Zoals beloofd in de vorige aflevering over Pater Roothaan, komt er in deze aflevering weer een Jezuïet op het toneel en wel de Nederlander Petrus Canisius.

We zien hem op het afgebeelde prentje dat afkomstig is uit Duitsland. Te oordelen naar het onderschrift is het een reproductie van een portret van Petrus Canisius dat zich in het Germanikum in Rome bevindt.

Op de afbeelding is hij gehuld in een zwarte soutane en heeft hij een ganzenveer schrijvensgereed in zijn rechterhand. Toch lijkt hij niet echt bereid om iets op te schrijven. Hij is kennelijk in een soort extase, zijn ogen hemelwaarts gericht. Een beeldje van Maria is de stille getuige bij deze gebeurtenis.

Peter Kanis werd op 8 mei 1521 geboren te Nijmegen, waar zijn vader burgemeester was. De Waalstad hoorde toen bij het Duitse Rijk. Hij was nog maar vijf toen zijn moeder stierf. Nadat zijn vader hertrouwd was en er veel kinderen geboren waren in het nieuwe gezin, werd Peter in de kost en in de leer gedaan bij een plaatselijke leraar. Volgens minstens een van zijn biografen leverde die situatie gevaren op voor zijn reinheid. Vaak ging hij daarom voor het Sacramentshuisje in de Stevenskerk bidden om sterkte.

Peter bleek een pientere jongen en het is begrijpelijk dat hij voortgezette studies ondernam. Dat deed hij in Keulen en later ook in Leuven. Hij noemde zich aanvankelijk Petrus Neomagus, Peter van Nijmegen, maar later verlatijnste hij zijn naam tot Petrus Canisius. Hij bracht het tot Meester in de Vrije Kunsten. (1540)

Een goede vriend trad in bij de Kartuizers van het Barbaraklooster in Keulen en ook Petrus werd tot een dergelijk leven aangetrokken, maar als hij in Mainz een retraite heeft meegemaakt bij de Zalige Petrus Faber, een van de eerste volgelingen van ordestichter Ignatius van Loyola, besluit hij in te treden bij de Sociëteit van Jezus, de Jezuïeten. Hij is dan 22.

Hij werd ingeschreven als het achtste lid van de orde en als eerste lid uit Nederland. Drie jaar later werd hij tot priester gewijd. Hij viel op door zijn grote kennis van filosofie en theologie en daarom benoemde de paus hem tot zijn raadgever tijdens het Concilie van Trente ( 1545 – 1563). Bij dit concilie werden door de R.K. kerk de puntjes weer op de i gezet als reactie op de hervorming onder Luther en Calvijn. De zuivere leer moest opnieuw duidelijk verkondigd worden en Petrus Canisius speelde daarbij een belangrijke rol. Hij was de auteur van de Duitse Catechismus, die in 1555 verscheen. Binnen de kerk had dit boek zo’n vergaande invloed dat Canisius de soortnaam werd voor een katholieke catechismus. Het boek werd in de periode van 1555 tot 2005 uitgegeven in 26 talen en in wel 1115 verschillende uitgaven. Voor katholieken is de katechismus tot in de jaren zestig van de 20^e eeuw een gids gebleven voor hun geestelijk leven. ( "Waartoe zijn wij op aarde? ") Het bijzondere van dit werk was, dat Petrus Canisius zich bij het schrijven ervan niet afzette tegen de nieuwe – protestantse - opvattingen, maar dat hij fier uitging van de eigen identiteit en van de waarheid en zuiverheid van de oorspronkelijke leer van de kerk.

In alle levensbeschrijvingen komt Petrus Canisius naar voren als een bescheiden, nederige man met grote pedagogische gaven die in zijn tijd en ver daarna een enorme invloed heeft gehad op het geestesleven van de gelovigen. Hij was onvermoeibaar in de verkondiging van de geloofsleer en reisde vele malen dwars door Europa om zijn boodschap te verkondigen. In 1565 bezocht hij ook zijn geboortestad. Hij preekte enkele keren in de St. Stephanuskerk ( Stevenskerk) en had daarbij steeds te maken met een propvolle kerk. Iedereen wilde de grote stadgenoot zien en horen.

In 1597 is hij gestorven in het Zwitserse Freiburg waar hij een college stichtte in opdracht van zijn oversten. Een deel van zijn relieken werd naar zijn geboortestad Nijmegen overgebracht. In 1925 verklaarde paus Pius XI Petrus Canisius heilig en verhief hem wegens zijn gezaghebbende geschriften tevens tot Kerkleraar. De Kerk herdenkt  Petrus Canisius op 27 april.

We hebben een goed idee over hoe de heilige eruit gezien moet hebben, want de schilder Jan Toorop heeft een portret (afb.3) van hem gemaakt dat gebaseerd is op portretten gemaakt door tijdgenoten.

Natuurlijk is er in Nijmegen nog veel te vinden dat aan de beroemde stadszoon doet denken. Zo is er een bekend jezuïetencollege dat zijn naam draagt, evenals een singel. Verder vind je er b.v. nog het Kanishuis, het Canisius-Wilhelminaziekenhuis, de Canisiuskerk, de Canisius Scoutinggroep en de Canisiusmavo

Bronnen o.a.:

De heiligen - Amsterdam/Antwerpen 2002

Met de heiligen het jaar rond – Bussum 1953