Toevallig ontdekte ik twee prentjes in mijn verzameling die op het eerste gezicht identiek leken.

Ze stellen alle twee de kruisiging van Christus voor, een geliefd thema voor devotieprentjes. Bij nader inzien waren er toch wel wat verschillen te vinden. 

Beide prentjes zijn uitgegeven door de Firma Wilh. van Eupen in Eindhoven. Het eerste ( afb.1) in 1911 en het tweede ( afb. 2) in 1915. Het formaat is bij beide prentjes exact hetzelfde. Op zich is het al verbazingwekkend dat in die tijd de kleurendruk voor massaproductie al zo goed ontwikkeld was.

Het zijn dan wel geen gestoken scherpe afbeeldingen, maar zelfs vrij kleine details zijn goed herkenbaar afgedrukt. Zie b.v. de kop van de nagel die door Christus’ voeten geslagen is. Er is geen signatuur te vinden van de maker. Tegenwoordig zou men waarschijnlijk spreken van een stock-afbeelding, een doorsneeprentje dat uit een grote voorraad ( =stock) geleverd kan worden.

Misschien kreeg een kunstzinnige medewerker van de firma de opdracht kreeg om van zo’n bestaande afbeelding een aangepaste nieuwe afbeelding te maken met een oosters aandoende achtergrond – waarschijnlijk bedoeld als Jeruzalem - en een desolate rotspartij op de voorgrond. Waarschijnlijk is de afbeelding in 1911 spiegelbeeldig afgedrukt, want het doorboorde hart van Christus zit anatomisch gezien aan de verkeerde kant. Hoe dan ook, de editie van 1911 zal zijn weg naar de gebruikers wel gevonden hebben.

In 1915 was er blijkbaar behoefte aan weer zo’n prentje. Misschien kreeg dezelfde, of een andere, artistieke medewerker de opdracht het prentje uit 1911 te bewerken. Photoshoppen avant- la - lettre.

Hij voegde wat struiken toe als coulissen, gaf Jeruzalem een wat duidelijker gezicht en draaide de figuur van Christus spiegelbeeldig om. De gehele sfeer is wat minder onheilspellend: wel een donkere lucht, maar geen angstaanjagende bliksemflitsen meer. Ook het bloed dat uit het hart van Christus stroomde is minder duidelijk in beeld gebracht. Het hart zit nu echter wel op de goede plaats.

Om dit merkwaardige geval van recycling van devotieprentjes af te ronden heb ik in afbeelding 3 prentje 1 en prentje 2 in een combinatie bij elkaar gebracht, waarbij het oorspronkelijke prentje 1 gespiegeld. Het wordt dan heel duidelijk dat er sprake is van dezelfde basisafbeelding.

En dat deden ze destijds allemaal zonder een pc met een handig computerprogramma om afbeeldingen te bewerken zoals b.v. Photo Shop. Knap werk, vind ik.