BRABANTS

Elie van Schilt
Het Wilhelminakanaal - Ut knaol

Het Wilhelminakanaal

Iedere Tilburger, ik zeg bijna iedere Tilburger, is opgegroeid met het Wilhelminakanaal.

Daar eerst op16 september 1916 het eerste schip, genaamd de "Tubalkan" aanmeerde bij de Voldijk in de Witsie, de plek waar ze met de bouw bezig waren van de tweede sluis, moeten er nog Tilburgers leven die Tilburg kenden zonder het Wilhelminakanaal.

Het Wilhelminakanaal was het eerste kanaal dat genoemd werd naar een vorstin.

Bij Beek en Donk is het Wilhelminakanaal aangesloten op de Zuid-Willemsvaart en gaat dan langs Eindhoven, Batadorp, Oirschot, Haghorst, Tilburg, Dongen, Oosterhout en Raamsdonkveer naar Geertruidenberg waar het uitstroomt in de Amer.

In de beginperiode, dus kort na de aanleg, lag bijna heel Tilburg aan de zuidzijde van het kanaal uitzondering was de Heikant en verder nog wat verspreid liggende boerderijen.

Maar ik wil graag vertellen over het kanaal zoals ik het kende in de jaren dertig'. Mijn ouders en ook ik natuurlijk woonden toen in een pas gebouwde arbeidersbuurt, bij iedere Tilburger kent als "De Jordaan".

Ut knaol

Dun irste keer da ik oe zaag, zó breed en nog langer as ik kon kèèken en bekaant langer as ik kon lóópen mee mun korte bintjes, ik docht dek mee ons moeder liep langs de zee.

Ons knaol, mee aon swirskaanten unne gróte dijk, un smal jaogpad langs ut knaol en aachter dun dijk on de zuidkaant unne breeie slóót, die ok dienst hee gedaon bij ut graoven van ut knaol om ut grondwaoter af te voeren.

Toen ik ut knaol leerde kennen was dieë dijk al begroeid mee gras en bremstruiken, ok veul léég struikgewas en brembezemen.

Op sommige plotsen konden nog zien det knaol er nie aaltij was gewist, ut haaiend, de Vernisstraot, Lijnsezijstraot, die hielden vur ut knaol op en gingen over ut knaol wir verder.

Vlak vur De Jordaan ligt de zwaaikom, daor konden de bòten draaien en wij leerde er al jong zwemmen.

Irst aon de kaant, daor was ut mar ondiep, ge kont pas zwemmen as ge vur dun irste keer mee iemand die goed kon zwemmen ut knaol overzwomt en ok wir terug.

Mar toch zen er nog verschillende verzopen in ut knaol, soms per ongeluk, mar soms zaag iemand ut niemir zitten en dan zaag zò iemand ut knaol as uitkomst. Ok un minder schóón gezicht van ut knaol dus.

Zwemmen in ut knaol was verbooien en de gruunjassen zoals de Poel en de Knippel die waren er fel op uit om oe te vangen, vur we gingen zwemmen verstopte we ons kleren en zaagen we unne gruunjas aonkomen dan zwommen we vlug naor dun aandere kaant.

Laoter kregen we wir mee die gruunjassen te maoken mar det komt nog.

Ut knaol was toen nog zò helder, ge kéékt zo naor dun bojum en kont de waoterplaanten die er toen nog groeide, onder waoter op en neer zien bewegen, ok de vissen zaagde zo zwemmen en er wier veul gevist, mar die werden nie net as nau teruggegooid, die baarzen en voorntjes, en ok de polling ging mee naor huis en wier schongemokt en gebakken.

Wij as kender vongen er stekelbaorskes mee un schepnetje, unne stok daoraon un draoike van naoigaoren, unne kurk mee un kiepeveer as dobber en un angeltje gebogen van un knopspeld, daor vongen wij baorskes mee.

As we dorst hadden dronken we ok rustig uit ut knaol, ik geleuf nie det er ooit ene ziek van is geworren en was ut wel zo, dan had ie nog nie geweten dat ut daor van was.

Er wier toen ok al druk gevaoren, allemal vrachtboten, ze voeren mee unne stòòmketel of unne zware Deutz dieselmotor, soms kwaam er nog ene vol onder zeil vurbij en ut gebeurde òòk vural in dun oorlog dat de schipper of zun vrouw over ut jaogpad liepen en mee un zeel de schuit liepen te trekken. Die trokken dureigen letterluk en figuurluk uit dun naod.

