CuBra
|
Tilburgsche Klanken De 40 gedichten van Pater Piet Heerkens uit De Zaaier Verzameld, geredigeerd, en toegelicht door Ben van de Pol De Zaaier was een ontspanningsbijlage van de Nieuwe Tilburgsche Courant in 1941. Er verschenen in totaal 42 afleveringen van. In de nummers 1 t/m 40 stond onder het rubriekhoofd Tilburgsche Klanken een gedicht van Pater Piet Heerkens. Hieronder zijn deze bijeengebracht. Het getal vóór de titel van het gedicht geeft de aflevering van De Zaaier aan waarin het gepubliceerd werd. Van de in totaal 40 gedichten vinden we er - wél in enigszins gewijzigde vorm - 10 terug in Vertesselkes en 10 in De Knaorrie. We hebben dit in de inhoudsopgave aangegeven. Onderaan de pagina vindt u de verschijningsdata van De Zaaier (v) = opgenomen in Vertesselkes(k) = opgenomen in De Knaorrie
Inhoudsopgave: 01. Jan Kankerpit (k) 02. Hannes Kaokel 1 (v) 03. Dooi (Na-winter) 04. Hannes Kaokel 2 (slot) (v) 05. Moeder 06. De köster (v) 07. Mevrouwtje (k) 08. De kerk verdouwd (v) 09. 't Leeve 10. De gemeenteraod 1 (v) 11. De gemeenteraod 2 (v) 12. Irstecommuniekantje 13. De gemeenteraod 3 (slot) (v) 14. De schildersrekening (v) 15. Den avond 16. Lente 17. Van kwezels en ezels (k) 18. Wenter en Lente (v) 19. Raodselke (k) 20. 't Kasteel 21. De schoone weereld 22. Monika-speulder 23. Knotwilg 24. De mol van Baokel (v) 25. Geld (k) 26. Trouwsumke (k) 27. Kritieke 28. 't Sterfgeval 29. Spreuke (k) 30. Zeuventig jaor 31. 't Baokels boerke bij den Paus (v) 32. De brug 33. "Baokel" (v) 34. Moederhart 35. M'n lied 36. De deur van de kerk van Baokel (v) 37. De worrent (k) 38. Goeie raod (k) 39. Laot me... 40. Toen en naa (k)
01. Jan Kankerpit
Ieverans zit Jan Kankerpit, de kooning van de klieren; Jan Kankerpit die aaltij zit te mopperen en te mieren op alles wit Jan Kankerpit wel iet-wet af te keuren; niks is 'm goed, en alles moet krek aandersom gebeure. Eenieder kent dieën zoere vent; Jan Kankerpit z'n facie is bleek en blauw, is goor en grauw, Jan Kankerpit, eilacy, is malkontent en dus gewend om alles af te breken: wè goed en geef is, ziet ie scheef en boordevol gebreken. Vol pinne zit Jan Kankerpit gelijk 'n stekelverke; hij zuukt 'ne wörm in iedere vörm van goed bedoelde werke; 'nen oorwörm is, en nie zo mis, Jan Kankerpit, ocherrem; z'n tong is fit, mar zonder pit is kerel en gekerrem.
02. Hannes Kaokel 1
Waor de weereld mee papier is toegeplekt, in Baokel, daor woonde in vruuger tijen eens 'n boerke, Hannes Kaokel; hij waar nog dommer as dom en et aachterend van 'n verken was heel wè slimmer as hij, zooas ge nog wel zult merke. Gelukkig ha Hannes 'n vrouw en dè was er een vrouwke uit honderd, een slimme, een Baokels wonder dus, op d'aander uitgezonderd. Dees Hanna Marie, die huis en hoef en hof beheerde en over boerke Hannes zelf en heel de rest regeerde, had eens d'r been verstuikt, en kos nie uit de voete, en tóch, 't was hoogen tijd, een van de twee zu moeten 'n koeike gaon verkoopen in Boekel op de mert... En Hanna Marie naam 't woord, gezeten aon den herd:
"Zeg Hannes, 't is Boekelse mert, ik kan zo wijd nie loope. Gij gaot dus mergevruug een koeike in Boekel verkoope! Och, kos ik eiges mar gaon, gij bent zoo'nen dommen Hannes, zo schrikkelijk dom zoo as er hier geenen enkele man is! Mar jè, ge móét op pad, en 'k raoi oe déés ten goeie: neem 't dikke rooike mee, de vetste van ons koeie: verkoop ze aon geen man benejen de honderd en veftig! Begao geen dommighei mar haawt oe eigen deftig; ge zegt geen woord te veul, niks zeggen is nog 't wijste; die kooplui, paas er mar veur op, de biejers zijn de beste! 'ne Goeie kooper kijkt, hij vuult 'ns aon de koei en doet ineens een bod! Die praoters zijn geen goei!"
En Hannes toog op pad van 't domme dörpke Baokel naor Boekel mee de koei, alleenig, Hannes Kaokel; de taanden op mekaar en heel-heel vaast besloten om wijs te zwijgen, want 't is waor, die groote tooten, die praoters en die maawers, al die raoteleers en zwetsers dè zijn de ware kooplui nie, ik moet ze nie, die kletsers! De kooplui kwamen langs de koei; ze vuulden, praotten en ha'n et druk genog; mar Hannes daocht: wè'n zotten! Hij schudde mar van neeë op al d'r druk gekwebbel, hij kikte nie, hij knikte nie, nee, Hannes hield z'ne rebbel... maar ie bleef te langen leste alleen mee de koei op de mert en daocht: ik gao mar naor huis, naor Baokel, want hier is et snert!
03. Dooi (Na-winter)
Weereld, vuile vieze boel, natte kaawe modderpoel!
Giestere nog as mee suiker bestrooid, naaw vol nat en slijk... et dooit!
Giestere nog zo blaank en rein, hoe kunde vandaog toch zo smerrig zijn!
d'Autoos kletsen oe griezelig nat, ge wordt toe-boven-toe volgespat...
Weereld, vuile vieze boel, natte kaawe modderpoel!
Giestere nog zo blaank en rein, hoe kunde vandaog toch zo smerrig zijn!
