Jan Jaansen

Oome Teun op collecte

 

 

NIE MEER TE HOU'EN

Taante Hanna, de zuster van boer Van Halderen - ze wier deur iederendeen "taante Hanna" genoemd en hij "oome Teun" - zaat buiten in et zunneke mee 'ne grooten bak vol peren op d'ren schoot en waar druk aon 't schillen. Tieke laag neven d'ren stoel en keek naor 't schoon weer. De zon scheen lekker werm en er waar geen wolkske aon de locht te bespeuren - 't waar 'nen bizunderen schoonen herfstdag. Oome Teun kwaam mee z'n pijpken in de mond in et deurgebont staon, keek naor de locht en zee: "Wè denkte gij ervan, Hanna, 't koren is binne, 't drukste werk is veurbij - 't weer is buitengewoon - ik kos wel 'ns op collecte gaon veur ons nuuwe kerk; ik heb et den pastoor naaw eenmaol beloofd en dan moet et mar gebeure!"

Er moes 'n nuuwe kerk komen in Baozel en 't waar broodnoodig ook. Boer Verhagen zee wel, dè't nog nergerands veur noodig waar en dè d'aaw kerk nog groot zat en schoon waar, mar dè zee ie alleenig omdè de groote boeren veur 'n nuuwe kerk diep in d'r beurs moesten zuuken en royaol veur den dag moesten komen en mee de beurs van boer Verhagen scheen et treurig gesteld al ha-ie dan nog zoo'nen rijken naom en 'n schoon boerderij. Mar er kwaam dus 'n nuuw kerk; et terrein waar al uitgezocht en aongevraogd en toegezeed. In 't begien waar et nog nie zoo makkelijk geweest om de plaots te bepaolen: de pastoor wou 'm op de plaots van d'aaw kerk hebbe, mar boer Verhagen, die kerkmeester waar, mende dè't veur heel Baozel makkelijk zu zijn as ze meer geene kaant op kwaam te ligge, want dan laag ze meer in 't midden van de parochie. Er gongen natuurlijk nog genog aander stemmen uit et dörp op. Herbergier Mallens wo de kerk 't liefst tegenover z'n huis hebbe ligge, dan kosse de boeren nao de leste Mis bij hum 'n borreltje komen drinke... mar dè zee ie nie erbij, hij zee alleen dè ze daor et gunstigste laag. En juffrouw Jaanse hield vol, dè de kerk 'n half uur gaons van et dörp af moes liggen, dan kossen de meense versterving doen... mar deez' gedaachte vond bij normaolere lui geen bijval. Naa was dè d'allemaol veurbij: de kerk kwaam op dezelfde plek te staon van d'aaw en er wier al z'n best aon de fundementen gewerkt en as 's Zondags de geloovigen uit de noodkerk daorlangs kwamen, dan wies iederendeen er et zijne over.

"Veuls te groot, veuls te zwaor en te duur gebouwd!" zuchtte vrouw Verhagen zoo hard, dè't iederendeen kos heuren. "'t Is schaand om zooveul duuzende guldens in den grond alleenig te stoppe!" En ze gooide den kop aachterover en liep deur in d'r ruischend kleed van bruine zij - en den boer aachter d'r aon. "De kerk wordt te groot", zee boer Vermeulen, terwijl ie 'n pruimke vatte en z'ne kop aachterover dee om et in te nemen. "Te groot?" riep kleermaokerke Van Dongen en ie huppelde veur den grooten loggen boer uit as 'n takshundje veur 'nen buldog. "Te groot? Geleufde gij 't? Ik ben bang dè ze te klein wordt! Ik dörf te wedde dè we 'r mar amper in zulle kunne as we nuuwe fatsoendelijke kerkbaanke krijge!" "Van zulke mennekes as gij kunnen er aanders wel twee in mijnen zak zitten as 't noodig waar", bromde boer Vermeulen. "Och," zee smid Verbiest, "ze is groot zat, mar ik heb geheurd dè ze zoo'n leeg plafond krijgt en dè zal slecht klinken bij et zingen." Smid Verbiest ha, moete weten, 'n stem as 'n kanon en dee niks liever as ongenaoiig bulken, aanders vond ie et nie plechtig genog!

