Jan Jaansen

't Spook

 

 

In de stad waar zoo'nen jongen professor en die waar zoo verschrikkelijk geleerd, dè-t-ie alle jaoren wel drie broeken versleet van 't zitten studeeren in z'n boeke. Z'n studente ha'n veul respect veur 'm, omdè-t-ie zoo geleerd waar, mar veur de rest waar ie 'n heel gemoedelijk menneke, veural onder de vacantie. Dan waar ie weken lang op 't laand en sjouwde bekende boerderijen aaf mee 'n valiesje in d'eene haand en 'ne knuppel van 'ne waandelstok in d'aandere. Heel ver waar dezen professor nog mee oome Teun van Halderen op den Heikant verwant - en toen ie weer eens in de buurt van den Heikant kwaam, daocht ie: "Ik zal nog 'ns bij oome Teun en taante Hanna aonloopen om te zien hoe ze 't nog stelle." Hij was al z'n leeve 'ne resolute meensch geweest en zoo stapte de professor kordaat naor de hoef van Van Halderen en tegen den aovond kwaamp ie er aon. "Teun, hedde 'nen losse cent in oewen zak?" riep taante Hanna vanuit de keuken, waor ze in de pap stond te ruuren. Ze zaag den professor veur 'nen schooier aon en dè was ze nie kwaolik te nemen want hij ha z'n eigen al 'n week lang nie meer geschoren en hij liep er as 'nen echten roeddoe bij. "Geef me mar liever goed wè te eten! 'ne Cent?! Kende me nie meer, taante Hanna?" En plezier as die twee toen ha'n!

Oome Teun kwaamp mee groote stappen aonzetten toen Hanna riep dè de professor waar gekomen. "Den professor?! Dè's goed! Dè's fijn! As ge 't over den duuvel hebt, dan ziede z'n stertje wiebere! Ik heb 't dezer daogen nog gezeed: Onzen professor is er al laank nie meer geweest, waor zu-ie uithange?! Mar wè mankeerde professor, laote oewen baord groeien?" Den professor streek 'ns over z'n stoppelveld, dè't ritselde deur de kaomer en zee: "Jè, ik ha m'n scheermes vergeten en daorom heb ik mar laote groeien wè groeit. Eigenlijk moessen alle mannen baord en haoren laoten groeien - waorom zijn de haoren gezaaid!?" "De boeren maaien aanders op tijd, en as ik oe mee 'n schaors kan helpen, de mijn is zoo scherp as 'n zeissie!" Oome Teun haolde z'n scheermes van d'opkaomer en streek er mee over z'n turksleeren boks, en taante Hanna zee, dè ze dan mar 'ns gaauw pannekuukskes zu gaon bakken, waor de professor zo van hield, dè't ie er makkelijk vijftien tot twintig van op kos as ie 't op z'n heupen ha!

Den professor waar dan mar eerst begonnen mee z'nen baord te scheren en ie riep allegedurig: "Ajasses! Oeioei! Ocherm! Was ik er mar nie aon begonnen! Ik zaog heel m'n facie vol krassen. Ik trek m'n vel nog mee!" Toen de villerij veurbij waar, had ie nog genog werk mee 't bloed op te doppen hier en daor, en as ik boven dees vertelseltje "'t Spook" heb geschreven, zu den lezer kunnen denken, dè'k déés spook bedoelde, mar dè's toch nie waor. Misschient ok al vanwege 't bloedverlies, mar zeker vanwege den honger aat de professor mee 't leste pannekuukske nummertje achttien op, 'n stuk of vijf meer as oome Teun, die er toch ok heel wè op kos en nao 't eten gongen ze aon den heerd zitten om den aovond in te praoten.

Buiten joeg de wend deur de boomen en ie floot deur de schaaw; 't waar rauw weerke en de professor wreef over z'n knieën en zee: "Wè-d-is zoo'nen heerd toch gezellig!" Twee aaw knechts kwamen nog aonloopen om wè te buurten en toen ze zagen dè-t-er vremd volk over de vloer waar, wo'n ze alweer teruggaon mar de professor riep ze binnen: "Hoe meerder zielen, hoe meerder vreugd, komt er mar in!" 't Waren twee aaw knechts van de boerderij, die gewoonlijk 's aovonds wè kwamen buurten - en die twee waren allebaai van die ras-echte aawerwetsche vertellers, die uren en uren aon den gang kossen blijven over roovers en spoken en heksen en zu'k geraai meer. Ze spiersten geregeld in 't vuur van den heerd en as den eene klaor waar dan begos den aandere en maokte z'n geschiedenis aon de veurgaonde vaast mee woorden as: "Over 'n spook gesproken, ik heb 'ns heuren zeggen" ofwel "En dan zeggen ze dè-t-er geen heksen bestaon, mar ik kan oe et volgende vertelle!..."