04. Hannes Kaokel 2 (slot)
Dus Hannes kos z'n koei in Boekel nie verkoopen en moes mee 't dikke rooike weer naor 't verre Baokel loopen; mar onderweg kwaam Hannes langs 'n openstaonde kerk, en et was et beeverdkerkske van Antonius van 't verken. Ze kenden in die tije nog geen kerken bij hullie in Baokel, en Hannes daocht: wè'n raar café er is zoo geen spektaokel! En Hannes mee z'n koei naar binnen, hij keek 'ns rond: 'ne vent stond aachter 'n veld van pinnen, op ieder pinneke stond 'ne witte stok te braanden... Zoo iet ha Hannes Kaokel nog nooit in d'ommelaanden van Baokel-dörp gezien! et Waar 'n vremd caféke, en 't waar hardstikke stil in dees estamineeke; de gaaste stonden stil en stijf op blokke tegen paolen en schenen niet van plan om van d'r roesten af te daolen... mar één ding stond 'm aon: die kooplui zeeën geen steek; en den eene mee z'n kuuske keek naor z'n koei, én kéék... Dè-d-is m'ne man, daocht Hannes, en et is beslist 'ne wijze... "Ge-middag, meensch, mee óú kan 'k praote! - Moete gij ze nie koopen, 't dikke rooike? Ze is zo vet as modder! Veur honderdveftig pop! et Is 'ne flinke slodder, mar, niks veur niks en veul veur veul! - Nou knik 'ns. Zeg jao of neeë, - en is 't te veul dan schud oewe kop, of kik 'ns! Nou? Hedde gij puf of nie, mar gaaw want aanders gao 'k naor Baokel; ik haaw van zwijge, mar in 't café daor raok ik nog aon de kaokel! nog ééns dus: jao of nee?! En aanders kunde stikke! Of moet ik mee m'nen stok 'ns op oe mundje tikke?! Ge haawt me veur den zot, ik heb et wel in de gaote! mar Hannes kende gij dan nie, ik zal oe leere praote!" En Hannes sloeg et gipse beeld finaol toe gruzelemente... mar op den blauw-plavuize vloer daor rinkelden de cente... De köster was gewoon z'n geld daor in et beeld te stoppen, want as 't zijn vrouw in haanden kreeg dan was et naor de knoppen! Dus Hannes zaag 'ne zak mee wel driehonderd gulde, waormee ie rap-rap-rap z'n zakken allemaol vulde... hij bond et dikke rooike mar aon een van de pileeren en braocht, wè-d-ongerust: naa zal ik 'm mar smeeren! et Koeiken is verkocht, dè's klaor gelijk 'n klontje! En Hannes gaaf in 'n klein café, wè wijer-op een rondje. Toen stapte ie stevig deur naor Hanna Marie in Baokel, de taanden stevig op mekaar, want van z'n druk gekaokel en van dè slaon, oeioei, dè moes ie nie vergeten, daorvan moog Hanna Marie in Baokel niks nie wete... Hij schudde thuis et geld op taoffel en zee: "Verdraaid, noem mijn dan nog mar dom! Ik ben genog gehaaid!"
05. Moeder
Moeder, die in den hemel hoog bij 's lieven Heerke woont, ik wo' wel weten of oe oog geen enkel kierke vond waordoor g'oe eige kender hier beneje nao kunt gaon, en - is et waor - doe mijn 't plezier en heur me's efkes aon:
Oe ooge zaag ik zacht en klaor, - en nóg, in mijn gedaacht! - m'nen engel wor ik nooit gewaor al ie er dag en naacht! Toe moeder, vraog den lieven Heer of gij nie ruile meugt mee mijnen engel, die dan meer kan zörge veur m'n deugd...
Toe moeder, vraog 't den lieven Heer, ik mis oe haand, oe oog, want al den trubbel drukt me neer en 'k wil omhoog, omhoog... De wereld trekt zo aon m'n kleer, ze plekt aon mijn gemoed, toe, vraog et aon den lieven Heer. Hij vendt et zeker goed!
06. De köster
De köster van Baokel, Jan Voets, waar vergimme den domste nog nie, nee, et waar eene slimme! Eens moes dieë köster in 't kerkske wè werken en haolde in de buurt zoo 'n leer, waor ze 't verken op uithalden; 't houtje leek Jan om te klimmen bizunder geschikt toe, want Jan waar 'ne slimme; hij kwaam over 't kerkplein mee 't leerken aonstappe zoo dwars veur 'm uit... en naa kunde wel snappe: zóó kos ie de veurdeur nie deur, ochot-neeë, mar wie nie te slim is moet sterk zijn! - Drie treeje gong Jan aachteruit en toen rende ie mee 't leerke dwars-weg op de deur aon... "Te breed! - Nóg 'n keerke!" Hij liep nog wè wuuster en 't wo' mar nie lukke, hij kos er die leer nie de veurdeur deur-drukke... Toen zaag Jan 'n kraai recht den tooren invliege; ze droeg eenen strooipijl en vloog, zonder liegen, ineens deur et galmgat, en Jan riep: "Vergimme, die kraai krijgt et verrig! Wè ben ik 'ne slimme!" Toen viet ie z'n leerke zoo tussen z'n beenen en liep naor de veurdeur... en 't gong er deurheene... Zóó slim waar dieë köster! Jao, 't is dom gekaokel wanneer ge heurt zeggen: "De dommen van Baokel!"
07. Mevrouwtje
Vruuger hiette ze simpel "Betje", naaw "Elise", nao den trouw; vruuger hield ze wel van 'n pretje, naaw is 't 'n freete, zuure mevrouw.
Rooie lippekes verft ons Betje, en ze lakt d'r naogels, nou! ròse as de kleur van d'r flauw cigretje, ròse as de zeum van kleed en mouw.
Lief is de glimlach van Elise noemt de leurder heur "mevrouw"; zeet ie "Juffie..." "O, die vieze, lompe pummel!" zucht dieë pauw.
Betje, 'k heb oe in de smieze: heel oe geluk is aon de sjouw: as z'oe bejuffen, dan moete'r van kniezen, as z'oe bemuffen, dan laagde flauw...