Plezierboten zaagde toen nie, hooguit unne kano of un vissersbotje.

Mar wij gingen soms toch vaoren, dan had unne boer op zun laand nie te ver van ut knaol zunne strondbak laoten liggen en die sleepte we dan naor ut knaol toe, un paor stukken hout as roeispaon en we konden vaoren, kwaamde thuis dan stonkte wel naor strond, mar in die tijd was ut un bekend luchtje.

Dur dun orlog hadden onze soldaoten er un stel bruggen uit laten springen en durom moesten we ut gedurende dieé orlog mee un stel bruggen minder doen, want die bruggen die ut hardste nodig waren, wieren alleen mar opgebouwd.

Wij wieren grööter en gingen naor de medjes kèèken, de schonste plekskus om te vrijen lagen aon ut knaol, op of aachter dun dijk tussen de brem of aander struikgewas en ok toen wieren we wir aachternao gezeten dur de gruunjassen, ge móógt in die tijd nie verder as twee meter van dun openbare weg zitten of liggen mee iemand van aandere kunne (zo noemde ze ut toen). Ze moesen tenslotte kunnen zien wet ge aon ut doen waard.

Nou en zo vlak langs de weg vonden wij er ok niks aon, vooral nie omdat ze dan konnen zien wet ge aon ut doen waard, wij din ut liever zonder det ze ut zaagen.

Un procesverbaol zaag er toen soms zo uit: "De verbalisant bevond zich met iemand van andere kunne verder als twee meter van dun openbare weg, was gedeeltelijk ontkleed en mokte bewegingen als zijnde gehuwd". Zo'n procesverbaol koste oe toen 25 gulden en dat was veul, verekt veul, meer as unne werkman toen in èèn week verdiende.

Kort na dun oorlog ging ut al fout mee ut knaol, de dijken mee al die schòne plekskus wieren afgegraven, ze hadden zaand nodig vur de wederopbouw.

Tilburg Noord wier gebouwd, de Stokhasselt, industrieterrein Kraaiven, Loven, ut knaol was nie langer de grens van Tilburg.

Mar toch, pak oe fiets, ge hoeft ut nie in ene dag te doen, maar as ge nou ut knaol bekekt dan zen er nog zat schóón plekskes, waor ge gewoon lekker op oe gemak kunt zitten en kèèken nor de bòòten die vurbij komen, in de vakaantietèèd mist plezierbòòten, verder bòòten mee containers, cement, grind en zaand, verder op iedere bòòt unne luxe auto waormee de schippersvrouw de bodschappen kan doen en mee ut wiekénd naor de familie.

Nimt oe visspullen mee en ok nog zat schòòn stekskes waor ge kunt vissen, gooi ze wel terug, want ge wit echt nie hoeveul chemische troep erin zit, ze zen dus niemir om te vreten.

Knaolhaovens? Bressers me zun ijzerhandel, de loswal aon de Kraaivent, de Gurkese knaoldijk, waor vruuger de stinfabriek van Klaossen laag, hebben ze un aftakking gemokt en er ligt oa. un kleine scheepswerf.

Mar de Piushaoven, irst de haoven van Tilburg, daor wordt niks mir gelost, daor houwen ze allèèn mar maritieme dingen, hoe komen ze erop.

Mar toch ik had ut knaol nie willen missen, ik heb dikkels vur un gesloten of open brug gestaon, des mar net hoe ge ut bekekt, van de wal of van dun bóót, nou gebeurd ut bekaant noot mir mee al die viaducten over ut knaol, mar dan miste ok wir ut praotje mee dun brugwachter terwijl ge stond te wachten.

Vruuger was brugwachter un vak, mee un huis van rijkswaoterstaot, unne flinke tuin en un schamel loon en nou is ut geleuf ik un melkertbaon, néé he niks mee duivenmelkers te maoken. Vruuger was ut knaol un knaol, waorvan iedereen wies det hillemal mee de schuup en unne kruiwaogen is gegraoven, En nou, de jeugd denkt nie aanders ' Ut is er aaltij al gewist'. Ons Wilhelminaknaol.

NAAR BEGIN VAN DEZE TEKSTPAGINA