Jaoneke was begonnen, toen de professor zee: "As de wend zoo deur de schoorsteen huilt, dan kunde zoo lekker slaope." Jaoneke knikte en z'n kromme neus ging as den bek van 'nen klamper op en neer: "Jao, slaope! Naachtmerries kunde er van krijge, 'ne klem op oe borst asof er 'n grooten kaai op leet. Ik heb lest nog zoo'n geval gehad: om er bang van te worren! En as ik m'n aovondgebed nie gebejen ha en m'n drie kruiskes nie gemaokt ha veur ik te bed gong, dan ha'k et er nie leevend afgebraocht." "Dè's nog niks," zee Keeske, "mar ik ben 'ne keer 's aovonds thuis gekomen en ik ben wel 'ne keer of tien rondom et huis geloopen en ik kos toch potdomme de poort nie vinde!" "Zeker 'n borreltje te veul op gehad!" mende de professor. "Ik drink van z'n leeve geen borreltje te veul! Nee, 't waar klinkklaor heksenwerk, dè beloof ik oe, perfester!" en hij lee 'n kooltje vuur op z'n pijp, waorin ie toe dan tabak in gestopt ha.

"En ik heb nog wè-d-aanders meegemaokt," knikte Jaoneke weer, "'t waar gewoonweg verschrikkelijk en aachteraaf begrijpte nie, dè ge er geen toevallen van overhaawt, mar jè, op zukke oogenblikken bende driedobbeld zoo taai as aanders." "Wè waar dè dan?" Jaoneke waochtte efkes en streek over z'n gezicht, dè haost zoo lang waar as 'n kerkraom en 't duurde dus 'n heel wijltje eer ie teinen waar. "'t Waar op 'nen heelen helderen naacht in de maoneschijn, ik kwaam alleen van de hoogt bij boer Smulders vandaon, langs den diepen braandkuil, waor 't al dikkel hee gespookt - en toen ik vlakbij kwaam, begos er daor ineens iets te broebele en ik heurde iets spolderen in 't waoter." "Kinkeduute", riep oome Teun. "Onzin! Kinkeduute! 't Waar 'ne kerel! Ik zaag 'm duidelijk zitte! Hij ha geenen kop! Ik zaag et mee m'n eige oogen! Ik zu't nie gezien hebben a'k et nie zaag, mar ik zaag et veuls te duidelijk en deurom moes ik et geleuve! En ik záág et nie alleenig, dè z'ne kop rats waar afgehakt, mar hij zaat z'nen afgehakten hals te waaschen. En toen sprong ie op en kwaam naor me toe en liep mee z'n stuk hals tegen me aon, wel 'ne keer of tien aachter mekare!" "Ge zult oewen eigen schaduw over de grond hebben zien springen in de maoneschijn!" daocht de professor. "Niks ervan! Nee-nee!" zeeën Jaoneke en Keeske, "zukke dinger gebeuren écht waor!"

Taante Hanna ha heel den aovond nie veul gezeed, ze braaide sokken veur oome Teun en ze zee op 't lest: "Van zukke dinger geleuf ik nie veul!" "Paas mar op, taante Hanna, dè de heksen oe nie te pakke krijge veur ge 'r erg in hebt, want dan zulde 'r vort wel aon moete geleuve!" "Er valt niks te pakke te krijgen," zee Hanna, "ik lig in de haand van 's Lieven Heerke en dan doen oe de heksen geen zier" - mar ze verschrok van d'r eigen, want ze ha 'nen steek laoten vallen en dè leek 'r geen goei veurteeken. "Gleuven doe ik er ok niks van," zee oome Teun, "mar ik heur et vergimmes geeren vertellen, want dan loopet zoo lekker koud over oewen rug! En roovers zijn er in ieder geval, daor weet ik stukskes genogt van te vertelle!" En naaw gong et nog 'n uurke over de roovers en daor wies de professor nog 'n verhaoltje van te vertellen, dè d'r haoren overend kwamen te staon - behalve dan die van Keeske, want Keeske ha 'n pruik op - mar schrik had ie effegoed, want ie zaat te bibberen op z'nen stoel.

