Jos Naaijkens

UIT DE RIJKE GESCHIEDENIS VAN DE TILBURGSE DRUKKERIJ R.K. JONGENSWEESHUIS

Van een voetballer

In 1926, op 27 jarige leeftijd, schrijft Frater Victor van Nispen het boekje ‘Van een voetballer’. De illustraties zijn van de hand van Stan de Reuder.

Bidprentje Frater Victor van Nispen (1899-1971)

Zoals we op het bidprentje kunnen lezen is hij ‘rijk bedeeld met talenten’. Reeds op 23 jarige leeftijd tot zijn pensioengerechtigde leeftijd is hij docent Nederlands op de kweekschool van de Fraters, ‘Sint Stanislaus’ te Tilburg. Voordrachtskunst en schilderkunst zijn Victor’s grote gaven.

Met Frater Theodoor Jansen stelt hij de methode ‘Groeiende Taal’ bestemd voor het taalonderwijs op de Lagere School samen.  

Het boekje ‘Van een voetballer’ behoort tot de serie ‘Roomsche Reeks’. In 1925 verschijnen de eerste boekjes uit deze serie. De serie speelt in op de in 1924 opgerichte Keurraad. Een Keurraadstempel in het boekje geeft een waarborg voor de inhoud: een positief goed rooms-katholiek jeugdboek.

Stempel van de ‘Keurraad voor roomsche jeugdlectuur’ en titelpagina.

Niet te verwonderen dat de verhalen van de serie zijn geschreven vanuit een katholieke visie. Ook het boekje ‘Van een voetballer’. ‘Dit waarschuwt indirect tegen het gevaar van onkuisheid en de oorzaak van wedijver en eerzucht: sport’, lezen we op blz. 123 in ‘Zwijsen een passie voor uitgeven’.

Inhoud van het boekje.

Jan krijgt op zijn verjaardag een rode voetbal. Zijn zus Toos plaagt hem met de rode kleur. ‘’n voetbal die rood geverfd is’, zegt ze al lachende. Jan trekt haar aan de haren. 

Met de bal wordt in korte tijd veel schade aangericht. De bal vliegt door de ruit van tante Jana en oom Jan, de broer van de moeder van Jan. ‘Maar het ergste was, dat ’t deurtje van ’t kooike open was gesprongen en ’t arme gele vogeltje vluchtte ’t open kooike uit en “roef” daar zat ’t op de lamp’. Oom en tante ondernemen pogingen om het vogeltje te vangen. Hierbij sneuvelen diverse meubelstukken.

De moeder van Jan krijgt te horen dat er problemen zijn. Ze gaat met Jan naar de plaats delict. Oom en tante weten op dat moment nog niet wie de boosdoener, de veroorzaker van de schade is. Ze vertellen het verhaal en de moeder van Jan weet genoeg.

In het onderstaand stukje lezen we dat Jantje spijt van zijn daad krijgt. ‘O, die vuile, lelijke, akelijke bal’.

Opeens smijt Jan de bal het kantoor van zijn oom in.

Als hij in het kantoor van de fabrieksdirecteur oom Jan op zoek gaat naar de bal wordt hij ingesloten. In uiterste nood wendt hij zich tot Onze Lieve Vrouw om hulp. Brandweer en politie rukken uit om hem te bevrijden.

Jan de voetballer neemt het verstandige besluit om voor goed afstand te doen van zijn verjaardagsgeschenk en de bal aan een arme jongen te geven. 

In het boekje ‘Van een voetballer’ wordt eigenlijk op een indirecte manier kritiek op de sport in het algemeen en voetballen in het bijzonder gegeven. In de eerste helft van de 20^e eeuw vindt men in roomse kringen de meeste sporten ruw. Ze sturen aan op een ongezonde wedijver en eerzucht. Weinig verhullende sportkleding, het gemengd beoefenen van verschillende sporten en het vaak sporten op de zondag vormen een gevaar voor de kuisheid en het bezoek aan de zondagdiensten.

Kinderboeken uit de ‘Roomsche Reeks’ moeten dan ook beoordeeld worden naar de opvattingen van de tijd.   

Bronnen

Victor van Nispen. Van een voetballer, Tilburg, 1926 (Uitgave: Drukkerij R.K. Jongensweeshuis Tilburg).

Regionaal Archief Tilburg, Collectie bidprentjes.

Caesarius Mommers & Ger Janssen, Zwijsen een passie voor uitgeven, Tilburg, 1997  Uitgeverij Zwijsen B.V.).

Ronald Peeters, De Paap van Gramschap, Tilburg, 1992.

Karen Ghonem-Woets, Boeken voor de katholieke jeugd. Verzuiling en ontzuiling in de geschiedenis van Zwijsen en Malmberg, Zutphen, 2011.