"Ik vein et ammaol wel goed," kuchte den aawen Stokkermans, "as ze mar goed stevig stao, dè ze nie op m'n bölleke valt, want daor kan et, ocherm, nie goed tege!" "Vaast staon?" riep Verschuren, die meemetselde aon den bouw, "vaast staon? Daochte gij misschien, dè we prutswerk leverden?! Nee, ze stao wel gadvergimmes vaast ook, en ge hoeft veur oew bölleke nie bang te zijn, heurre!" Verschuren kwaam recht uit de kerk en deurom kos ie er nog geenen te veul op hebben, aanders was er alle kaans veur geweest, dè-t-ie er opgemept ha, want die is zoo driftig as 'n luciferke: mee aaie vat ie al vuur! Oome Teun, dieën heelen verstaandigen meensch, zee: "Kalm, kalm, kalm, laot de kerk komen zooas ze komt, want zóó komt ze toch!" Ons Hanna zee: "Wie geen pannekoeken kan bakken, hee niks in de keuken te zuuken!"

Zoo gong dè d'alle Zondaogen eender. En de kerk groeide van week toe week al hooger en dè waar ammaol goed en wel, mar er waar nog bij langenao geen geld genogt! En zoo waren ze al begonnen mee collecteeren in verschaaiene dörpen in den omtrek. De kapelaon liep z'n beenen kort om te schooien en hij had er slag van, mar jè, 'n ton is geen akkefietje. Ok aanderen wieren gevraogd om 'n hendje te helpen. De pastoor ha den jonge Verhagen al gevraogd, mar moeder Verhagen moes er niks van hebbe: "Mijn kender gaon nie op den schooi, daor zijn ze toch te deftig veur opgebraocht!" Aon de gift van boer Verhagen veur de nuuwe kerk ha den pastoor aanders nie veul deftighei gewaor geworren... Oome Teun vuulde z'n eige nie zoo bar deftig en hij wilde den pastoor wel 'n hendje helpen, jao, hij had er stiekum plezier in en hij had er al enkelde maonden op gespied omdè-t-ie krek naor Bemelen kos, waor nog veul verre familie en kennisvolk zaat dè-t-ie al lang nie meer ha gezien. Hij wou er 'ns uit, mar taante Hanna was er nog!

"Teun," zee Hanna, toen ie erover begos, "dè collecteeren is niks veur ou! Laot 't jonk volk d'r beenen onder d'ren rug uitloope, mar gij mee oew aawe stijve knooke, ge doet beter mee thuis te blijven en oe gemak te haawen; geef liever 'n slodderke meer geld aon de kerk en blijf thuis!" Mar daor kwaam oome Teun nie van in; hij gong nie gèèren collecteeren en z'n portemonnaie hield ie nog liever dicht, mar hij wou er 'ns uit - et beste peerd wil wel 'ns los in de waai loope! "Och-kom, stijve knooke! Ik ben nog vlug zat op de been! En dan: kalmpjesaon, ik heb ommers al den tijd, 't is geen wedrennen om den eersten prijs." "Wedrennen?" en taante Hanna keek 'm kwaod aon en ze smeet 'n geschilde peer zoo nijdig in den bak, dè-t-ie er weer uittjoepte. "Wedrennen," zee ze nog eens, want ze had er iets over gelezen in de kraant, "praot me nie over die zotte beweging!" "Daor hoefde mijn nie zoo kwaod om aon te kijken, Hanna! Collecteeren is 'n schoon werk en 't weer is heel schoon en ik zal er dus van de week 'ns op afstappen!" "Ge bent al z'n leeven al 'n trekschuit geweest", en Hanna smeet 'n halfrotte peer in 't mendje terug mar hij ketste op den raand af en spatte kapot op oome Teun z'ne klomp. "Ho, daor kos ik niks aon doen!" "Geeft niks! 't Is geenen bom - dus ik stap er mergen mar op aaf!" "Doe wè ge nie laoten kunt, meensch," zee Hanna mee 'nen zucht, "'t zal oe nog genog bezuure, menneke, waocht mar!"

