Gerard de Croon Devotieprentjes in woord en beeld Elke week op zondag een nieuwe aflevering |
|
 |
|
|
|
Het heldinnetje Agnes
In mijn lagere-schooltijd – eind jaren veertig van de vorige eeuw -werd er op school elk jaar tegen sinterklaastijd een boekententoonstelling gehouden die verzorgd werd door IDIL, de zeer katholieke Informatiedienst Inzake Lectuur. Ouders konden daar voor hun kinderen verantwoorde boeken bestellen, die eind november konden worden afgehaald op school. Op onze school – de St. Janschool aan de Kasteeldreef in Tilburg - waren de boeken overigens uitgestald in de patronaatszaal die aan de speelplaats van de school grensde. Verscheidene uitgevers hadden daar hun kraam en de bestellingen konden worden opgegeven bij de rondlopende fraters. Ons moeder wist dat mijn broers en ik graag lazen, dus bestelde ze elk jaar voor ieder van ons, haar zeven zonen, wel een boek waar we om gevraagd hadden, ook al kostte haar dat meer dan ze eigenlijk missen kon met het bescheiden weekloon van onze pa. We denken er allemaal nog dankbaar aan terug. Wat heeft dat nou met de H. Agnes te maken? Niet zo heel veel, maar deze herinnering kwam weer bij me op toen ik naar dit prentje keek. We kregen namelijk eens met sinterklaas - in ik meen 1948 – een serie van 5 dunne boekjes in klein formaat die de Engelbewaarderreeks heette. Een daarvan ging over de H. Agnes. Dat boekje heette Het heldinnetje Agnes. De serie was uitgegeven door het R.K. Jongensweeshuis waar ook het tijdschrift De Engelbewaarder werd uitgegeven. Ik kan me weinig van de inhoud herinneren, maar de titel is ongetwijfeld van toepassing op de heilige die afgebeeld is op bijgaand prentje uit 1930. Agnes was maagd en martelares en ze stierf de marteldood in Rome in de tijd van keizer Diocletianus die regeerde van 284 tot 305. Ze staat afgebeeld met een lam, omdat men destijds aannam dat haar naam afgeleid was van het latijnse agnus, wat lam betekent. Die gedachte is onjuist. Haar naam komt van het Griekse hagnos wat kuis betekent. De palmtak verwijst naar haar martelaarschap. Haar verhaal is bijzonder aangrijpend. Het is afkomstig uit de Legenda Aurea. Agnes was een meisje van dertien met lang golvend haar. De zoon van de Romeinse stadsprefect Sempronius werd verliefd op haar, maar zij wees hem af omdat ze al verloofd was met haar hemelse bruidegom. De jongeman kon dit niet goed verkroppen en praatte er met zijn vader over. Deze ontbood het meisje en gaf haar het bevel aan de Romeinse goden te offeren. Ze weigerde en daarop liet de prefect haar opsluiten in een bordeel. Ik denk dat dit feit wel niet te lezen zal zijn geweest in het boekje van de Engelbewaarderreeks. Ze werd naakt door de straten van Rome gevoerd, maar gelukkig voor haar groeide haar haar op wonderbaarlijke wijze zo snel dat haar hele lichaam bedekt was. In het bordeel teruggekomen werd ze omgeven door een blinkend licht zodat niemand haar kon zien. De afgewezen minnaar probeerde haar te verkrachten, maar hij viel dood neer door het ingrijpen van een demon. Agnes werd weggevoerd om te worden verbrand als een heks. Dat pakte slecht uit voor de beulen, want die werden door de vlammen verteerd en Agnes bleef ongedeerd. Tenslotte werd ze onthoofd met een zwaard. Waarschijnlijk gebeurde dit op 21 januari 304. Zij werd bijgezet in de Cappella di Sabina in Rome. Al vanaf het jaar 354 is er sprake van een Agnesverering. Elk jaar worden er op haar feestdag – 21 januari – twee lammeren gezegend in haar grafkerk , de zgn Agneslammeren. De wol van deze dieren wordt gebruikt voor het pallium van aartsbisschoppen.
In allerlei verhalen over andere maagd-martelaressen komen elementen voor die ook hierboven genoemd werden. Een terugkerend thema is het opgesloten worden in een bordeel. Er schijnt namelijk een Romeinse wet geweest te zijn die de executie van maagden verbiedt en daarom werden ze verkracht voordat hun doodvonnis werd uitgevoerd.
Voor de volledigheid ga ik nog even in op de vraag die ik verwacht van lezers die dit stukje zowat helemaal gelezen hebben : Wat is in hemelsnaam een pallium? Ik heb het opgezocht. Een pallium is een cirkelvormig schouderkleed met twee afhangende banden dat om de hals en over het kazuifel wordt gedragen en het is voorbehouden aan metropoliete aartsbisschoppen. Die krijgen het persoonlijk van de paus en het is niet overdraagbaar. Het gaat bij hun begrafenis mee de kist in. Ja, hoor ik de lezer zeggen, nou kom je weer met iets onbegrijpelijks: metropoliete aartsbisschoppen. Vooruit, ook dat kijken we even na. Een metropoliete zetel is de zetel van de aartsbisschop, die tevens het belangrijkste bisdom is van een kerkprovincie. Het aartsbisdom Utrecht is zo'n metropoliete zetel.
Terugkomend op Agnes : Ik vind het een gruwelijk verhaal over verkrachting en moord dat helaas veel overeenkomst heeft met wat ook vandaag nog met meisjes en vrouwen gebeurt op talloze plaatsen op de wereld. |
