Hoofdredactioneel commentaar 4-2-2014

Hervorm Anticorruptiecommissie nu

Als de regering eerlijk is over het bestrijden van zich verbreidende corruptie in de publieke sector, zoals sommige hooggeplaatste ambtenaren onlangs verklaarden, zou men er goed aan doen de Zimbabwe Anticorruptiecommissie (ZACC) uitgebreid in ogenschouw te nemen.

De ZACC zou het middelpunt moeten vormen van onderzoeken naar de vele schandalen die het land de laatste tijd op zijn grondvesten hebben doen schudden, dit naast de talloze andere gevallen van corruptie in het verleden. Onze grondwet en statuten eisen dat het zo moet gebeuren. Oproepen voor een afzonderlijke commissie  in de geest van de Sandura Commissie* uit de late jaren ’90 zijn irrelevant en onnodig.

In zijn huidige vorm is de ZACC te zwak om de last waar ze tegen aan kijkt te hanteren. Ze hebben geen echte tanden. Het hoofdprobleem is dat de commissie ontsierd wordt door partijdigheid en angst. Men heeft verplichtingen aan de Uitvoerende macht en kan niet op zichzelf staan.  En dus is hun onafhankelijkheid in het geding en kan men niet optreden in overeenstemming met de verwachtingen van de Zimbabweaanse burgers.

Men moest zich onlangs bijvoorbeeld met de staart tussen de benen terugtrekken van het onderzoek naar ministers van het kabinet en topambtenaren met duidelijke bindingen met machtige personen. Het is prijzenswaardig dat men onderzoeken instelde naar de handelswijze van diverse ministers, maar toen de beschuldigden hun spieren lieten zien trok de ZACC zich terug. Onnodig te zeggen dat de ZACC sinds zijn instelling verschillende jaren geleden zijn verplichtingen niet bevredigend is nagekomen. De commissie moest voor het Constitutionele Hof worden gesleept om te worden gedwongen onderzoek te doen naar de vroegere directeur van de Staatsbank, Gideon Gono, die ervan werd beschuldigd in het verleden commissieleden steekpenningen te hebben toegestopt.

De ZACC is zwak vanwege inmenging door de uitvoerende macht, een slopend gebrek aan onafhankelijkheid, gebrekkige fondsen en een neiging zich te richten naar de grillen van zijn commissieleden.

In wezen zouden we willen zien dat de huidige commissie spoedig zou worden ontbonden. Daarna zouden we, in lijn met de bepalingen van de nieuwe grondwet, willen zien dat er een nieuwe instelling zou worden opgezet – op zo’n manier dat de componenten ervan werkelijk onafhankelijk en professioneel zouden zijn. Dit zou niet later dan in de komende twee maanden moeten gebeuren.

Daarop zou de regering, door middel van het ministerie van financiën, moeten garanderen dat de commissie  een professioneel en competent secretariaat heeft met eigen kantoren en middelen. Een publiekelijk gesteunde gedragscode moet dan worden aangenomen om de operaties van de commissieleden te sturen. De nieuwe commissie zou ook moeten worden uitgerust met bevoegdheden tot strafvervolging om effectief te kunnen zijn.

Zonder dit alles zal de regering ons er niet van kunnen overtuigen dat het ze ernst is met het bestrijden van corruptie.

*Sandura Commission: Een door President Mugabe in 1988 ingestelde commissie die corruptie onderzocht bij  een aantal ministers uit diens regering. Het onderzoek kwam met feiten en er ontstond zelfs een nationaal schandaal, maar resultaten en gevolgen van het onderzoek werden door de regering afgewimpeld, vert.