Erm geluk, wè moet et er vriezen in de villa van zo'n mevrouw! Moest oewe man nóg 'n vrouwke kiezen, zeker zocht ie nie naor ou!
08. De kerk verdouwd
De Baokelse kerk stond te dicht bij de straot; 'n fout van dieën domme pastoor, zee de raod... 't Was geenen tut-tut om 'n nuuwe te bouwe, mar 't kösterke wies wel 'n middel: "Verdouwe! Want douwe kost niks, dus we douwen ons kerkske 'n end van den weg aaf, al is 't een heel werkske!" "As de boere mar kome, zal 't hendig zat lukke", zee timmerman Doomen. "We doen 't", zee den börger, in naom van den raod, "we douwen ons kerske 'n end van de straot!"
De boere van Baokel die kwamen bijeen en trokken d'r jassen al uit om meteen aon 't douwen te gaon; mar Jan Voets, dus de köster, den slimme, die zee: "'k Heb 'n veurstel, dus löster: we leggen ons jassen aon d'aandere zij vlak tegen de kerk aon, dan zien we of wij iet vördere mee al ons sjouwen en douwen!" Zoo wier dan gedaon, én gedouwd as er wier... Mar aachter de kerk ree toddeman Lier en ie zaag daor die jassen en laoide ze gaaw op z'n waogeltje. - Sassen den dikke, den börger, die liep zoo 'ns rond want hij tweffelde of 't sjouwen wel holp, mar z'ne mond sloeg waogewijd open... "'n Wonder! - 'n Wonder!" riep Sassen, "de jassen die liggen al onder de muren geschoven! Wè zijn me toch sterk!" Toen stond ze vort goed de Baokelse kerk!
09. 't Leeve
Deur ieder meenseleeve lee 'n lange lijn van wel en wee.
'n Rij van kruise, hard en vreed, stao jaor nao jaor veur ieder gereed.
't Zijn kruiskes, heel wè zwaorder als et gouwe kruisken aon den hals.
Veul grauwer, nie zo lief van glaans as 't kruiske van oewe roozekraans.
En 't alderzwaorste kruis? - Den braand die laait in ieder zielelaand.
et Is de vlam, die aaltij gloeit, die ieder zieltje schrijnt en schroeit.
Mar waorvandaon komt toch dè vuur? Van duuvel, vijand of gebuur?
Oo-neeë, van geen vremde haand! 'n Hooimijt vliegt van-zelf in braand!
In ieder hart, in elk gemoed, in iederen boezem broeit 'ne gloed.
Laait dieë gloed naor buiten uit dan helpt geen blusse mee eemer of spuit.
En 't eenigste middel? Dè kende goed: veurkome van dieën zinnegloed!
Gelijk den boer, die hee gehooid z'n schelven dikkels weer open gooit.
Dus: waok en bid en rep oe haand, of 't is gedurig zielebraand!
Wie bidt en werkt bezweert et wel, wie 't niet doe, wordt 'n kleine hel!
10. De gemeenteraod 1
Dom Baokel had ook 'ne gemeenteraod; de lejen die waren wel dom, mar nie kwaod. Eens hielden ze raod in et midden van Mert en zaten tezaomen rondom eenen herd, mar 't vuur, och, dè vuur wier ontzaggelijk heet en al die lejen geraokten in 't zweet... er moes iet gebeuren of 't waar al te laot, den raod zu verschroeien... Den börger wies raod: "We staopele kaawe klot op et vuur!" Zoo gezeed, zoo gedaon, want is goeie raod duur, hij is góéd! - Inderdaod, et wier minder heet veur den Baokelse raod! Mar de kaawe klot die viet vuur onderhaand en de raod, ocherrem, die stikte pekaant, de lejen die kregen 't verschriklijk benauwd en vroegen mekaar al: "Waor lee toch de fout?! Hoe zulleme naaw aon den vuurdood ontgaon!" Ze zagen den hond van den börger opstaon... den hond lee z'n eigen wè verder van 't vuur en heel de raod riep er: "Zóó moet et sekuur! We hebben 't gevonden, we doen lijk den hond! Hoe slim is dieën beest dettie 't middeltje vond!" Ze schoven d'r stoelen 'n end aachteruit en den Baokelse raod trok hieruit et besluit: Hoe wijer van 't vuurke hoe minder heet! De zaak is mar simpel, as ge 't mar weet!
11. De gemeenteraod 2
De week daorop was de raod weer bijeen en den herd wier weer werm, ze verschroeiden d'r been; ze waren de list van den hond rats vergeten en zaten miraokels te braoien, te zweeten... Goddaank zijn die boeren van Baokel nie dom, ze zochten 'n af- doend middeltjen om 't gevaor van et gloeiïge vuur te bezweeren en daormee den braand van d'r schenen te weren. Toen naam den börger 'n kloek besluit: hij stuurde den booi om den metseleer uit. De metseleer kwaam al daolijk geloopen en kreeg et bevel om den herd te sloopen en gaaw-gaaw-gaaw eene nuuwen herd te metselen, die nie zo werrem werd; ofwel eenen herd die wè wijer af stond... De metseleer daocht aon 't verhaol van den hond, hij had et gespeld uit den Helmondse kraant en daocht: onzen raod is nie slim naovenaant! Toen trok ie de stoele van al de lejen 'n end terug-huup, zoo enkelde schrejen... en et holp, potverdorie, de raod waar gered, d'r leeven was buiten gevaor gezet... In 't jaor daorop is metseleer Roozen vanwege dè feit tot raodslid gekozen. Zoo groeide de slimheid van Baokel mee 't jaor, veural wè betreft dè braandgevaor!
12. Irstecommuniekantje
Och kiendje, wieste gij toch 's goed hoe schoon ou zieltje straolt: veul schoonder as de sterren in de locht, veul schoonder as ge mar ooit hè't gedaocht, veul schoonder as et zunneke dè daolt in gloeiende locht.
Jao, kiendje, as ge 's mergens vruug de blaanke Hostie draogt, dan zien oe duuzend' engeloogen aon dan zie 'k oe, oo, zo geeren aon, oe eugskes en oe mundje jaogt mijn zörge naor de maon.
