Jos Naaijkens

UIT DE RIJKE GESCHIEDENIS VAN DE TILBURGSE DRUKKERIJ R.K. JONGENSWEESHUIS

Geniet van 't lied

De serie zangbundeltjes (boekjes) ‘Geniet van ’t lied’ bestaat uit vijf delen. Bestemd voor de leerjaren 2 t/m 6 (nu groep 4 t/m 8) van de Lagere School.

Uitbundig zingende kinderen op de omslag. Maar hoe is het gesteld met de jongen op het boekje van het 3^e leerjaar?

Frater Realinus Donders is de samensteller van de reeks. Veel liedjes zijn voorzien van een aardige illustratie van tekenaar Jan Lutz (1888-1957).

Frater Realinus Donders (links) en Jan Lutz (1888-1957).

Frater Realinus werd geboren in Tilburg (De Heikant) op 22 februari 1879 en overleed in fraterhuis ‘Huize Steenwijk’ in Vught op 3 maart 1966.

Bidprentje Frater Maria Realinus Donders.

In het ‘Brabants Dagblad’ van 5 maart 1966, twee dagen na zijn overlijden, verschijnt onderstaand artikel.

Bron: ‘Brabants Dagblad’ 5 maart 1966.

De laatste alinea van het krantenartikel: ‘Realinus Donders was een groot man, verwant aan “Peerke Donders”, voor wie Tilburg een standbeeld heeft opgericht…’

Deze zin vereist wat meer uitleg.

Voer voor personen die zich met genealogie bezig houden:

Wijnand Adriaen Donders,  de betovergrootvader van Jan Donders, grootvader van Frans (Frater Realinus Donders) is de achterneef van Peter Antonis Cornelis Donders, de betovergrootvader van Petrus Jan Donders, de grootvader van Peerke (Petrus) Donders.

Geniet van ’t lied     2^e leerjaar

Geniet van ’t lied 2^e leerjaar – eerste liedje.

Het eerste liedje ‘Do re mi fa sol. De boer die nam een knol…’ is zoals de meeste liederen uit de serie verluchtigd met een tekening.

De melodie is genoteerd op de traditionele vijflijnige notenbalk. Dit eerste lied heeft vier kruisen vooraan de notenbalk. Dit wil in dit geval zeggen dat het in de toonsoort E-grote terts (E majeur) genoteerd staat. Echter de kruisen staan niet op de traditionele wijze genoteerd. Ze moeten a.h.w. wat naar boven opgeschoven worden.

Er wordt niet van het absolute notensysteem uitgegaan, maar het relatieve wordt toegepast. Bij het absolute systeem zingt men op de letternamen van de noten: a, b, c, cis, d. e, es, f, fis enz. Bij het relatieve systeem zingt men op de namen do re mi fa sol la si do.

Best wel pittig om een kind van zes, zeven, acht jaar te confronteren met een lied wat vier kruisen heeft.

Voor de goedgelovige kinderen van het 2^e leerjaar komt een sinterklaasliedje in het boekje voor. Naar een kerstliedje zal je tevergeefs zoeken…

Geniet van ’t lied 2^e leerjaar – sinterklaasliedje.

Geniet van ’t lied     3^e leerjaar

De leerlingen van het 3^e leerjaar (acht à negen jaar) worden geconfronteerd met Gregoriaanse gezangen. Het Gregoriaans notenschrift is genoteerd op een 4-lijnige notenbalk. Geen hele, halve, kwart en achtste noten zoals wij gewend zijn. De melodie is genoteerd met neumen. Een neume duurt 1 tel. Een punt achter een neume geeft aan dat deze 2 tellen duurt.   

Geen G- of F-sleutel aan het begin de notenbalk, maar een C-sleutel. Deze lijkt op een telefoonhoorn. De neumen die op de lijn die door de C-sleutel loopt genoteerd staan worden aangeduid met de naam ‘do’. De andere ‘notennamen’ worden hiervan afgeleid. Geen gemakkelijke klus voor de leerlingen. Maar Frater Realinus Donders komt de leerlingen tegemoet door onder de neumen de notennamen van het relatieve systeem te plaatsen.   

Geniet van ’t lied 3^e leerjaar – ‘Kyrië’ (Gregoriaans gezang).

Geniet van ’t lied     4^e leerjaar

Op blz. 2 t/m 42 Gregoriaanse gezangen. Op blz. 69 een Sinterklaaslied.

Geniet van ’t lied 4^e leerjaar – fragment Sinterklaaslied.

Geniet van ’t lied     5^e leerjaar

 Wederom wordt de leerling van blz. 2 t/m 51 geconfronteerd met het Gregoriaans. Maar niet getreurd…

Op blz. 68 en 69 een tweestemmig getoonzet sinterklaaslied.

Geniet van ’t lied 5^e leerjaar – Tweestemmig sinterklaaslied.

Op blz. 98 een Nederlands volksliedje. ‘’k Heb m’n wagen vol geladen, vol met oude wijven…’

Geniet van ’t lied 5^e leerjaar – volksliedje.

Geniet van ’t lied     6^e leerjaar

De leerlingen worden in het begin van het boekje t/m blz. 59 weer getrakteerd op Gregoriaans.

Op blz. 95 een liedje en afbeelding van een klarinettist die de ‘do’ van zijn klarinet verloren heeft. Niet getreurd. Hij houdt nog genoeg tonen over…

Geniet van ’t lied 6^e leerjaar – De klarinettist die zijn ‘do’ verloren heeft.

Opmerkelijk is dat rechts onder de afbeelding de initialen van de illustrator vermeld staan: J.L. Bij weinig liedjes in de andere deeltjes is dit het geval. De volledige naam is jammer genoeg niet bekend. Maar wellicht kan de tekening op blz. 63 wat meer duidelijkheid over de illustrator verschaffen. Hier namelijk een meer uitgebreid paraaf: Jan L.  S.L.z. ( Jan L., S.L.zoon?)

Geniet van ’t lied 6^e leerjaar – blz. 63.

Bronnen.

Ad Pijnenburg, Genealogie Donders, Tilburg.

Frater Realinus Donders, Geniet van ’t lied – tweede t/m zesde leerjaar, Tilburg, 1949-1953 (Drukkerij van het R.K. Jongensweeshuis Tilburg).

Brabants Dagblad, Pionier Nederlandse kinderlied overleden, 5 maart 1966.

Rien Vissers, Afl. 17: Ik zag twee beren…, Uit het archief van de Fraters van Tilburg  (www.cubra.nl/archieffraters/inleiding.htm).