HOME CUBRA

INHOUD AUTEURS

Brabant Cultureel • Brabant Literair

Tijdschrift voor kunst, cultuur en literatuur

62ste Jaargang - oktober 2013

 
HOME BC / BL Contact / Reageren Archief Brabant Cultureel Archief Brabant Literair
 
 

 

Het jubileumconcert ‘Van Moskou tot Montevideo’ begint zondag 13 oktober om 15.00 uur in Concertzaal Tilburg. Op het programma onder meer Ensemble i4i, tien basklarinettisten met Sporcks Ketting II. Het stuk Jaarringen voor zijn zonen, met Misha Sporck (hoorn) en Antal Sporck (piano), tal van andere composities en een tango-toetje als afsluiting.

 

www.theaterstilburg.nl

www.sporck.nl

Op Sporcks eigen website zijn ook geluidsfragmenten te beluisteren.

 

 

©Brabant Cultureel / Brabant Literair – oktober 2013

Muzikaal eerbetoon aan zestigjarige Jo Sporck in Tilburg

 

Wereldberoemd in het buitenland zou een goede omschrijving kunnen zijn van de Tilburgse componist Jo Sporck. Over de hele wereld kent en speelt men zijn muziek, maar in eigen land is hij nauwelijks bekend. Desalniettemin: zijn zestigste verjaardag wordt groots gevierd. Met zijn werk slaat hij een brug tussen heden en verleden.

 

door JACE van de Ven

De Tilburgse componist Jo Sporck wordt zestig en zijn woonplaats mag dat weten. Zaterdagmiddag 5 oktober verrasten drie dozijn zangers het winkelend publiek in het centrum van Tilburg met muziek van Sporck, zondag 6 oktober om 11.30 uur begeleidden vier pianisten dansers en danseressen van de Dansacademie van Fontys Hogescholen in pianohandel Van de Sande in Tilburg-Noord met muziek van Sporck en zondag 13 oktober is in Concertzaal Tilburg het jubileumconcert Van Moskou tot Montevideo.

Jo Sporck aan het klavier. foto Joep Eijkens

 

Die titel wijst op de vele plaatsen in de wereld waar muziek van Jo Sporck in de concertzalen werd gespeeld. Opmerkelijk dat hij in eigen land redelijk onbekend is. Toch stond er dertig jaar geleden al muziek van hem op het programma van de Gaudeamus Muziekweek in Den Haag, maar die sterke binnenkomer kreeg landelijk weinig vervolg. Misschien was zijn muziek te eigenzinnig. Sporck zelf was dat in ieder geval. Hij durfde kritiek te uiten op ‘goden’ als Reinbert de Leeuw en Peter Schat en pikte het niet toen aan hem geen subsidie werd toegekend. Hij zette zijn protest door tot aan de Raad van State en won, maar bleef een eenling, ver van het centrum van de Nederlandse muziekwereld.

Intussen veroverde hij wel in het buitenland zijn eigen plek. Zijn intense, lyrische muziek werd onder meer gespeeld tijdens festivals in Moskou, Montevideo, op het Charles Ives Festival in New York, tijdens Music of the New Mystics in Seattle, het Festival van Vlaanderen in Antwerpen, het Wörthersee festival in Klagenfurt en in Sint Petersburg tijdens de Witte Nachten.

 

Jo Sporck. foto Joep Eijkens

 

Liederen

Jo Sporck groeide op in Heerlen. Hij deed de solistenopleiding piano aan het conservatorium in Maastricht om vervolgens in Tilburg compositie te gaan studeren bij Jan van Dijk en in Tilburg is hij blijven hangen. Bijna dertig jaar geleden al richtte hij er kamermuziekpodium De Link op, de naam zegt het al, een podium dat bruggen moest slaan. Hij was actief als pianodocent en organiseerde luistercursussen en debatten over de toekomst van serieuze muziek. Jarenlang schreef hij ook muziekrecensies in het Brabants Dagblad en prikkelende columns op zijn eigen website.

Ook schreef hij het boek Uit de doeken, uit de kleren waarover Ton Koopman oordeelde: ‘Ik heb het boek met plezier gelezen. Sporck gaat virtuoos door de muziekgeschiedenis heen, met veel kennis van zaken. Het geeft stof tot nadenken!’ En intussen componeerde hij, al meer dan honderd opusnummers in een onmiskenbaar eigen handschrift, sterk polyfoon getint. Veel liederen. ‘Alles begint bij de menselijke stem,’ is zijn mening. Pianomuziek: Niet voor niks is hij afgestudeerd solist piano. Maar ook nogal wat kamermuziek, orkestwerken, werken voor koor en een heuse opera, Tanchelm.

 

Ruimtelijkheid

Op de vraag of hij iets over zijn muziek wil zeggen, zet Jo Sporck een compositie op, Subito Sera. Zestien zangers die in een ruimte staan en die naast hun zangstem ook hun hakken gebruiken om ritmisch op de grond te stampen. Prachtige muziek, sereen, sonore klanken die uitwaaieren, zich hergroeperen en de hele ruimte gaan beheersen.