Jao kiendje, 'k zie 't aon oe eugske blij hoe schoon ou hartje blinkt: ou zieltjen is dan, klinkklaor glaans, et schittert lijk 'ne remonstraans: 'n heilige Hostie in gouwe rink mee diamaante kraans.
13. De gemeenteraod 3 (slot)
'n Week of wè laoter, daor zaat weer de raod in d'eigenste kaomer mee wijze praot om over 'n kwestie geducht te beraoie; mar 't vuur van den herd, dè begos weer te braoien en enkelde lejen verbraanden d'r pooi... Den börger wies raod: hij stuurde den booi om 'n groote kuip en die liet ie toen giete vol mölk - zooas we de kernemelk hieten. De kuip wier dus vol witte möllek gegoten en 't börgerke zee: "Stik daorin oe poote! 't Is goed veur de blijne! Mijn aawe lui zin: een beter middeltje kenneme gin!" en 't holp! - Mar nao zoowè 'n halfuurke baoje, toen kossen de boere verduld nie meer raoien aon wie al die voeten beheurden! - De pooi ha'n allemaol eendere teene! - Den booi ha sommenketij wel 'ns heldere vlaogen en kwaam op 't idee om 'ne riek te gaon vraogen bij een van de buren... hij staak z'in de kuip - den börger die laachte z'n eigen 'n stuip! - Mar zo gaaw ha den booi in de mölk nie gestooten of al die boeren die vuulden d'r pooten! Ze trokken ze allemaol daolijk en vlug, d'r eige pooi, uit de möllek terug! En zoo wier den booi, dè slimme miraokel, vort aaltij genoemd: "den redder van Baokel".
14. De schildersrekening
Dees nota, opgesnord uit Baokels papperassen, kan oe as document verbluffen en verrassen. Ze is op perkament mee 'n gaanzeveer geschreven en dus de euwen deur nog taomelijk gééf gebleven. et Is de nota van 'nen aawen Baokelsen verver en aon de taol te zien 'nen echten kwaastenbederver.
"Eerst hè'k gerippereerd de veertien kruiswegstaties, toen nog wè bijgewerkt de heiligen d'r facies die op 'n rijke staon langs muren en pileeren, ik hè'r twee weken lang aon moeten fatsoeneeren. Pilatus hè'k 'n broek, 'n nuuwe, aongegeven en vliegepuntjes van z'n wangen afgevreven; 'nen zulder in de boks kreeg Simon van Cyrene en ok 'ne kousenbaand aon allebaai z'n beene; ik streek 'ne nuuwen blos op Magdelena's wangen en 'k heb den goeie moordeneer weer aon z'n kruis gehangen; ok hè'k Pilatus' vrouw mar sloffen aongeschoten, 'ne nuuwe kuit gelapt aon den soldaot z'n poote; 'k heb aon z'n lange neus wel twee uur ligge prutsen en uit z'n ijzere schild hè'k weggewerkt de butsen; den duuvel zijnen stert liet ik wè schoonder krullen en 'k heb den pluim aon 't end mee haor aon moete vullen; den beul heb ik aon z'nen erm nuuw' spierbollen gegeven en onder z'n bobbelneus et kneveltje bijgevreven; ik lee 'nen betere plooi in et kleed van de weenende vrouwen, en éénen Farizeeër kreeg twee nuuwe wije mouwen; reus Goliath kijkt naa 'n bietje meer verwilderd, 'k heb op z'n grof gezicht wè puisten bijgeschilderd; aon Pharao's leger hè'k drie daoge liggen prutsen, want z'n soldaoten ha'n compleet verslete mutsen; ok hè'k 'nen dag besteed aon Sint Antonius' verken; z'n stertje waar kapot! ? drie uur hè'k moeten werken aon 't rad van Sinte Catrien en aon den baoien rok van Sinte Filomien; Kristoffel kreeg 'n boks die nie zo leelijk strak zit, want et is geen leeven in 'n boks die nie gemak zit! 'k Gaaf koning David mar 'n nuuwe harp in haanden, en in z'ne mond 'n stel spiksplinternuuwe taanden.
De rekening bedraogt 10 gulden en 50 centen." Gezien en goedgekeurd deur Baokels kerkregenten.
Piet Oomen Jan Doomen Sus Kloek Sas Broek Cis Tresoor De Pastoor.
15. Den avond
De koekoek koekoekt deur et hout en wilde duifkes koere, de kinkeduuten worre stout en kwaoken in de moere, en deur den aovond, zoft en stil, loeit er 'n koei die naor stal toe wil.
De lente lee al over et laand as 'n zuut geluk veur de boere en nao den aovondzonnebraand komt lief de maon koekeloere; De lentenaachte zijn nog kil, dáórom dè dè koeike naor stal toe wil.
16. Lente
De lente praolt in volle tooi! Wè-d-is de weereld naa weer mooi! De koeikes graozen et malse gras zo gretig of et al boter was. De veugeltjes zwemme, klocht bij klocht, al duikelend deur de lekkere locht. En deur den vijver, vief en stout, schieten de viskes rood en goud. De locht is blauw en zoft als zij en 't waoter kleurt er blauw van bij.
En is mijn hart náá vrang en zuur? Is mijn gemoed náá koud en guur?! De weereld is et die me zo trekt! 'k Hang aon de weereld vaast geplekt! Den hemel hangt zo hoog en ver en er wenkt mar 'n enkelde bleeke ster! De weereld lokt; ze lijkt zo feen, den hemel die kán toch zó zuut nie zeen! Toch weet ik et wel, oo, al te best: de weereld is mar 'n aokelijk nest! De weereld is mar 'n gouwe kooi, mooi van verre, mar verre van mooi, en daorin huppelt mijn zieltje rond en 't fladdert zich aon de spijltjes wond... Och, lieve vrijheid, ruim en rijk, ik ben in m'n kooi as 'n leevend lijk!
En 't knaorrie-pietje dan?! 't Eet en drinkt, in 't houtere kooike waarin et... zingt! Jao, 't ópen kooike wier zijnen dood; et stierf van honger in 't veld vol brood! Gelukkige tamme kanaorie-piet, die ingekooid van et leeve geniet! Geduld! Geduld! gij wilde vink, en draog oe gevangenisstraf wè flink! Eens vliegde weg uit de gouwe kooi, en den hemel is ruim en wijd en mooi!
