CuBra
Inhoud Devotie- prenten
Inhoud De Croon
Home
Speciale bijdragen
Rijk rooms leven

CuBra rubriek van Gerard de Croon

U kunt reageren

Klik hier om een e-mail te verzenden 

Gerard de Croon

Devotieprentjes in woord en beeld - 50

Elke week een aflevering

OLV van het Allerheiligste Sacrament: devotie met een kartelrand

 

In deze serie wil ik enkele afleveringen besteden aan prentjes met een kartelrand. De periode waarin van zo’n versiering gebruik werd gemaakt is niet precies te begrenzen, maar het lijkt me een verschijnsel te zijn uit de eerste helft van de vorige eeuw, zelfs vooral uit de eerste drie decennia ervan.

Ook foto’s werden op deze manier afgedrukt. Daarbij is de kartelrand nog heel lang in zwang gebleven. Zelfs nu nog worden er kaarten gemaakt en foto’s afgedrukt met zo’n typische rand. In de meeste gevallen gaat het erom het effect te bereiken van ouderwetsheid, van nostalgie of van de sfeer uit (over-)grootmoeders tijd. Prentjes met een kartelrand hebben dezelfde uitstraling. Ik zou de afbeeldingen van deze prentjes willen karakteriseren als getuigend van innige vroomheid. Oudere katholieken krijgen bij het zien ervan beslist beelden voor ogen van b.v. biddende nonnetjes , een priester die aan het altaar staat met een geurend wierookvat; ze horen het kerkkoor plechtig Gregoriaans zingen en het zware intoneren van het kerkorgel.

Dit prentje stamt uit de eerste decennia van de twintigste eeuw. In het onderschrift is te lezen: 300 dagen aflaat telkens - 21 februari 1922. Dat telkens betekent natuurlijk dat je de genoemde aflaat verwerft elke keer dat je de gepubliceerde tekst "bidt".

 

Op de achterzijde van het prentje staat dat de Capucijn pater Ariaens namens de kerk oordeelt dat er geen bezwaar is tegen publicatie van deze tekst ( Nihil Obstat) met de dagtekening: Nijmegen, 10 dec. 1927. En in 1911 gaf vicaris-generaal Pompen van het bisdom Den Bosch namens de kerk al te kennen dat hij het een goede zaak vond dat dit prentje plus gebed een brede verspreiding kreeg.

( Evulgetur) Hieruit blijkt dat zo’n prentje een lange looptijd had.

 

Over de afbeelding wil ik niet te lang uitweiden. Het is een zeer conventionele weergave van Maria met haar peuter op de arm, gekleed in gemakkelijke, loshangende gewaden en – handig voor de kunstenaar - zonder schoenen. Omdat het hier gaat om het allerheiligste sacrament is er tussen moeder en kind een fraaie kelk afgebeeld waar een naar verhouding erg grote hostie boven zweeft.

Uit de tekst op de achterzijde valt meer op te maken, zoals hierboven al gebleken is. Wat mij opviel is dat de eretitel ( OLV vh Allerheiligste Sacrament) afkomstig is van de gelukzalige Petrus Julianus Eymard die hier de apostel van de H. Eucharistie genoemd wordt. Dat was een man naar het hart van Pius X. Over deze Eymard vond ik in Wikipedia:

Pierre Julien Eymard (La Mure d'Isère, 4 februari 1811 - Grenoble, 1 augustus 1868) werd in 1834 priester gewijd te Grenoble. Hij trad in 1839 in bij de Oblaten van Maria en werd er provinciaal in 1845.

In 1857 sticht hij in Parijs de Gemeenschap van het Heilig Sacrament, met als doel de aanbidding van het Heilig Sacrament. De congregatie staat ook bekend als de Sacramentijnen.

In 1858 stichtte Eymard ook de vrouwelijke congregatie van de Dienaressen van het Heilig Sacrament. Eymard werd zalig verklaard in 1908 en heilig in 1962. Zijn feestdag is 2 augustus.

 

De devotie voor het H. Sacrament was algemeen verbreid. In verscheidene Nederlandse steden is een r.k. kerk te vinden die naar het H. Sacrament genoemd is: Delft, Breda, Gouda, Nijmegen. Ook in Tilburg was/is er een Sacramentskerk, aan de Ringbaan Oost. Ze is enkele jaren geleden gesloten als parochiekerk, omdat er te weinig "betalende bezoekers" waren. Het bisdom wil de kerk verkopen als ideale bouwplek voor een nieuw project, maar acties van omwonenden en anderen om het gebouw te behouden hebben afbraak tot nu toe weten te voorkomen. ( 2007)

 

Over kartelranden als aspect van de grafische vormgeving heb ik helaas niets vermeldenswaards kunnen vinden. Misschien zijn er lezers die daar meer over kunnen vertellen.