‘De negentiende eeuw heeft de praktijk gebracht van de musici op een podium en het publiek in een zaal, maar bij muzikale klanken gaat het ook om ruimtelijkheid, dat is een belangrijk aspect. De klank in de ruimte is een element waar ik me mee bezig hou. Daarnaast probeer ik doodeenvoudig mijn handwerk te verbeteren. Iedere dag beginnen met het spelen van twee fuga's en preludes van Bach en een etude van Chopin en ik weet weer waar ik sta. En vanuit die voedingsbodem ga ik kijken of ik zelf ook iets kan. Als je die vergelijking niet kunt maken, wat moet je dan?’

Sporck beseft als geen ander dat hij op de schouders mag staan van componisten die hem voorgingen en daar heeft hij respect voor. ‘Ons tijdbeeld wordt gedomineerd door shocks en trends, snel werkende prikkels en roes,’ zegt hij. ‘Maar de originaliteit zit hem in de inhoud, niet in de vorm. Je probeert zo duidelijk mogelijk te zeggen wat je wilt zeggen, en pas als dat niet kan met de bestaande middelen, ontstaat de noodzaak tot vernieuwing. Geen vernieuwing om de vernieuwing.’

 

Jo Sporck. foto Joep Eijkens

 

Trends

Het trendmatige en kortstondige van onze maatschappij zorgt er ook voor dat klassieke muziek er niet hoog scoort. Ze doet een beroep op inspanning, geduld en reflectie. Waar de museumbezoeker een schilderij ongestraft kan afdoen met een vluchtige blik in het voorbijgaan, wordt de concertbezoeker gedwongen te luisteren tot en met de laatste noot van een uitvoering. Het is nu eenmaal niet anders. Voor alles verlangt serieuze muziek van ons ‘to care and to sit still’.

 

 

Danseres Katja Heitmann tijdens de premičre van Jo Sporcks compositie Zokaho in Studio Van de Sande te Tilburg, 6 oktober 2013. Foto Joep Eijkens

 

‘Kunst is iets voor de catacomben, het is verdieping, reflectie, je kunt het niet delen met een massa. Het is een individueel verrijkingsmoment. Het is helemaal geen schande dat procentueel gezien maar weinig mensen van kunst genieten. Als je er maar voor zorgt dat de kunst voor iedereen toegankelijk is.’

En dat neemt hij de overheid kwalijk, dat ze ‘de onderwijzer met de blokfluit’ hebben wegbezuinigd en dat ze de muzikale vorming hebben overgelaten aan persoonlijk initiatief. ‘Dat heeft geleid tot muzikaal analfabetisme op grote schaal,’ aldus de componist. En hij vaart voort: ‘De functie van kunst is vorming. Kunst is niet moeilijk, maar je moet bereid zijn om stappen te zetten. Staartdelingen zijn ook niet moeilijk, maar je moet natuurlijk wel meer weten dan alleen het tafeltje van twee. Maar ja, we leven in een tijd waarin het tafeltje van twee al als hogere wiskunde wordt gezien. Van mij mag er gerust weer een verlicht despoot komen met gevoel voor kunst, iemand als Frederik de Grote of Lodewijk XIV die de kunsten kansen gaven. Weet je dat Lodewijk XIV gymnastiekoefeningen deed terwijl hij menuetten liet spelen, naarmate hij ouder werd, moest het tempo trager. Dat heeft het componeren van menuetten beďnvloed.’

Hij lacht en zegt dan plotseling: ‘Ach, eigenlijk ben ik een zeikerd. Mijn kunstenaarschap is ook een uiting van ontevredenheid. Uit eigenzinnigheid heb ik niet de kansen gegrepen die ik gekregen heb. En nu zou ik wel wat meer uitgedaagd willen worden. Maar er is niemand die me uitdaagt. Het gaat er tegenwoordig niet meer om of je iets kunt, maar hoe handig je randapparatuur als computers kunt bedienen.’

 

Premičre van Zohako voor vier piano’s en dansers in Studio Van de Sande te Tilburg, 6 oktober 2013. foto Joep Eijkens

 

Ketting

Dat Jo Sporck een brug wil slaan tussen heden en verleden blijkt ook uit het feit dat hij op het programma van het jubileumconcert naast werken van zichzelf ook drie andere composities heeft geplaatst: eentje van zijn leermeester Jan van Dijk, 95 jaar inmiddels, en composities van zijn zonen Antal en Misha.

Niet voor niets heet een compositie die hij schreef voor zijn oudste zoon, de pianist en componist Antal Sporck, Ketting. Ook voor zijn jongste zoon, hoornist Misha Sporck, heeft hij composities geschreven. Beiden vieren intussen internationale successen. Zij weten dan ook goed wat ze willen. Een aardje naar hun vaartje? Jo Sporck: ‘We luisterden naar een stuk van mij en opeens springt Antal op en roept verbolgen: Papa, hoe kun je dat nou op deze manier doen.’

Jo lacht. Hij is duidelijk trots dat ook zijn eigengereidheid zich kennelijk voortzet.