CuBra

INHOUD VAN DELFT
HOME

Deze rubriek wordt geredigeerd door Ben van de Pol

Nieuwe Tilburgsche Courant - vrijdag 3 januari 1930

 

 

Van vroeger dagen 147: Vrijheidsstreven 3

 

We duidden in de vorige artikelen duidelijk de bronnen aan, waaruit we putten om te verhalen van hetgeen in de "Fransche Tijd" zich in het Zuiden afspeelde en waarbij Tilburg als verzamelplaats zoo'n belangrijke rol vervulde. Dat wij het in deze reeks inlasschen is enkel om 't geheugen der belangstellende lezers eens op te frisschen en vooral omdat er Tilburg bij in 't geding kwam. Alles, wat daarmede in verband staat, trachten we geleidelijk in deze artikelenserie samen te brengen. We zetten dus het relaas der geschiedschrijvers voort.

 

Niet overal werd het concept-plan, geformeerd door de gedeputeerden der Staten-Generaal en de gecommitteerden der municipaliteiten van Bataafsch-Brabant, dat bij schrijven van 11 Juli 1795 aan de goedkeuring der bevolking onderworpen was, met evenveel instemming begroet. Op sommige plaatsen werd het zelfs verworpen, doch het mocht zooveel stemmen op zich vereenigen, dat de Representanten op 4 Augustus meenden aan alle municipaliteiten te mogen kennis geven, dat eene "overgroote" meerderheid zich voor het concept-plan verklaard had.

Reeds den 18 Juli 1795 ratificeerden de Staten-Generaal het plan, dank mede de actie, die van den Tilburgschen fabrikant Pieter Vreede was uitgegaan, waardoor het Brabantsche volk wakker werd geschud. Als we de gezwollen redevoeringen dier dagen lezen, kunnen we een lach niet bedwingen, doch we moeten ons in gedachten eens trachten in te leven in gesteldheid en gezindheid van de menschen dier dagen. Zoo werd in een proclamatie gezegd: "Nog zes maanden zullen wij in het voorportaal van den tempel der Vrijheid wachten om daar binnen te treden en al haar zegeningen te smaken. Wij roepen u nu toe, Bataafsch-Brabant is verlost, zij zal vrij en gelukkig zijn." De naam Pieter Vreede komt in de geschiedenis van het einde der achttiende eeuw meermalen voor, omdat hij in die roerige tijden zich nogal geroerd heeft. Het zich ontworstelen aan eeuwenlange tyrannie eischt moed en doorzettingsvermogen.

8 Augustus 1795 heeft te Tilburg de onderteekening der Acte van Ratificatie met groote feestelijkheden plaats gevonden, waarbij ter plaatse den Heuvel "ook de Vrijheidsboom" door enkele "Vaderlandsche Doctoren" geplant is. Er was vreugde en de lol wilde zich uiten. Den 19 Augustus 1795 werd te Tilburg een vergadering gehouden, van waaruit de volgende bekendmaking gepubliceerd werd:

Gelijkheid, Vrijheid, Broederschap     PUBLICATIE

De Provisioneele Representanten des volks van Bataafsch-Brabant aan alle de geene die deeze zullen zien, hooren, leezen, Heil en Broederschap, doen te weeten:

Dat ingevolge het plan van Bestiering van Bataafsch-Brabant, bij onze publicatie van den 9 dezer maand bekend gemaakt art. 2, de Geëligeerde Personen tot de nieuwe Representatie voor den Volke van Bataafsch-Brabant, die op aanstaande Maandag den 24 deezer maand haare werkzaamheid staat te beginnen, zijn de volgende Burgers: (dan worden tweemaal 27 namen waarvan 27 Provisioneele Representanten en 27 plaatsvervangers, waaronder als Representanten uit Tilburg voorkomen: P. Vreede en C. den Tex, en als plaatsvervuller: A. van der Willigen).

En opdat niemand hiervan onwetendheid zoude voorwenden, zoo verzoeken en ontbieden wij alle Municipaliteiten deze alomme te doen publiceeren en affigeeren, daar zulks te doen en gebruikelijk is; lastende en beveelende aan alle Officieren en Justicieren binnen den lande van Bataafsch-Brabant en verder aan alle en een iegelijk die zulks mogte aangaan. Voors: Personen te erkennen en doen erkennen daar en zo het behooren zal.

Dat nieuws zal als zoovele andere aankondigingen met belangstelling gelezen zijn.

De nieuwe verkorenen werden op 24 Augustus 1795 plechtig te Tilburg geïnstalleerd en uit hun midden stelden zij drie comités samen, nl. één algemeen welzijn, organisatie en voorlichting; één van finantiën en één van publicatiën en depêches. Men streefde vurig naar herstel. Onrust woelde in de bevolking. Het bestuur der Provisioneele Representanten liep echter spoedig ten einde, en bij resolutie van 25 November 1795 werd bepaald dat op 1 Februari 1796 de Nationale Vergadering zou bijeenkomen, waarop ook Brabant en Drenthe gerepresenteerd zou worden. Dat wekte vreugde: na lang trekken en treuzelen kregen eindelijk de Brabanters zitting in de (Staten-Generaal zooals men ze tegenwoordig zou noemen) Nationale Vergadering waardoor zij openlijk in 't politieke leven traden. Onder deze Brabanters waren o.a. Pieter Vreede uit Tilburg, J. v. Hooff uit Eindhoven, Dr. Guljé uit Veghel, H. Verhees uit Oss en Pastoor Reins uit Standaardbuiten. Voor Tilburg nam zitting Mr. B. Verheijen.

Die Nationale Vergadering vond natuurlijk handen vol werk. Dat ook de Brabanters daarbij niet werkloos toezagen, blijkt uit de geschiedenis. Zoo wilde men bijv. tijdens de vergadering van 22 Mei 1796 een nationalen bededag uitschrijven, doch de vurige redenaar Culjé uit Veghel kwam hiertegen zóó krachtig op, gedwongen door een heiligen haat tegen onderdrukking, wijl de Hervormde Godsdienst nog staatsgodsdienst was, dat men er vanaf zag en reeds in een volgende zitting de scheiding van kerk en staat aan de orde stelde. Na ampele discussie kwam dan ook een ontwerp-decreet van 5 Augustus 1796, dat in art. 1 aangaf: "er kan of zal geen bevoorrechte noch heerschende kerk in Nederland meer geduld worden". Doch het zou geen meerderheid halen in den lande bij een stemming op 8 Augustus 1797. Den 1en September 1797 kwam echter reeds een nieuwe Nationale Conventie bijeen en op 23 April 1798 werd de nieuwe Ontwerp-Constitutie aangenomen, waardoor "de vrijwording van Staats-Brabant en de val der heerschende Kerk een voldongen feit was geworden. Vooral onder de Roomsch-Katholieken was de vreugde hierover zeer groot. Zij uitte zich door dankstonden in de kerken.

 

A.J.A.C. VAN DELFT