 

 

OOME TEUN ER OP AAF

Taante Hanna ha mar toegegeven, want ze ha wel in de gaoten, dè Teun nie te haawen waar... "As 'nen aawen knol 't kolder in den kop krijgt, dan laot 'm mar betije!" "Meende mijn?" vroeg Teun. "'k Hè niks gezeed!" Ze gonk er toe zitten en naoide eenen verschrikkelijken grooten geldbuil veur Teunen om mee te nemen op z'nen bedeltocht - 'nen buil mee dubbele naoien en boven 'n touwken er deur om 'm goed dicht te kunnen stroppen! "Moet ik daor boterhammen in meenemen?" vroeg Teun en z'n hartklep wiebelde van plezier op en neer. "Botterhamme?" snauwde ze kortaf, "as ge 't op botterhamme begrepen hebt, dan motte mar thuisblijve! Dezen zak is veur 't geld dè ge misschient wel ophaolt bij de gierige pinne van Bemele." "O, veur 't geld?!" en oome Teun hield z'n eigen goed.

Den volgenden mergen gong oome Teun dan op pad. Taante Hanna gaaf 'm 'n haand en kreeg de traonen in d'r ooge, want 'n week kos et wel 'ns duren eer d'r bruur weer terug waar en in 'n heele week kan er veul gebeuren. "En as er iets gebeurt, dan moete me 't daolijk schrijven, heurre! Meens, meens, wè gaode zoo wijd van huis toch zuuke!" "Mar Hanna, wè bende toch 'n zebedeezeke! Wè kan mijn overkome? Ik heb m'ne knuppel toch ommers bij me! En as ze nie in d'ren zak schieten, die pummels van Bemele, dan kunne ze de volle laog krijgen, ik zal et ze vlak in d'r gezicht zeggen!" Toch vuulde oome Teun et ok best, dè-t-ie 'n heel week van huis weggonk, mar hij wo 't nie laote merke. En hij stapte naor et dörp naor de tramhalte om naor Bemele te boemele. Oome Teun stapte stuup-aon, 't pijpke in z'ne zak, de hooge-zije pet op de kop, z'ne trouwjas aon, z'ne waandelstok mee forsche zwaaien in z'n haand. Tieke kwaam 'm nog naogeloope en wou ok mee op collecteeren, mar hij kreeg 'n klapke mee de knuppel en oome Teun riep 'm nog nao: "Oes-toe-lillekerd!" en 't hundje liep mee z'n stertje angstig tusschen z'n beene terug en keek nog enkelde keeren bang om...

"Ziezoo," zee oome Teun, toen ie uit de tram stapte in Bemelen, "'t spul kan begiene! Eerst naor de pastoor toe en dan er op los as 'nen bok op de haoverkiest!" De pastoor liet iemand roepen, die al verschaaiene keeren op collecte waar geweest en de meense goed kende en 'm dus goed de weg kos wijze. De kerel beviel oome Teun best en ze vuulden allebaai dè ze mekaar gevonden ha'n. De "scheeve Jaonus", zooas ie genoemd wier in Bemelen, waar 'nen toffen kerel. Zoo lang as oome Teun waar, zoo lang waar de scheeve Jaonus en daorbij ha ie 'n gezicht as van aawe lappen, 'n fiezelemie vol rimpels en krassen as 'nen wenterappel; z'n linkeroog kneep ie gedurig half toe en z'nen rechter mondhoek hong diep open scheef omleeg en de oorzaok daorvan waar nie wijd te zuuken: z'nen mond waar finaol uitgezakt vanwege z'n euwige pijp van al te zwaor kaliber; hij ha deurloopend 'nen dikken gruunigen daas om z'ne nek en hij leek wel 'n springlevend bewijs dè schijn bedriegt en dè-t-er 'n heel schoone ziel kan wonen in 'n allesbehalve aantrekkelijk huis; bij 't loopen hoempelde scheeve Jaonus op en neer, op en neer, om de eenvoudige rejen dè z'n een been 'n paor duimkes te lang waar, of z'n aander te kort, of allebaai, en deez' leste leek al heel aonnemelijk gelet op et omhoog en omleeg gaon van kop en romp; mar loopen kos ie as 'nen haos... Zoo waar dus de scheeve Jaonus geschaopen of geboren, hoe ge 't opneemt.

