Bregje Pontzen: 'Ik ben vooral bezig met de mens'

Door Joep Eijkens

De Tilburgse VBMO-leerlinge Bregje Pontzen (16) heeft de fotowedstrijd Document Nederland Junior van het Rijksmuseum gewonnen. De jaarlijks terugkerende wedstrijd is de jongeren-versie van Document Nederland, de jaarlijkse opdracht die het museum aan een fotograaf geeft om een actueel maatschappelijk thema in beeld te brengen. 

Ditmaal was het thema 'Café, club of kantine'. En Bregje gaf daar een geheel eigen invulling aan door haar camera te richten op een groepje vrienden in de Tilburgse Spoorzone.

Bregje Pontzen selecteerde voor Brabants Licht 25 foto's waaruit ik er vervolgens 15 koos. De hieronder geplaatste foto's worden gevolgd door een interview met de fotografe.

1 Zelfportret, 27 mei 2017.

2  Zelfportret, april 2018.

3  Zelfportret, oktober 2018.

4  Foto uit de winnende serie 'Dit is onze club', 2018.

5 Foto uit de winnende serie 'Dit is onze club', 2018.

6  Foto uit de winnende serie 'Dit is onze club', 2018.

7 Foto uit de winnende serie 'Dit is onze club', 2018.

8 Vuurtje delen.

9 Uitgaan.

10 Een bad vol tranen.

11 Blauwe muur 1.

 12 Blauwe muur 2.

13 Imke. Uit de serie '16'.

14 Imke, zomer 2018. Uit de serie '16'.

15 Anne. Uit de serie '16'.

Bregje Pontzen: 'Dingen die me dwars zitten, kan ik kwijt door te fotograferen'

Tekst en foto: Joep Eijkens

'Dit is onze club' heette de inzending waarmee Bregje Pontzen de landelijke fotowedstrijd won. Haar prijs? Een dagje op stap met de huidige Document Nederland fotograaf Stacii Samidin  én een benoeming tot huisfotograaf van het online platform scholieren.com.

“Eerst was de prijs één betaalde opdracht maar later werd het huisfotograaf”, vertelt ze. “Voor hoe lang het zal zijn, weet ik niet. Zo lang ik het goed doe, denk ik. Ik hoop dat het een leuk bijbaantje wordt voor de komende jaren.” Uit de manier waarop ze dat zegt spreekt een prettig soort zelfverzekerdheid. Ze mag dan 16 zijn en er nog heel jong uitzien, ze weet al heel goed wat ze wil en komt soms haast volwassen over.

De wedstrijd voor zowel leerlingen uit het middelbaar onderwijs als MBO-studenten leverde in totaal 10 finalisten op. Hun werk is nog tot en met mei volgend jaar te zien in de Teekenschool van het Rijksmuseum om vervolgens bewaard te worden in het museumarchief.

Hoe vind je het om in het Rijksmuseum te hangen?

“Ik besef het niet echt... maar ik merk wel dat de naam Rijksmuseum veel aandacht trekt. Daardoor heb ik al een hoop nieuwe contacten gemaakt. Ik hoop dat het gaat zorgen voor een doorbraak. En dat ik nog in veel andere musea kom te hangen zoals De Pont want dat is mijn nieuwe doel... Het werk hangt trouwens in een bijgebouw, de Teekenschool, niet in het museum zelf.” De aandacht die ze dankzij de prijs gekregen heeft, geeft haar nog meer zelfvertrouwen. “Eerst durfde ik me niet fotograaf te noemen, nu durf ik te zeggen: 'Ik wil fotograaf worden'. Ik zeg nog niet: 'Ik ben fotograaf' maar toch al wel een beetje.”

Raar

Al heel jong vond ze fotograferen leuk. “Op vakantie was het altijd m'n vader die fotografeerde. 'Dat kan ik ook', zei ik. Eerst mocht ik alleen het knopje indrukken, later mocht ik zelf met het toestel lopen en op een gegeven moment kreeg ik mijn eigen camera, ik denk rond m'n tiende. Op de basisschool vond ik het ook altijd leuk om filmpjes te maken – foto en video vind ik alle twee interessant, al noem ik me liever fotograaf dan videograaf.  Ik denk dat het begonnen is in groep 4. Ik ben dyslectisch en merkte dat ik veel beter was in creatieve dingen dan in andere en van die creatieve dingen vond ik fotografie het leukste.” 

“Op de basisschool wisten de kinderen wel dat ik foto's maakte, maar ik liet ze niet zien. Op de middelbare school ben ik wel begonnen ze te laten zien. Sommigen vonden het maar raar, de zelfportretten die ik maakte, zonder bovenstuk aan – niet dat je dat ziet. Maar ik heb me van die opmerkingen afgesloten, het maakt me niet uit wat ze ervan zeggen, ik ga er alles aan doen om fotograaf te worden.” 