17. Van kwezels en ezels
Echte domme ezels leeren nie te stooten drie-vier keeren tegen dezelfde steen' of kaaie, mar d'r krek omheene te draaie...
Kwezels stooten d'r teere teenen dikkels tegen dezelfde steene, die ze "aonstootsteene" hieten omdè zij er d'r teenen aon stieten...
Moest ik kiezen te worren 'n kwezel oftewel eenen dommen ezel, zeker koos ik et alderbeste en allicht dus 't alderleste!
Dommer as de domste ezels zijn die fijne lompe kwezels... Leer mar uit oe doppen kijken en op domme ezels lijken!
18. Wenter en Lente
Den aawen Wenter zit in z'n hut et is er koud en döster; ge heurt 'm mompele, löster: "Ik ben verdraaid nie prut!
Wie is er sterk lijk ik?! Ik blaos, en al et waoter in sloot' en vennen staot er versteend en stijf van schrik!"
"Klop-klop!" klinkt op de deur. "Wie is er?" roept de Wenter. 'n Kenderstem: "Gij bent er zo maachtig, lijk ik heur?!"
"Dè ben ik? As ik blaos versteent et zachte waoter!" "Mar ík blaos, en et gaot er weer loopen as 'nen haos!"
"Ik koom, en de blaoier valle morsdood op waai en weg!" "Ik koom, en op boom' en heg ontbloeie weer duuzendtalle!"
"Ik fluit en wit as krijt zijn straote, wegen, waaie; de kaawen en de kraaie zijn al d'r eten kwijt!"
"Dan aosem ik, aawe meens, en al oe krijt is heenen, en zellef neemde oe beenen en foetsjie bende ineens!"
Daor slao de veurdeur open, de Lente staot er veur... toen is de Wenter deur de keuken weggeslopen...
Toen klapte de Lente blij in allebei d'r hendjes, en 't laachte zuut en fijntjes; 't was in 't begin van Mei!
19. Raodselke
'k Ken 'n dörp: 't is eigenaorig: daor is nooit geniemand jaorig!
't Is 'n dörp van houtere huiskes: op et dak staon allemaol kruiskes.
Allemaol huiskes zonder deure, zoo van aachteren as van veure.
Huiskes net sigarekiesjes, sommigte versierd mee biesjes.
't Dörp hee twee-drie-vier étages, mar geen winkel-étalages.
Wilde 'r in, dan moete spaoie... wè-t-oe niemand aon zal raoie!
't Is een dörpke zonder straote, en ge heurt er nooit nie praote.
't Is er euwig doods en döster, en ge heurt er ok geen geflöster.
Niemand ziet er, niemand heurt er, niemand zaonikt, zucht of treurt er!
't Zit er stampvol mannen en vrouwen, mar geniemand denkt er aon trouwen.
De bewoners, zonder willekes, liggen te slaopen, stom en stillekes.
Boven 't dörpke staon de boomen zacht te ritselen en te droomen.
Meense ziede 'r enkelde keeren, boven 't dörpke, in zwarte kleeren.
Mar ze zijn d'r nooit nie lang, net of zijn ze 'r allemaol bang...
't Dörp z'ne naom is grif te raoie... eens zal oe iemand naor binne spaoie...
20. 't Kasteel
Oe weereld, Heer, dè-d-is 'n schoon kasteel mee zofte bonte Perzen op de vloere, mee diepe schilderijen langs de muuren en laampen aon 't plafon van blauw fluweel.
Schatrijken Heer, wè bende gul, royaol: Ge stuurt de kunsteneer, et zjeniaole leeven, die maag hier aaltij aon 't sieren blijven mee gruune blommen, zuute veugeltaol.
't Is aaltij feest om ons, aaltij muziek, as wend en störmen op den örgel speulen en op vioolen 't veugelvolk, mee veulen, aon 't fiedelen slaon - wè klinkt dè manjefiek!
Mar nooit zal ik vergeten, Heer, wè 'k weet: dè-d-al de dinger die 'k zo blij zie blinken en al de klaanken die 'k zo zuut heur klinken alleen mar franjes zijn aon Ou blauw hemelkleed.
21. De schoone weereld
God, jao, ge hebt et ons verteld: den hemel is zo schoon, en et hemeltje hedde Gij ons veurspeld, et hemeltjen as ons loon.
Gij zegt: ons oogen zijn te blend, ons ooren zijn te doof, ons hart te klein - geniemand kent den hemel as deur et geloof.
A'k denk aon 't zaolig hemelrijk, valt één minuutje me... lang! Mar as ik oe schoone weereld bekijk, dan nie, zij mar nie bang!
et Gruune land, de blauwe locht, de gouwe zonneschijn... van d'eerde krijg ik nooit genocht, want, oe! ze is zo fijn!
22. Monika-speulder
Ge trekt en sjouwt, ge douwt en trekt en et örregelt zuut deur de straote; ge kekt benauwd en oe blauwe neus lekt en ge laot er oe monika praote.
Kek, bende getrouwd? En oe vrouwke trekt mee ou deur de stille gementen? Gij douwt en trekt, zij trekt en sjouwt én ze schooit er oe schellep vol cente!
23. Knotwilg
Zeg, aawe knotwilg, krom en hol wè doede gij daor? De lente spookt oe in oewen bol, Zeg, is 't níé waor?
Ge spruit weer nuuwe tekskes uit en blad nao blad, ge lijkt 'n fontein die gruunsel spuit alover et pad.
De zon wordt werm, de weereld jonk, de lente bloeit; Ge bent 'nen heelen aawen tronk, en toch: ge sproeit!
Zeg, aawe knotwilg, oud van hout, mar jonk van bloed, ik haaw, lijk gij, van jaoren oud, 'n jong gemoed.