Oome Teun gaaf 'm de vijf en zee: "Kek, zeede gij m'nen companjon deez' week?" "Oo-zoo", zee de scheeve Jaonus - dè zee ie ieder oogenblik. "Ik ben al 'n goei twintig jaor hier in Bemelen rond gegaon mee collectanten en mee de bruin paoters as ze op termijn gaon! Ik ken hier alle paoikes en alle goei en kaoi adressen!" "Dan bende gij m'ne man," zee oome Teun, "en hoe hiete gij? Ik hiet oome Teun." "En ik hiet Jaonus en naaw geen complemente meer want we kenne mekaren al deur en deur hè'k in de gaote! En naa 'r dan mar op aaf! Opschieten en afwerken! Eerst mar de kom van et dörp en dan iederen dag 'n aandere wijk 't geboert afaozen! Deur veur deur want alle bietjes hellepen en al die bietjes saomen maoken nog nie heel veul uit, want hier in Bemelen is weinig te haolen al zit er genog!" "Schraole troost", laachte oome Teun. "As 't mar trost, dan zijn we content!"

Ze begossen dus de kom van et dörp af te stroopen en de meesten dauwden vlug de haand diep in den grooten zak van oome Teun en lieten er enkelde losse centen, of 'ne soe, of 'n stuiverke of hoogstens 'n dubbeltje in dröppele. "Veul dröppeltjes maoken 'n regenbui", zee oome Teun. "Op 'n donderbui hoefde hier ok nie te rekene, oome Teun, en as ge hier of daor 'n donderderbui op oewen kop krijgt, dan is 't er een van woorden en nie van cente!" "'t Is al 'n geluk, dè woorden nie zeer doen as ge schooit veur 'n goei doel!" lachte oome Teun.

"Oo-zoo! Hier krijgde niks, dè spel ik oe op oew vesje, dè's De Smet, 'nen rijken stinkert mar 'van Houthem'!" De Smet stond zoo breed as 'nen hooiwaogen midden in de kaomer en hij keek laagend naar oome Teun z'nen geldbuil. "Komde om koren? Ik heb 't geen. Ik ben geen boer meer!" "Om koren? Ik collecteer veur de nuuwe kerk van Baozel!" "Mee zoo'nen zak", zee den boer en hij plaantte z'n haanden stuup in z'n heup. "Is ie nie groot genog?" laachte oome Teun en hield 'm zoo ver en zoo breed open uitgespraaid as ie kos. "Veuls te groot. En daorom doe 'k er niks in! A'k er iets in doe dan valt et verloren, ge vend et er nie meer in terug en ik vergim 't om geld verloren te gooie! Gaddorie wè 'nen zak! Ge bent 'nen brutaolen schooier as ge 't mijn vraogt en ik doe er niks in!" Oome Teun wou er iets op zegge, mar scheeve Jaonus waar in drie kordaote stappen omhoog-omleeg bij de deur en zee aachter et deurgebont: "Oo-zoo! Groot gelijk, De Smet! Wè gij er in zudt doen dè waar wel zoo'n verdimd klein bietje dè den duuvel et er nog nie in veenen kos al hielp 'm z'n schoonmoeder zuuke! Salut! Gods zegen en 'nen schoonen kroon in den hemel! Oo-zoo!" "Hier hoefde mee 'nen volgenden collectant toch wel nie meer binnen te komen, Jaonus!" "Dè daochte mar! - Hier gao'k aaltij in! Ik leg 'm 't vuur aon z'n scheene! Oo-zoo! Naa gij!"

