Nieuwe Tilburgse Courant - vrijdag 26 oktober 1951

 

11. Nog eens: bier in vroeger tijd

 

 

Naar aanleiding van ons laatste artikel ontvingen wij de mededeling, dat de brouwerijen tegenwoordig het zuiver maken der bierleiding en mogelijke reparatie zelf verzorgen door op geregelde tijden de klanten te bezoeken met een auto, waarbij een vakman alles in orde maakt. Dit is goed gezien. Op de eerste plaats als reclame voor de zaak maar vooral omdat de brouwerij er dan zeker van kan zijn dat haar product goed verzorgd getapt kan worden.

 

Mysterie met stank

Hoe ging het vroeger? De bierpomp werd aangelegd door een koperslager, zeer waarschijnlijk goed vakman. Maar van bierbehandeling was hij niet op de hoogte. Wij hebben eens een sprekend staaltje daarvan meegemaakt. Het was in een naburig dorp. Het betrof het café, waar ook de sociëteit was gevestigd. Men had daar een witmarmeren plaat met koperen montuur en wenste daarvoor in de plaats een zwartmarmeren plaat met nikkelen montuur. Goed. Wij werden er met een koperslager heengezonden om de zaak in orde te brengen. De diverse lucht- en bierleidingen werden afgekoppeld, de plaat losgeschroefd, de nieuwe op haar plaats gezet en de diverse leidingen werden weer op hun plaats aangebracht. Het was een plaat met drie tapkranen. Daarop zouden wij de inrichting met water beproeven. De linker- en rechterkraan werkten naar wens, maar toen wij de middelste wilden proberen, kwam de herbergier tussenbeide met: "Die kraan behoeft u niet aan te sluiten, mijnheer. Die heeft al in jaren niet meer gelopen." Wij vroegen naar de reden hiervan. Of er aan de luchtleiding een lek was of misschien iets anders. "Neen, mijnheer, er is niets aan kapot." Goed en wel, maar dan moet die kraan toch ook lopen, zeiden we. Na een herhaalde ontkenning werd ons de zaak duidelijk. De bierleiding was verstopt. Dat hadden we toch niet verwacht en zelfs nog nooit meegemaakt. Wij koppelden dus wél aan en zetten heet sodawater in de leiding. Geen druppel kwam te voorschijn. Toen zeiden we tegen elkaar en tegen de vrouw des huizes: "We zullen maar een tijdje gaan wandelen en alles laten zoals het nu is." Na ongeveer een uur waren we terug en... waarachtig het ging druppelen en na nog een half uur liep de kraan regelmatig. Wij hadden er een emmer onder staan. De stank was niet uit te houden. Wij stonden er dan ook bij met de zakdoek onder de neus. Toen alles in orde was, vroegen wij wie de installatie had aangelegd en of die niet gezegd had, dat de leidingen zuiver gehouden moesten worden. De waardin noemde ons een bekende firma, geen Tilburgse, maar iemand met een flinke zaak. Hij was een degelijk vakman, maar... geen brouwer. Kijk, zoiets zal nu niet meer gebeuren!

 

Primeur voor Korvel

Nog iets, dat naar onze mening de vermelding waard is. Wanneer vroeger de knecht met de bierkar uitreed, schreef hij in een zakboek, wat hij bij elke klant afloste en liet dat ondertekenen. Zo ging het ook in de graanhandel. Deze handelwijze had evenwel dit bezwaar, dat de klanten, vakgenoten, maar dikwijls ook concurrenten van elkaar, konden zien wat ieder had opgedaan. Op Korvel werden toen de eerste persoonlijke controlebiljetten ingevoerd. Dit geschiedde later ook bij de graanhandel firma Gebr. Majoie. Tegenwoordig is dit systeem over heel Nederland ingeburgerd.