24. De mol van Baokel
De Baokelsche boeren die hadde nog noot 'ne mol gezien, toen Klaoske de Groot 'ne leevende mol vond op z'nen ekker; hij riep den slaoger, hij riep den bekker, riep al de boeren toe ver in et rond om et ondier te zien: et laag op den grond in z'n piloowe pekske te vruuten, te vringen mee hendjes en vuutjes, zó'n vremde dingen... Den eene zee: "et Is 'n soort meens, mar dan 'ne mislukte!" Ze waren 't nie eens, want 'nen aandere zee: "'t Is 'n olliefantje!" mar die kreeg weer van den driede een standje: "Zeg, bende naa staopel, et is 'n zwart verke, dè kunde aon z'n doen en z'n laoten wel merke!" Den Börgermeester, die kwaam daor al aon mee heel z'nen raod om 'm bij te staon; ze keken en keken en gongen beraojen ze zouen et ondier mar op laoten laoien en 't gaaw gaon verzuipen in 'n ven of 'ne sloot! "Of zummet verbraande?! et Ondier mót dood!" "Ik zal et wel slachten", zee Jan, de slaoger, "en worst er af maoken!" mar Jaonus, z'ne zwaoger, zee: "Börgermeester, dè noot van z'n leeve, we kunnen et beter vergift ingeve; misschien is 't den duuvel in eigen persoon!" Toen zee den börger op plechtigen toon: "We zullen et ondier ter plaotse begraoven!" En al de boeren begossen te draoven om schuupen te haolen; ze spaoiden terstond een graf waor Klaoske et ondier vond. En op dè graf kwaam 'ne steen van cement waorop ge kost lezen: "N.N. - Onbekend. Hier lee begraoven, leevend en wel, een ondier, blend, en mollig van vel!"
25. Geld
et Geld, dè dom is, maokt recht wè krom is, geleerd wie dom is en wijs wie stom is.
et Goud, dè god is, maokt scherp wè bot is en heel wè kapot is, nog zotter wie zot is.
et Geld, dè zo fijn is, - wè-d-enkel mar schijn is - maokt groot wè klein is en smerrig wè rein is.
et Goud, dè koud is, maokt jong wie oud is en goed wè fout is en zuut wè zout is.
et Geld, dè rond is, maokt heer wie hond is en ziek wie gezond is, verwaond wè... mar grond is!
et Goud, dè rood is, verguldt wè mar lood is, kleedt aon wè bloot is toedetter de dood is!
26. Trouwsumke
1 x 1 = 1; en 1 + 1 = 2; mar as er twee gaon tróúwen, hoe koppele dan díé twee?
Twee peerde veur ééne waoge? Twee vinken in ééne nist? Dè's 1 + 1 = 2 en zoo is 't nie op z'n bist!
Om ideaal te trouwen is nie zo heel gemak! De alderdikste touwen die breke wel 'ns: krak!
Te trouwen en te rouwen verschilt mar ééne T. Die T is 't rechte kruiske van 1 + 1 = 2.
Er is mar één goei kruiske, de ware liefde alleen; waor liefde woont in 't huiske, daor is et 1 x 1... dè's één!
27. Kritieke
Oei, wè moet ik naa begiene? Moet ik klaoge, moet ik griene, moet ik zwijgen sine fine?
Op et fluiten van 'n lieke komen er soms van die kaoi kritieke aongezwaaid op kraaiewieke.
Op et schrijven van 'n buukske, krijgde honden aon oe bruukske en veur 't bloeien 'n dun duukske!
Moeder geef me gaaw 'ne ploster, bid 'n malsen paoternoster... 't leeven is geen stroop, mar moster!
Kritikasters, deugenietjes, snaoterende kooiparkietjes, waorom zo gevit op... liedjes?!
Is ou vák dan steene-gooie? Krijgde geld veur luize vlooie? Ik begroef nog liever dooie!
Erme sloebers, laot de dinge waor meziek in zit toch zinge! Laot de kiendjes touwke springe!
Boome zijn zooas ze groeie, blomme krek zooas ze bloeie! Bende tuinier? - Dan meugde snoeie!
Zingde zelf ok niet 's 'n möpke? Zoo-van "gif me nog 'n dröpke" of "öpke-döpke-boterstöpke"?
Kunde 't nie? Dan moete 't laote! Moete'r ok nie over praote! Erremoei loopt in de gaote!
Vitte gij om de kúnst? - Ocherrem, loopte dáórom toch zo werrem? Zuchte dáórom zo'n gekerrem?
In dees miseraobele tije kan 'n möpke er veul verblije! Hè' dáórom dan meeëlije!
Laot ons simpele liekes neure; laot ons zingen en nie treure, wè-t-er hier ok maag gebeure!
Kritikasters, deugenietjes, snaoterende kooiparkietjes, vit nie op ons simpele liedjes!
28. 't Sterfgeval
'ne Waandeleer vroeg, en liep dan deur: "Wie is daor dood?" "Vrouw van de Leur!"
De buurvrouwe zuchtten: "'n Brave vrouw!" "Gaon al d'r kender zwaor in de rouw?"
Meneer Pastoor baad op et lest: "Ga christenziel..." en dan de rest.
De dokter bromde: "Da was me nog-al 'n erg gecom- pliceerd geval!"
et Jongste kiendje, vief en vlug, vroeg: "Pa, komt mammie no' nie terug?"
'ne Man kijkt droevig en strak naor de grond, twee stroeve groeven staon om z'ne mond...
29. Spreuke
Wie geeft wat ie heeft, die is werd dat ie leeft.
Wie doet wat ie moet, is nie beter as goed.
Wie vecht om z'n recht, is wè beter as slecht.
Wie liegt en bedriegt, is nie werd dat ie biecht.
Wie liegt as ie biecht, die is werd dat ie de hel in vliegt!
30. Zeuventig jaor
Ik kreeg van den hemel mijn zeuventig jaor, ik zwierf in de wije weereld rond, mar aaltij weer wier ik gewaor hoe 'k hang aon mijnen geboortegrond.
En aaltij, aaltij oppernuut trok me mijn hart naor d'aawe stad waor 't mergenrood mijn leeven zuut inzette boven et hemelpad.
Naa loopt dè levenspad ten end, aachter me gloeit et aovondrood, en d'aovondster, daor veur me, schijnt al bleek in 't blauw - zóó komt de dood...
M'n werk is aaf, m'n hart is muug, ik wil op huis aon mee alle maacht! Naa kom mar, Aovond, mergevruug is 't zonsopgang en nooit meer naacht!
