HOME CUBRA

INHOUD AUTEURS

Brabant Cultureel • Brabant Literair

Tijdschrift voor kunst, cultuur en literatuur

63ste Jaargang - juni 2014

 
HOME BC / BL Contact / Reageren Archief Brabant Cultureel Archief Brabant Literair
 
 

 

Hülya Cigdem, De val van Mehmet. Utrecht/ Amsterdam/ Antwerpen: De Arbeiderspers 2014, 428 pp., ISBN 978-90-295-8957-4, pb., € 17,95.

  

©Brabant Cultureel – juni 2014

 

Roman als catalogus van problemen

 

Er zijn schrijvers die schrijven, omdat ze moeten, omdat hun innerlijke stem zich niet het zwijgen op laat leggen. En er zijn schrijvers die schrijven omdat ze een thema willen behandelen. Hülya Cigdem is een auteur van de laatste categorie.

 

door Camiel Hamans

 

In 2008 debuteerde de Turks-Nederlandse schrijfster Hülya Cigdem met de goed ontvangen roman De importbruid, een boek waarin ze een deel van haar eigen verhaal kwijt kon. Een meisje van vijftien jaar wordt uitgehuwelijkt aan een vage kennis van haar ouders. Ze gaat er graag op in, omdat ze niets liever wil dan onder het gezag en het juk van haar heerszuchtige moeder uit komen en om van de bekrompen wereld van het Turkse platteland naar de grote westerse wereld met de daarbij behorende moderne vrijheid te kunnen verhuizen.

 

Arbeidershuisje

Het blijkt een ramp. Ze komt van de regen in de drup. In plaats van haar moeder gehoorzaamheid te moeten betuigen, is daar nu de nog strengere schoonmoeder. Een vrouw die op bezoek in Turkije open en bij de tijd lijkt, maar die als ze eenmaal de macht over haar inwonende schoondochter verkrijgt veeleer het karakter van een slavendrijver blijkt te hebben.

En tegenover het weidse Turkse landschap staat het bekrompen Tilburgse arbeidershuisje waarin ze met haar man en diens familie moet inschikken. Ruya, de hoofdpersoon van De importbruid laat zich echter niet kooien, ze breekt uit, zoekt werk, leert Nederlands en volgt een journalistenopleiding, net als de schrijfster Hülya Cigdem.

 

Eer

Het nieuwe boek van Hülya Cigdem, De val van Mehmet, is minder autobiografisch, maar speelt weer tussen Tilburg en Turkije en behandelt opnieuw een groot aantal problemen waarmee de nieuwe Nederlanders geconfronteerd worden. In het verhaal dat in feite het hele leven beschrijft van Mehmet, oudste zoon van Muhammed, een arme suikerbietenteler in Anatolië  – van zijn geboorte tot zijn tragische einde in zijn auto tegen een Tilburgse boom –komt een heel woordenboek aan problemen en moeilijkheden aan de orde.

Moeder Hatice was aanvankelijk uitgehuwelijkt aan een man die zijn homoseksualiteit moest verbergen, want zoiets tegennatuurlijks bestond natuurlijk niet in de Turkse dorpscultuur. Na haar scheiding wilde niemand haar meer, behalve de eeuwig verliefde en aanvankelijk te min bevonden Mehmet die daarom als gastarbeider naar Noord-Brabant was vertrokken.

Hij moest haar evenwel schaken, want zijn vaders familie-eer accepteerde geen ‘afgelikte boterham’. Dus brak Mehmet met zijn eigen vader, die hem vervloekte en het hem in feite onmogelijk maakte een normaal contact te onderhouden met zijn in Turkije achtergebleven familie.

 

 

Hülya Cigdem.

 

 

Oplichter

Alsof dit probleem al niet zwaar niet genoeg is voor een heel mensenleven en een hele roman, komen daar in de volgende hoofdstukken nog tal van andere ondragelijk zware kwesties bij: de tegenstelling tussen traditie en integratie, meer en minder verhuld racisme, de waarde die religieuze voorschiften hebben in relatie tot het eigen geweten, eer versus eerlijkheid en specifiek islamitische zaken zoals het al dan niet accepteren van rente op spaartegoeden.

Het boek eindigt met een catastrofe: Mehmet die zij hele leven geprobeerd heeft te leven als een goed moslim, die niet alleen vijf keer per dag naar Mekka boog om te bidden, maar die zich bij alle vragen die in hem opkwamen steeds weer wendde tot het heilig boek en de uitleg die zijn voorganger daar aan gaf, werd het slachtoffer van een gladde praatjesmaker die, zoals ook in werkelijkheid gebeurd is, hele groepen moskeegangers ertoe overhaalde hun spaarcentjes aan hem over te dragen, zodat hij er goede winstgevende werken mee kon verrichten in Turkije.

 

Roman fleuve

Het reservekapitaaltje was bedoeld voor de bruiloft van de tweede zoon, die, naar het idee van vader Mehmet, groots gevierd moest worden om te bewijzen dat de familie respectabel was. De schande van een kleine bruiloft was teveel voor de oude man en daarom accepteerde hij, hoezeer het ook tegen al zijn principes en geloofswaarheden inging, het voorstel van zijn oudste zoon om op zolder een wietplantage in te richten, zodat het verloren kapitaaltje snel terugverdiend kon worden.

Natuurlijk loopt dit fout af, in de beschreven werkelijkheid maar ook in het verhaal. Dat is zo overvol aan problemen, aan zware, onoverkomelijke thema’s en aan uitzichtloze moeilijkheden, dat het hoofd van de lezer – van deze althans – op een gegeven moment overliep: alsjeblieft niet weer een nieuw maatschappelijk probleem dat in niet meer dan tien pagina’s op de schouders van de hoofdpersonen en de lezers gelegd wordt.

De val van Mehmet bevat in wezen stof voor een hele roman fleuve, zo’n Balzac-achtige serie sociaal-realistische romans, waarin aan de hand van een familiegeschiedenis historisch-maatschappelijke ontwikkelingen beschreven worden. De onopgesmukte stijl en de goede dialogen heeft Hülya Cigdem er al vast voor in huis.