Jos Naaijkens

UIT DE RIJKE GESCHIEDENIS VAN DE TILBURGSE DRUKKERIJ R.K. JONGENSWEESHUIS

Korte geschiedenis van de ‘Drukkerij van het R.K. Jongensweeshuis Tilburg’

Ansichtkaart 1956.

Luchtfoto van het Moederhuis van de Fraters te Tilburg.

Links op de voorgrond de Fraterstraat met de drukkerij.

In ‘Brabants Dagblad’ van 21 mei 2011 lezen we het volgende:

Archief ‘Jongensweeshuis’ naar Stadsmuseum

TILBURG - Sinds de oprichting van de Drukkerij R. K. Jongensweeshuis in 1846 hebben de fraters meer dan 11.000 titels uitgegeven. Het complete archief van deze invloedrijke uitgeverij is overgedragen aan het Stadsmuseum Tilburg.

De meest populaire kinderboeken die bij het R. K. Jongensweeshuis in Tilburg zijn uitgegeven, zijn ongetwijfeld de verhalen over Puk en Muk: ‘Puk en Muk en Moortje naar Amerika’, ‘Puk en Muk naar de maan’ en zo nog meer dan tien titels meer.
Bij veel volwassenen in Nederland leven de kaboutertjes Puk en Muk in hun herinnering voort. In totaal zijn meer dan één en een kwart miljoen Puk en Muk-boeken gedrukt. De Puk en Muk’s zijn gewilde verzamelobjecten. En nu, zo zou je kunnen zeggen, heeft ook de gemeente Tilburg ze in haar collectie.

 

Ansichtkaart 1930.

De Gasthuisstraat (nu Gasthuisring) met rechts het Moederhuis van de Fraters.

Enkele feiten

De congregatie van de Fraters in Tilburg wordt door bisschop Joannes Zwijsen (1794-1877) in 1844 opgericht. In 1832 is deze tot pastoor benoemd in de parochie ’t Heike te Tilburg. Hij sticht in hetzelfde jaar een congregatie van Zusters van Liefde met het doel katholieke armenscholen voor meisjes te kunnen oprichten. Door het stichten van een broedercongregatie wil hij het in het leven roepen van armenscholen voor jongens mogelijk maken.  

Op 6 november 1845 verhuizen de eerste weesjongens die bij de Zusters van Liefde ondergebracht zijn naar het fraterhuis. Het ‘Roomsch Catholijk Jongensweeshuis’ is daarmee een feit.

Bijna een jaar daarna, op 18 oktober 1846, arriveren bij de fraters een drukpers met toebehoren en allerlei apparatuur voor een kleine boekbinderij. Alles gekocht bij de Trappisten in Westmalle.

Een bescheiden begin van de ‘Drukkerij van het R.K. Jongensweeshuis Tilburg’. Aanvankelijk wordt de aanschaf in het moederhuis van de congregatie in het dagverblijf van de weesjongens geïnstalleerd. In 1849 en 1889 wordt de drukkerij in nieuwe bedrijfsruimten ondergebracht. De lokaliteiten van de drukkerij branden In 1930 volledig uit. Aan de Fraterstraat wordt een nieuw bedrijfsgebouw opgetrokken.   

Na 1960 gaat de hele katholieke zuil op de helling. In het onderwijs groeit de onzekerheid over de ‘katholieke inhoud’. De drukkerij die zo nauw verbonden is met het katholieke onderwijs ondergaat de weerslag van de ontwikkelingen. In 1959 vindt een naamsverandering plaats. ‘Drukkerij van het R.K. Jongensweeshuis Tilburg’ wordt ‘Uitgeverij Zwijsen’.

Personeel ‘Drukkerij R.K. Jongensweeshuis Tilburg’ – 1895.

Personeel ‘Drukkerij R.K. Jongensweeshuis Tilburg’ – ongeveer 1907.

Bronnen

‘Brabants Dagblad’ 21 mei 2011.

Zr. Louise van Laarhoven e.a., Kennis en Deugd, Nijmegen 1991.

Caesarius Mommers & Ger Janssen, Zwijsen een passie voor uitgeven, Tilburg 1997   (Uitgeverij Zwijsen B.V.)