|
Zingt Tilburgs Zion! G.H. Bornmann, hervormd ‘gelegenheidsdichter’?
Jeroen Ketelaars
In het Regionaal Archief Tilburg (RAT) bevinden zich in het archief van de Hervormde Gemeente Tilburg drie gedichten geschreven door ene G.H. Bornmann. Bornmann schreef deze gedichten naar aanleiding van het vertrek van de Hervormden uit de Grote Kerk – tegenwoordig beter bekend als de Heikese Kerk – om plaats te maken voor de katholieken, en de ingebruikname van de Pauluskerk (aan de toenmalige Zomerstraat) door de Hervormden. Deze kerkwisseling vond plaats in de jaren twintig van de negentiende eeuw. De Hervormden hadden de Grote Kerk lange tijd als bedehuis gebruikt, iets waar Bornmann ook aan refereert in het eerste gedicht. De Pauluskerk staat momenteel in de steigers vanwege een restauratie. Over deze restauratie vindt men een artikel in Tilburg, tijdschrift voor geschiedenis, monumenten en cultuur, mei 2004, p. 35-36.
Het eerste gedicht van Bornmann dat zich in het RAT bevindt, heeft betrekking op het verlaten van de Grote Kerk door de Hervormde Gemeente, ‘op den 22 December 1822’. De katholieken zijn, volgens Bornmann in dit gedicht, bijgelovigen die ‘den afgod’ vereren. De Hervormden belijden daarentegen het ‘zuiv’re geloof’.
Het tweede gedicht heeft als bijschrift: ‘Aan de Hervormde Gemeente, ter gelegenheid van het eerste orgelspel bij den openbaren godsdienst, in de Nieuwe Kerk te Tilburg, op den 11 July 1824.’ In dit gedicht verwijst Bornmann naar Jubal, volgens Genesis 4:21 ‘de vader van allen die harpen en orgelen handelen’.
Bornmanns derde en kortste gedicht is gebaseerd op delen uit het bijbelboek Johannes (hoofdstuk 10, verzen 7 t/m 10).
Wellicht heeft Bornmann nog meer geschreven. Of zou zijn oeuvre toch uit slechts drie gedichten bestaan?
Eerste gedicht
Vaarwel dan kerkgebouw. Wij moeten u begeven
Zóó gaan de zaken, in dit wisselvallig leven.
Daar reeds twee eeuwen lang het Evangeliewoord
En zuiv’re godsdienst in uw muuren is gehoord.
Op last van ’t landsbestuur en ’t bijgeloofs begeeren
Zult ge in U, als voorheen, den afgod zien vereeren
Treur niet Hervormde Schaar! Want God die alles ziet
Redt uit dien donk’ren nacht en leenigt uw verdriet.
Een ander Godshuis staat reeds voor uw oog te prijken
Zóó ziet ge U door de gunst des Konings weêr verrijken
Heb dank weldadig Vorst!!!…ook der voorzienigheid
Zij reeds van nu voortaan ons dankbaar hart gewijd!
De ware godsdienst laat zich aan geen plaats verbinden.
Het Fransch locaal heeft ons dit reeds doen ondervinden
Treên wij dan rustig voort in ’t albestuur van God
Want zijn voorzienigheid bestuurt der volk’ren lot!
Weldra in ’t nieuw gebouw, dáár kunt ge uw God vereeren
Dáár ziet ge u nimmermeer door ’t bijgeloof beheeren
Eerwaardig tempelkoor! Wij zeggen u vaarwel!
Wij treên uw drempel af…en danken Gods bestel!
Gij waarde vriendenschaar!! in dit gebouw begraven
Die na voleinden strijd geniet het loon der braven
’t Bezoek van ons houd op!…. dan, eens hereenen wij
In ’t Nieuw Jerusalem!!!… dit uitzigt blijv’ ons bij.
(bron: RAT, Archief Hervormde Gemeente Tilburg 1651-1990, archief Kerkvoogdij Tilburg, inventarisnr. 41. Voor dit gedicht en de twee overige gedichten geldt dat gepoogd is om een zo compleet mogelijke weergave van de originele teksten te geven. Niettemin kan het voorkomen dat de hier weergegeven teksten op momenten ietwat afwijken van de originelen, bijvoorbeeld wat betreft interpunctie.)