Wij spraken het laatst over biertappen met luchtdruk. De luchtdruk is echter al vele jaren vervangen door koolzuurgas. Toen dit voor 't eerst in zwang kwam, hebben wij wel eens ooit iemand horen beweren: "Ik lust geen bier met koolzuur." Wij hebben daarop geantwoord, dat wij eerder het tegendeel zouden geloven, want bier zonder koolzuur is schraal en onsmakelijk. Zoals wij al eens vroeger schreven, krijgt 't bier door de gisting alcohol en koolzuur en nu met koolzuurdruk wordt getapt, kan het bier ook niet aan koolzuur verliezen. Bij luchtdruk kon dit nog wel het geval zijn, daar deze laatste druk niet zo constant en regelmatig was als thans met koolzuur het geval is.

 

"Frischer Anstich"

En toch schijnt er nog verschil te zijn tussen het eerste en laatste bier van het fust. Wij zeggen dit omdat wij het hebben meegemaakt in Keulen, waar wij met een Tilburgse sociëteitskastelein en een "richtige Kölsche Klut", inwoner van Keulen, en vertegenwoordiger der Sürther Machinefabriek, speciaal bierarmaturen, uit waren. De laatste zou ons Keulen en verschillende koffiehuis-inrichtingen laten zien, in verband met de aangelegenheid, waarvoor wij daar waren. Het was omstreeks middernacht dat wij een grote deftige zaak "Kaiserhof" binnenkwamen. Wij waren de laatsten niet; het bleef er geregeld binnenlopen. Op een gegeven ogenblik stapt de ober van achter het buffet de zaal in met een grote bel in de hand. Zoiets als Kees Donders vroeger. Na een paar heldere slagen hiermede klinkt het: "Frischer Anstich, Herren, frischer Anstich" en onder voortdurende herhaling ging het de zaal rond. U begrijpt de bedoeling? Vele aanwezigen ook, want zij namen een extra teug en de ledige glazen werden omhooggeheven, waardoor de kellners volop werk kregen. Die heren waren dus van mening, dat bier van een vers fust smakelijker is dan het laatste er van.

 

De naam "Posthoorn"

In onze voorgaande artikelen noemden wij meermalen de brouwerij "De Posthoorn". Deze benaming had een achtergrond waaruit blijkt, dat die naam niet maar zo lukraak aan de zaak gegeven was. Het was daar namelijk in de tijd van postwagen en diligence ook pleisterplaats voor dit vervoer en dus ook herberg, waar de reizigers op hun wagen konden wachten. Zo waren er meer in Tilburg, o.a. ook het koffiehuis "De Engel". Dit laatste huis bestaat ook nog, maar niet meer als café. Het is gelegen in de Zomerstraat. Het is het pand eertijds bewoond door de heren Frans en Harrie(ke) van Roessel. De laatste door de oudere Tilburgers beter gekend als "Kapiteintje van Roessel" (hij was kapitein der schutterij). Ter plaatse zijn nu gevestigd de zaken der firma's Jos v. Asten en Nellen's Automobielbedrijf. De winkels van deze firma's zijn echter gevestigd in een nieuwbouw, die voor het oude pand is aangebracht. Toen later de heer Gerrit Michels een nieuw café bouwde aan het tegenwoordige St. Annaplein, hoek Korvelseweg, gaf hij hieraan de naam "De Nieuwe Engel". Dat beide bovengenoemde heren echte paardenliefhebbers waren, zullen zich velen nog wel herinneren. En het is niet onwaarschijnlijk, dat zij deze liefhebberij in de diligencetijd hebben opgedaan. Als een van beiden verjaarde, gaven zij elkaar beeldjes of plaatjes van paarden. Geen wonder dus, dat men deze in hun woning voor de vensters, op de schoorsteen, aan de wand, enfin overal te zien kreeg.

Ook het café "De Vier Winden" was zo'n pleisterplaats. De laatste tijd van zijn bestaan bestond het uit drie burgerwoningen die in de laatste oorlog zijn vernietigd. Het was dus niet het vroegere café Van Gaal, dat wel de naam droeg van "De Vier Winden". De huizen stonden daarnaast aan de hoek der Schaapstraat, welke uitloopt in de Berdijksestraat, door de Döb, zoals men vroeger zei.

 

LOWIE VAN DORRUS MISTERS