Op 't lest gongen ze eindelijk te bed, mar allemaol zoo'n bietje mee schrik en angst of er geen spoken of heksen onder 't bed of in de kaast zaten. En ok de professor mee heel z'n geleerdheid ha stiekum heel wè angst en schrik en ie daocht toen ie op de logeerkaomer kwaam, waor van die aawerwetsche meubels staon: "As er naaw 'ns 'ne roover in een van die kaasten zaat en as die vannaacht 'ns de leste vijftig gulden uit oewen binnenzak haolde, die ge nog over hebt?" Hij zaag in den hoek van de kaomer 'n aaw geweer staon, waor oome Teun vruuger wel 'ns mee geschoten ha en ie daocht: "Ha, dè zal ik neffen m'n bed zetten veur 't geval er vannaacht zooiets op me af komt. Dan kan ik 'm tenminste bang maoken mee te mikken en te roepen: stao op of ik schiet!" 't Duurde nogal lang eer ie insliep, want hij moest eerst nog op jacht. Hij ha vlak bij den hond gezeten en dè waar 'n goei hundje, mar hij ha naor 't schijnt wel heel zuut bloed en deurom erg veul inkwartiering, waorvan ie er aaltij geeren wè-d-af gaaf. 't Waar lichte cavalerie, naor 't schijnt, te oordeelen naor 't springen en huppelen! Hij sprong er nogal bloedig mee om en hielp er 'n half dozijn naor den vlooienhemel!

Midden in den naacht wier de professor wakker. Hij daocht ammaol dè-t-ie iets aon de deur geheurd ha, mar hij bleef rustig liggen en loerde opzij... kijk, daor stond 'ne kerel in de deur, in 't wit! De maon scheen deur de wolken en maokte de kaomer helder genog om 't duidelijk te kunne zien; vuutje veur vuutje kwaamp dieën witte kerel de kaomer in - naaw stond ie in 't midden - de kerel ha 'nen doek om z'n gezicht. De professor daocht, terwijl ie z'n hart hardop heurde bonzen: "Doen asof ge slaopt en daolijk mee 't geweer erop aaf!" Naa greep de witte kerel naor den wekker op de taoffel - daor hedde 't, daocht de professor, 'nen dief! 'n roover! En hij vatte naor z'n geweer en riep zoo hard ie kos: "Dieve! Roovers! Help! Help!" En 'n spektaokel, meensche, dè-t-er de doojen wel wakker van ha'n kunne worren, want de twee knechts, die ok al onrustig sliepen omdè't in d'r harsens krioelde van rooverij en spokerij, kwamen uit d'r bedden springen en schoten in d'r boksen en rommelden mee d'r klompen over den zulder om de roovers of spoken alvast te verschrikken en, nog beter, weg te jaogen veur ze kwamen - en de professor heurde aon de stem van 't spook mar al te goed, dè't 'n vergissing waar want 't waar oome Teun in eigen persoon; oome Teun in z'n onderboks en mee 'nen grooten doek om z'ne kop vanwege de taandpent; en terwijl de twee knechts boven op de zulder 'n helsch spektaokel maokten mee klompen en stoelen en mee hulp-en-moord roepen, zee oome Teun: "Ik ben et professor! Ik heb zoo'n verdimde taanpent, dè'k op oew klökske wo komen kijken hoe laot of 't al waar!" "Nou, oome Teun, ge kunt blij zijn, dè oew geweer nie gelaojen waar, want aanders ha 'k oe doodgeschoten, want ik heb al wel 'ne keer of drie-vier afgetrokken!" "Ge hebt alleen vergeten om op me te mikken, dè hè'k wel gezien!"

Intusschen waren de twee knechts voldoende gekleed en gewaopend om 'n hendje mee te komen helpen; den eene kwaam mee 'nen riek en den aandere mee 'nen hooivörk binne om et spook of den roover er aon te spietsen en taante Hanna er aachteraon mee 'nen bessem en den staljongen mee 'n schuup. Taante Hanna mee d'r slaopmuts nog op keek verwonderd de kaomer in... En toen oome Teun de zaak mee enkelde woorden uitlee, laachte de staljongen ze allemaol uit en taante Hanna zee: "'t Is haost vier uur en de professor wou om half vijf wakker gemaokt worren - ik zal dus mar vast 'n bekske koffie zetten, dan kunnen we van de schrik bekomen." Bij oome Teun liepen de traonen van plezier over z'n wangen en hij zee: "Één goei ding is er in alle geval aon geweest: m'n taandpent is ineens over!"

 

Bronvermelding:

"'t Spook" verscheen in de Nieuwe Tilburgsche Courant op:

- woensdag 3 januari 1940