pas opgezet,’ antwoordt ze lachend. ‘Maar ik maak al regelmatig familieportretten, met name in Nijmegen... Ik vind het trouwens wel jammer dat ik in het museum geen folders mag neerleggen om reclame te maken.’

Wel liggen in de museumshop drie van de zeven fotoboeken die zij de afgelopen decennia in eigen beheer uitgegeven heeft: Jongens en meisjes, Schooluniformen en, uiteraard, Kinderrijk. En over boeken gesproken, de fotografe heeft alweer plannen voor een nieuwe titel. Ditmaal over de oude, verlaten gebouwen van het gesticht Voorburg in haar geboorteplaats Vught die zij eind jaren tachtig nog net wist te fotograferen voordat ze tegen de vlakte gingen. Ik kom er graag te zijner tijd op terug.

 

 

Romi Tweebeeke, Zaterdagochtend bij de kapper. Uit de serie 'Cis en Mien', 2013.

  Grotere weergave

 

Cis en Mien

In de museumshop kan men overigens ook terecht voor het fotoboek Cis en Mien. Bij de tijd van documentair fotografe Romi Tweebeeke. De bijbehorende expositie Cis en Mien is inmiddels afgelopen. Die vond plaats in het kader van ‘Brabantse Nieuwe’, een prijzenswaardig podium dat het museum biedt aan jonge kunstenaars uit Noord-Brabant.

Het gaat om een project waarmee Tweebeeke (Almere 1989) recent afstudeerde aan de academie St. Joost. Een half jaar lang volgde zij met haar camera één keer per week het dagelijks leven van de 89-jarige eeneiige tweeling Cis en Mien. Haar kleurenfoto’s bieden een mooie, soms ontroerende blik op de Brabantse vrijgezelle zussen die samenleven in een eigen wereld waarin de tijd soms stil lijkt te zijn gezet in de jaren zestig of daaromtrent.

‘Cis en Mien zijn dames van de klok,’ schrijft Tweebeeke. ‘Schoonmaken, boodschappen doen, koffie drinken – alles gebeurt op een vaste tijd en geen minuutje later. Hun hele leven lang.’ En al dat schijnbaar eenvoudige doen en laten is vastgelegd in een fraaie mengeling van distantie en betrokkenheid. Tweebeeke gaf het boek in eigen beheer uit via de crowdfunding-site van voordekunst.

 

 

Romi Tweebeeke, Maandagmiddag - De tuin winterklaarmaken. Uit 'Cis en Mien', 2013.