31. 't Baokels boerke bij den Paus
'n Baokels boerken is eens gekomen toe in de heilige stad, in Rome, hij maokte daor daolijk apperentie om ok te gaon op audiëntie in 't groot paleis bij den heiligen Vader. Den heilige Vader zee: "Kom nader, mijn zoon. - Waar komt ge vandaan?" "Oo, heilige Vader, ik koom van ons Jaan!" "Onsjaan? - Waar mag toch dat land wel liggen?" "Ons Jaan die hiet van-huis-uit Piggen!" "Waar woont ge dan, mijn beste man? Noem mij uw land en vertel mij ervan!" "Ik woon in Baokel, heillige Vader!" "Maar wáár ligt Bakel? - Verklaar u nader!" "Wel vlak bij Deurne, mar ver van Den Bosch; wel drie uure reizen is 't mee den os! 'De Peel' zoo noeme wij ons laand, et lee aon den uitersten weereldraand, daor is de weereld aon drie van d'r kaanten goed toegeplekt mee aawe kraanten. Bij ons in de haai zijn we ammaol gezond; en 't is er goei volk; we verbraande den grond (1); de peerden die onze waogens trekken is 't fijnste vleesch veur de lekkerbekken (2); de eenigste deur van et huis is de schouw (3); de knecht slaopt er aaltij bij de vrouw (4); de boer bij z'n meid in saecla saeclorum! (5)" "O, maledicta Bakelorum! Kent gij uw katechismus goed? Ik zal u vragen voor de voet: Er zijn hoeveel goden?" "Bij ons in Baokel is 't aaltij de mode te zeggen van vier: de Vader, de Zoon, de heiligen Geest en de Paus van Rome!" "'t Is schoon," zee de Paus, "en wat is et loon wanneer u het leven wordt afgenomen?" "Dè's pap mee suiker in saecla saeclorum!" "O benedicta Bakelorum!"
1. turf; 2. ossenvleesch; 3. de deur, ze hadden nog geen schouwen in Bakel; 4. de man is de knecht van de vrouw; 5. de vrouw is de eenige meid van den boer.
32. De brug
Over 'n waoterke lee 'n brug; staode daorveur: 'n droevig uur; staode eróp, ge kunt nie terug, ok nie nao langeren duur.
Al heel veul volk is erover gegaon en verdwenen in de mist; ééne keer zulleme'r ammaol op staon dè-d-is al zo lang beslist.
et Vlonderken is mar smal en zwak, mar och, et is nie zo lang; et vlonderke wiggelt, maar haaw oe gemak, 'nen engel gao mee, zee nie bang!
Den engel die stuupert oe zuutjes veuruit dan heurde van ver 'n bekende wijs, ge neuriet al mee mee dè zuute geluid; en ge stapt al in 't Paradijs!
33. "Baokel"
Toen Baokel in de Peel nog lang geen "Baokel" hiette en d'irste kerk van 't dörp al op begos te schiette, jao haost al verrig waar, toen kuierde den Dikke, den börger van et dörp vol slimme stommerikken, 'ns rond die kerk en zaag et gras al volop groeien op 't dak en in de geut... "Goei voeier veur de koeie," zoo mompelde den baos, "mar laastig om te maaie; ik zal er dus et best 'n bist op laote waaie; die zal d'r al dè gras wel mee plezier afgraoze!" Den Dikke, nie veur niks et opperhoofd der dwaozen, liet dus 'n koei omhoog katrollen deur Van Dooren, de metseleer van 't dörp... want boven aon den tooren hong nog katrol en touw tot sieraod van de kerrek en tot 'n teeken dè ze verrig kwaam deur werrek! et Koeike kreeg et koord, dè zeker nie zu knappen, dus om d're nek gekneupt... Naa kunde hendig snappen dè-d-al de boeren en d'r vrouwen gaaw 'n hendje mee kwamen helpen - och, mar toen die koei 'n endje omhoog getrokken waar, toen maokte ze spektaokel en bölkte, erg benauwd: "Bao-bao-bao-bao-bao-Baokel!" En al et slim geboert riep: "Stop! Want aanders stikt ze!" Den börger kweek: "Bè-nee! Ge heurt et: zuiver sprikt ze de nuuwe naom van 't dörp! We noemen et vort 'Baokel'!" Zoo wier et leste woord van 't koeike as 'n miraokel; en dè-d-ocherm die koei er 't leeven bij moes laoten, daorover heurde gij in Baokel-dörp nooit praoten! En dè-ge'r toe vandaog et gras volop ziet groeien op 't dak en in de geut, daor moete oe nie mee moeie, want Baokel héé z'n kerk, dè's al 'n heel miraokel! en 't dörpke héé 'ne naom, ge kunt 'm loeie: "Baokel!"
34. Moederhart
'ne Jonge kerel zwoer euwig trouw aon 'n schoone, valse vreede vrouw.
Die vrouw zee: "Goed, mar haol me terstond et hart van oe moeder veur mijnen hond!"
Hij gong, en hij sloeg er z'n moederke dood, liep weg mee et hart, van bloed nog rood...
Mar ie stiet z'ne voet en ie viel op de grond, et moederhart barstte... de barst wier 'ne mond...
De mond van et moederhart spraak 'm aon: "M'n keend, hedde oe eige soms zéér gedaon?"
35. M'n lied
Wie zal dicteeren hoe 'k m'ne zang moet plooie naor de mode?! et Lied is vrij van mode, dwang, commando's en synoden! Geeft ware liefde ziel en gloed, de vreugde ritme, klaank en klem, zingt blije liefde mee vrije stem, dan is mijn lieke goed! Wie kan de vreugd bedwingen? Wie lee de liefde stil? 't Zijn engeltjes: ze zingen gelijk 't de hemel wil!