“Nu ik die prijs gekregen hebben, verandert de houding van sommigen wel”, vervolgt ze. “Er is meer bewondering en respect, al zeggen ze het niet. Maar er zijn ook kinderen met wie ik vroeger nooit contact had en die me nu bewonderen. Vanwege de wedstrijd ben ik ook begonnen foto's op instagram te plaatsen om ze te delen met mensen die het wèl leuk vinden.”

Kunstfotograaf

Je gaf eerder aan dat je 'kunstfotograaf' wilde worden. Waarom?

“Omdat ik het gevoel heb dat ik dan kan maken wat ik wil maken. Ik vind het leuk om mensen te portretteren. En ik heb ideeën en dingen die me dwars zitten die ik kwijt kan door te fotograferen of te filmen... Ik ben heel erg bezig met mijn eigen leeftijdsgroep, vind het soms raar hoe kinderen zich gedragen. Ook mijn vriendinnen zijn een onderwerp, wat ze leuk vinden, wat voor een band er tussen ons is... Waarom ben ik bevriend met hen? Daar wil ik achter komen via de fotografie.” Dan, resoluut: “Ik ben vooral bezig met de mens.”

Alle tijd die ze over heeft buiten school, huiswerk en hockey gebruikt ze om te fotograferen. “Ik heb een lijstje met dingen die me dwars zitten en die ik kwijt wil. Als het haast heeft doe ik het via zelfportretten, anders met mijn leeftijdgenoten.” Soms vragen 'meisjes die model willen worden' aan haar of ze hen wil fotograferen 'voor hun portfolio'.  “Ik heb het nog niet gedaan, maar ik ben het wel van plan. Maar het zal nooit mijn eigen werk worden.” Die meisjes, voegt ze eraan toe, zijn heel erg bezig met 'het perfecte lichaam', iets wat haar totaal niet interesseert. “Een imperfect  lichaam is veel interessanter.”

Vooropgezet plan

Er zijn fotografen die heel veel foto's maken – digitaal zijn er nauwelijks beperkingen - om pas later te selecteren. Er zijn er ook die al meteen veel selectiever te werk gaan, met een vooropgezet plan. Bregje Pontzen hoort tot de laatste categorie. “Ik heb een idee in mijn hoofd en dat wil ik in beeld brengen. Ik zeg tegen iemand: 'Ga maar zo staan' en dan laat ik het gebeuren.”

Drie dagen had ze nodig om haar winnende serie te maken met de door haarzelf bij elkaar gespaarde Lumix GX8 . “De eerste dag heb ik gefotografeerd wat ik in gedachten had: drie jongens die hun shirt hebben uitgetrokken. Zij hadden zelf de Spoorzone als locatie gekozen. Ik heb die jongens leren kennen via een vriendin die ik had verteld dat ik een serie wilde maken over hangjongeren. Nou, die jongens wilden wel meedoen, maar toen ze eenmaal daar waren en toen ik zei dat het voor het Rijksmuseum was,  keken ze wel even raar op.”

“De tweede dag”, vervolgt ze, “ben ik met die jongens opgetrokken en heb alles laten gebeuren – gewoon het leven na school. De derde dag waren er nog een paar dingen die ik wilde hebben. Alles bij elkaar denk ik een paar honderd foto's gemaakt te hebben. De serie voor de fotowedstrijd moest bestaan uit 5 foto's, maar ik mocht er twee extra bijdoen. Iemand van de jury vroeg: 'Hoe kun je zo weinig foto's maken en toch zoveel goede foto's overhouden?' ”

Ze fotografeerde in kleur maar zette het materiaal om in zwart-wit. “Want ik wilde dat je als kijker naar de jongens keek, naar hun gezichten en houdingen. Bij kleurenfoto's ga je letten op kleren, merken, instagramdingetjes.”

'Wij zijn 17'

Toen ik Bregjes winnende serie voor het eerst zag, moest ik denken aan het fotoboekje Wij zijn 17 van Johan van der Keuken. Ook daarin spelen leeftijdgenoten, vrienden van de fotograaf en net zoals hij scholieren van rond de 17, de hoofdrol.  Ik laat haar het beroemde uit 1956 daterende boekje zien.

Nee, ze kende het niet en wil het later graag nog eens beter bekijken. Ze wordt er duidelijk door verrast.  “Ik ben bezig met een serie die '16' heet en volgend jaar '17' gaat heten”, zegt ze enthousiast. “Een serie over mijn vriendinnen en mezelf en over alles wat me als 16-jarige bezighoudt.”

Ze zit nu in laatste jaar van het VMBO. Wat ze daarna gaat doen, weet ze nog niet precies. “Maar in elk geval wordt het fotografie. Ik ga naar St. Lucas of via een vooropleiding naar de kunstacademie.” En als ze dat zegt beginnen haar ogen weer te glinsteren en te lachen alsof ze voorpret heeft. Ze kan niet wachten tot het zover is, leergierig en vastbesloten.