CuBra

INHOUD VAN DELFT
HOME

Deze rubriek wordt geredigeerd door Ben van de Pol

Nieuwe Tilburgsche Courant - woensdag 1 augustus 1928

 

 

Van vroeger dagen 91: De naam Broe(c)khoven

 

In een der vroegere opstellen dezer artikelenreeks is een en ander meegedeeld over huize Broekhoven. Voor hen, die er belang in stellen, moge hierna - ter completeering van het toen geschrevene - nog iets over dezen bekenden naam volgen.

In erfpachtsbrieven verleden voor schepenen van 's-Bosch dato 28 Januari 1423 2 en 2 Maart 1480 79 wordt de naam van Broekhoven reeds als geslachtsnaam aangetroffen.

Over het geslacht van Broekhoven kan men ook lezen in Butkens Trophées.

In stukken aangaande geschillen, welke destijds gerezen zijn tusschen Tilburg en Hilvarenbeek over verponding op landerijen tusschen de Oude en Nieuwe Ley komt een verklaring voor van zekeren Niclaes Hendrick Niclaessen van Beek, gedateerd 1 Juli 1630, waarin staat "dat hij sinds 33 jaren altijts tot noch toe alhier heeft gewoont an den gehuchte geheyten Broeckhoven wesende plaetse gelegen aent Broeck, aldaer de nyeuwe ende oude Leye sijn lopende". Kan dus de wijknaam zoowel als de persoonsnaam ontleend zijn aan een huis, dat aan broekland (laag, al of niet ingedijkt groenland, moerassig land) gelegen was: "de hoeve aan het broek"?

M.H. van Visvliet, die indertijd het oud archief ordende, zegt, dat hij het huis of kasteel Broekhoven in het Tilburgsche archief eerst aantreft in het kohier van den honderdsten penning (bange herinnering aan Alva's regime) van het jaar 1569, waar op folio 219 in Broekhoven voorkomt: "een steenen huys, brauwhuys, stallingen, poorte ende andere zijne toebehoorten in alder vuegen zoe tselve met hoven ende boomgarden omgraven ende omwatert is, toebehoorende Joncheer Isebranden van Merode ende dwelck nu tegenwoordelijck bij meesteren Willemen Janssen, priester, als concierge bewoont wordt".

In de leenregisters van het Leenhof van Brabant, aanwezig in de Rijksarchieven te Brussel, vond hij geen melding gemaakt van een leen Broekhoven. Wel - zegt hij - staat daarin, dat Isbrant van Merode en zijn broeder Willem van hun tante Adriana van Colster bij haar overlijden in 1551, deze van haren broeder Ysbrant bij diens overlijden in 1528 en deze weder bij koop in 1522, blijkens akte verleden voor schepenen van 's-Bosch, van Joost de Gruyter en de familie van Broekhoven leengoederen kregen.

Het "Kempisch Museum" (1e jrg. blz. 331) vermeldt nog, dat Ysbrand van Merode zich schreef "heer van Broeckhoven", dat zijne moeder, N. van der Coulster, zich "vrouw van Broeckhoven" noemde, en dat deze de dochter was van Gerbrand van der Coulster, schepen van Dordrecht, en Beatrix Baeck, bijgenaamd van Broeckhoven.

Wist U, dat bij de uitvaart voor Albertus van Oostenrijk op 12 September 1621 te 's-Bosch als slippendragers fungeerden Jhr. Ger. van Broeckhoven, dragende de baniere van Brabant, Jhr. Peter van Broeckhoven, die met mr. Rogier van Griensven ieder "aen eene syde liepen van het peert, gecleet met een swart fluweelen kleet, met een root sattynen cruys daerover, behangen met vier schilden, wezende vier van de quartieren van syne Hoocheyt"?

Wist U, dat in den eigenlijken rouwstoet voorop ging de heer Baron van Grobbendonck, Bevelhebber der stad, begeleid door Joannes Hermans, Deken van het Kathedraal Kapittel, enz. Bij dit elite-gezelschap was ook Mr. Aert van Broeckhoven.

Als tweede syndicus van het voormalig Capucijnenklooster in de Postelstraat te 's-Bosch staat vermeld Mr. Pieter van Broekhoven. Hij was een zoon van Hendrick van Broekhoven en Joanna van Weert en gehuwd met Lucia van Hooghenstein. Hij volgde zijn vader op als prefect der schatkist van de Staten van Brabant in het kwartier van 's-Bosch.

Wat 't Huis Broekhoven betreft, lezen we in het kohier van schoorsteengelden uit het jaar 1600: "De keynderen en de erfgenamen wijlen Jonckheer Isebrandts van Merode, hebben binnen derselver heerlickheid oock gehadt een omwaterde huysinge die insgelijcz bij den crijgsvolke van deselve provincien (Holland en Zeeland) in den gront is afgebrandt, zijnde oversulcx voort vervallen ende niet met alle daeraff resterende dan alleenlijck de fundamenten daerop de timmeringe respectieve zijn gebouwt geweest."

't Schijnt dus toen een houten bouwwerk geweest te zijn. Het is herbouwd en heeft verschillende bewoners gehad, waarvan we in ons in den aanvang aangehaald opstel gewaagden. Dit behoeft hier dus niet herhaald te worden. 't Is in verval geraakt, want in een lijst van huizen, opgemaakt door drost en schepenen den 16 Juli 1748 komt onder de kasteelen of heerenhuizen van Tilburg voor: "Item het huys te Broekhoven, dog zij geweeten, dat hetselve seer is vervallen en door een boer bewoont wort."

Men kan op Broekhoven nog gemakkelijk terugvinden, waar dit "casteelken", dit "omwaterd huis" gestaan heeft, want in 1904 liet de toenmalige wethouder J.M. Kerstens er een buitentje bouwen, dat er nog staat. Mooi in 't groen en tusschen hoog geboomte verscholen levert de omgeving van "Huize Broekhoven" er een aangenaam hoekje landelijk schoon.

 

A.J.A.C. VAN DELFT

 

 

Voetnoot redactie:

Op zaterdag 4 augustus verscheen n.a.v. het bovenstaande artikel van A.J.A.C. van Delft het volgende ingezonden stukje in de NTC:

 

De naam Broe(c)khoven

Geachte Redactie,

Het opstel van den Heer van Delft onder bovenstaanden titel in Uw nummer van 1 Aug. ll. noopt mij tot tegenspraak.

Uw geachte medewerker vraagt daar: Wist U, dat bij de uitvaart voor Albertus van Oostenrijk op 12 Sept. 1621 te 's-Bosch als slippendragers fungeerden Jhr. Ger. van Broeckhoven, dragende de baniere van Brabant, en Jhr. Peter van Broeckhoven, die met Mr. Rogier van Griensven ieder aan eene zijde liepen van het peert?

Weet de Heer Van Delft echter wel, dat hier en verder van een geheel ander geslacht van Broeckhoven sprake is, waarvan thans nog leden in leven zijn, en wel afkomstig van Broekhoven, thans gemeente Riethoven bij Bergeijk?

 

Met besten dank voor de verleende plaatsruimte,

DONU??