36. De deur van de kerk van Baokel
Dus Baokel ha' z'n kerk, - dè waar 'n heel gebeure! - mar et was me 't kerkske wel: 'n kerkske zonder deure! Van deuren ha'n z'in Baokel nog nooit nie heuren zinge, want deuren, goed beschouwd, zijn nog mar vreemde dinge! Den Börgermister waar eens ver op reis getogen, naor Deurne, in de buurt, en daor ha'ie ongelogen zo'n "stop-in-'t-gat" gezien, en, pas teruggekomen, stuurde ie de metseleer, - hij hiette Jantje Doomen - naor Deurne om et te zien... en Jantje gong naor Deurne, bekeek de deur heel goed van aachteren en van veurne. "Ik maok ze nao," zee Jan, "mar hoe d're náóm onthaawe?! Die deur is dus 'n deur - jao, Jantje waar 'ne gaawe! - en deur 'n déúr gao'k déúr!" Wel honderdduuzend keere bleef Jantje onderweg dè zinneke rippeteere: "dus deur 'n déúr gao'k déúr!" Mar toen is Jantje Doomen, herhaolend "deur-de-deur- deur" veur 'ne sloot gekomen; hij naam 'ne raomscheut, sprong - hij was no' nie versleten! - en raokte erover, mar hij waar z'n "deur" vergeten... "Verdorie-nog-aon-toe, hoe kan 't oe overkome, dè gij zoo-iet vergeet!" zoo bromde Jantje Doomen; mar hoe ie daocht en daocht en deger prakkezeerde, 't was boter aon de galg; en hoe't ie 't ok probeerde, hij waar et woordje kwijt, hij was et kwijt-gespronge! hij krabde 'ns in z'n haor en daocht: "Wè náá gezongen!?" hij semmelde mar vort, en 't wier zoo zuutjes döster, toen 't woord 'm weer ineens te binnen schoot, zóó, löster: Jan Doomen liep verdraaid in 't donker rats verloren, en kwaam daor veur 'n heg van brem en wilde doren, hij vrong en vreukte vreed om deur die heg te komen, en kwaam er eindelijk deur - "Ge bent er déúr, Jan Doomen! - Er deur! Er deur! Dè-d-is 't!" Naa moe'k et nie vergeten! "Er deur! Er deur! Er deur! Naa za'k et vort wel weten!" En Jantje Doomen liep en riep zo hard ie kos: "Ik ben er deur! er deur!" Hij liep deur waai en bos, hij vrong deur al de heggen, terwijl ie toe-par-toe "ik moet er deur" bleef zeggen. Zoo kreeg dan Baokels' kerk zoo'n stop-in-'t-gat van plaanken, en hee dè-d-aon 't genie van Jantje Doomen te daanken!
37. De worrent (1)
Weinig harsens denke klaor, weinig tungskes spreke waor; denken oe harsens waore dingen en laote die over oe tungske springe, (Worrend is 'n gevaorlijk iets!) spring dan gaawkes op oe fiets, of nog liever in oe Fordje, start, geef gas, en waocht geen hortje, of 'ne steen vliegt deur oe ruit! Scherve kerven deur oe snuit!
Dörfde waore dinge te zeggen, dörfde oe kaorten open te legge, smeer dan oe kuiten en poets de plaot, want worrent maokt iedereen kaod!
1. De waarheid
38. Goeie raod
Goeie raod náó de daod komt te laot!
Goeie raod véúr de daod zelden baot!
Goeie raod zonder daod, kaole praot!
Goeie raod én de daod: pront zoo, maot!
39. Laot me...
Laot me stijgen, laot me vliegen en op witte wulkskes wiegen deur de locht, zo lekker blauw, laot me stiekum, stiekum löstere naor wè Hans en Grietje flöstere: zuute praot van hou en trouw.
Laot me aon al de reuskes ruuken, laot me veugelnisjes zuuken in de gruune doorenheg; laot 'n lekker glaoske goeien aawe klaore deur me gloeien... binnekort is alles weg!
Laot me kuiere langs den ekker laot me over vruuger lekker droomen 's aovons op de baank, want et leeven is zo bitter: zoere gal en edik zit er deur m'ne leste leevensdraank.
Och, et kan nie lang meer duuren. 't Is al herfst, et weer is guur en 'k weet de plek al van m'n graf! Laot me nog van 't zuute leeven klaore dröpkes pruuven neeven al wè zoer is, scherp en straf...
Laot me stijgen, laot me vliegen en op witte wulkskes wiegen deur de lekkere blauwe locht. Laot me stiekum, stiekum löstere naor wè Hans en Grietje flöstere: zuute woordjes, nooit gedaocht.
40. Toen en naa
De lentelocht waar mild en blond, m'n hart nog jong en oergezond, en blij waren al mijn daoge,
'k baad alle daoge: "Lieven Heer, veur Ou te lijen is me 'n eer, toe, gif me 'n kruis te draoge!"
't Wier zomer, herfst, et weer wier guur en rouwe wende kierve m'n teere zieltje uur aon uur
en al de blumkes stierve... toen baad ik vort mar: "Lieven Heer, wè zon, wè kraacht, nie méér!
De verschijningsdata van De Zaaier: 1941 01 10 nr. 01 1941 01 17 nr. 02 1941 01 24 nr. 03 1941 01 31 nr. 04 1941 02 07 nr. 05 1941 02 14 nr. 06 1941 02 21 nr. 07 1941 02 28 nr. 08 1941 03 07 nr. 09 1941 03 14 nr. 10 1941 03 21 nr. 11 1941 03 28 nr. 12 1941 04 04 nr. 13 1941 04 11 nr. 14 1941 04 18 nr. 15 1941 04 25 nr. 16 1941 05 02 nr. 17 1941 05 09 nr. 18 1941 05 16 nr. 19 1941 05 23 nr. 20 1941 05 30 nr. 21 1941 06 06 nr. 22 1941 06 13 nr. 23 1941 06 20 nr. 24 1941 06 27 nr. 25 1941 07 04 nr. 26 1941 07 11 nr. 27 1941 07 18 nr. 28 1941 07 25 nr. 29 1941 08 01 nr. 30 1941 08 08 nr. 31 1941 08 16 nr. 32 1941 08 22 nr. 33 1941 08 29 nr. 34 1941 09 05 nr. 35 1941 09 12 nr. 36 1941 09 19 nr. 37 1941 09 26 nr. 38 1941 10 03 nr. 39 1941 10 24 nr. 40 1941 12 24 nr. 41 1941 12 30 nr. 42
|