Tweede gedicht
Zingt Tilburgs Zion, juich alom!
Nu gij in ’t Nieuwe Heiligdom
Uw stemmen zaam moogt meng’len
met orgelspel, - zóó lang verbeid.
De driestheid vlucht, en vrolijkheid
plaatst u naast ’t koor der Eng’len.
Op vaster toon, op zuivren leest,
meer vrolijk, met verheugder geest
gaan thans uw’ tempelpsalmen
Nu rustig zingen uit de borst
ter eer van onzen Glorievorst
met aangenamer galmen!
Uw zang, vereend bij ’t orgelspel
tot roem van vorst Immanuël
gaat nu op blijder tonen
na ’t Hemelhof, - en d’Englendrom
vereend haar lied in ’t Heiligdom
met Jubal en zijn zonen.
Ja Eerste Vinder! ook een woord
van dankbaarheid, - daar gij ’t accoord
des orgels zaam ging paren
met maatgezang, - wat vrolijkheid
hebt gij hier door op Aard verspreid!
Ook voor de Harpenaren.
U, Jubals Heer! U, ’s vaders Zoon
zij d’eer gebragt, op englentoon
door ons, uw volgelingen
Wij, nog geboeid aan ’t lage stof,
vergad’ren zaam tot uwen lof
’t moog thans ten hemel dringen.
U wijden w’allen blij te moê
het orgel, zang, ons harte toe!
Leer gij ons hemeltonen, ….
dan zingen w’uwen naam ter eer
U, Zions Glorievorst, en Heer!!
blijf eeuwig bij ons wonen!...
Gij, zaalge Zionsburgerij!
Hecht uwe hemelmelodij
aan onze aardse zangen
Eens toch vereenen w’onze stem
met d’uw: in ’t Nieuw Jeruzalem!
dit zij steeds ons verlangen.
Spreid orgel, en niet min de kroon,
verrukkend schonen glans ten toon
Dat schittren doet elks ogen,
daar ’t goud en glazen, als Cristal
veel honderden zelfs in getal
verciert uw tempelbogen.
Zoo blijv’ ons Zion steeds vereend
in denkwijz’ – worde nooit versteend
om ’t al in stand te houden
in ’t ware godsdienstminnend hart
zal, en bij voorspoed of bij smart
de liefde niet verkouden.
Een dag, in ’t voorhof van den Heer
dan duizend elders zij ons meer
en blijv’ voor ons van waarde,
Wat toch is der godlozen tent,
waar men de Godsvrugt vaak miskent
voor ons, van heil op aarde?
Zingt Tilburgs Zion! Juich alom!
Nu gij in ’t Nieuwe Heiligdom
uw stemmen zaam moogt meng’len
met ’t orgel, thans aan God gewijd,
de driestheid vlucht en vrolijkheid
plaatst u naast ’t koor der Englen!!
(bron: RAT, Archief Hervormde Gemeente Tilburg 1651-1990, archief Kerkvoogdij Tilburg, inventarisnr. 44)
Derde gedicht
Zóó spreekt Immanuël …. "Ik ben der schapen Deure
Die vóór Mij zijn geweest, zijn door Mij af te keure,
Als Zielenmoorders, …. O mijn Schapen! hoor hen niet
Het zou u storten in Verderf en Zielverdriet.
Ikzelf ben d’ingang, …. Door Mij gaat gij in ten Leven;
’t Is Zielbehoudenis …. aan Mij gehoor te geven.
Uw Weide is bereid …. De Evangeliestem
Dringt u tot Zelfbehoud, met Liefde, kracht en klem.
De Dief komt niet, dan om te slagten, te verderven.
Ik kwam tot uw behoud, … om zielvreê te verwerven
En Leven. Overvloed". …. Zó is uw Heil bereid!
Uw Herder is Getrouw, tot in der Eeuwigheid.
(bron: RAT, Archief Hervormde Gemeente Tilburg 1651-1990, archief Kerkvoogdij Tilburg, inventarisnr. 44)