 

 

DEUR-IN-DEUR-UIT

Toen oome Teun den eersten aovond bij den scheeven Jaonus thuis in z'n bed kroop, had ie krek vijftien gulden en zeuven en dartig centen in 't linker tipke van z'nen buil zitten en z'n schoene vol klaai en twee vlooien in z'n onderboks. Oome Teun sliep in 't eenigst hotelleke van Bemelen en de kaomer waar, veur oome Teun z'nen doen dan aaltij, nogal nuuwmodisch ingericht: zoo'n ijzeren ledikantje, eenpersoons, waor de heel de naacht in ligt te wietele en waor de dekens aon den linkerkaant of aon den rechterkaant wegschiete. "'t Lijkt wel 'n kleinkenderbedje", bromde Teun en hij moest as 'n hundje opgerold gaon liggen om z'n lengte onder de wol te toovere. Oome Teun waar aon z'n bedstee gewoon, waor alles vaast waar en waor weinig in te wietele viel, hier laag ie heel de naacht te draaien en te trekke en toen ie tegen de mergen mee z'n voeten in 'ne frots laoken gewèrd zaat en hij friemelde om los te raoken, schupte-n-ie tegen de waastaofel aon 't voetenend en 't waoter kwaanselde over de kom in z'n bed en oome Teun mopperde: "Naa nog schoonder! 't Bed nat! Wè moeten de lui wel van me denken as ze dè gewaor worren! 't Is gelukkig alleen mar aon 't voetenend, mar aanders..."

De zon stond nog mar amper goed en wel aon de locht of oome Teun en scheeve Jaonus waren al weer op pad. Naa gongen ze den boer op en et vlotte deurgaons beter mee de inkomsten, er vielen kwartjes en enkele guldens, enkele rijksdaolders ok al en 't een borreltje nao 't aander, en oome Teun wenschte dè z'n maog effen groot was as z'nen geldbuil... "Oo-zoo", zee scheeve Jaonus en sloeg et borreltje ineens aachterover en oome Teun dee 'm dapper nao en as ze 'r allebaai nie veul oefening in ha'n gehad, dan ha'n ze al lang ieverand in 'nen sloot langs de weg liggen te lellepooten.

"Opgelet!" zee Jaonus, "hier hebben we weer 'nen gierigen pin! As ie iets geeft, dan op z'n hoogst 'n dubbeltje - en geld hebben as waoter! Ik ken ze precies. Hij is zoo doof as 'n kwakkel!" Den boer zaat aon den heerd en pookte in et vuur; hij waar al op jaoren en ha schijnbaar veul laast van rheumatiek. "Kek! Volk!? Vat 'ne stoel en zit 'ne kwak!" "We kome collecteeren veur 'n nuuwe kerkbouw!" "M'n vrouw? Die is de koeien aon 't melken in de waai!" riep den aawen boer zoo hard as ie kos. "Nee, wij gaon 'n nuuw kerk bouwen!" riep oome Teun en wees op z'nen buil. "Nuuwe kerk bouwe?" riep ie kwaod, "ons kerk is nog goed genog, dè hee den pastoor al dik zat gezeed! Ik ben er tege!" "Nie hier! In Baozel!" Mar den aawe begreep et nie en scheeve Jaonus gong vlak bij den boer z'n ooren en kweek veur geweld waorveur ze kwamen en den boer mopperde: "Oo, moete geld hebbe veur de kerk van Baozel?! Mar Baozel is zoo wijd van hier! Wonen er in Baozel dan geen meense?! Veur de kerk van Baozel moete in Baozel mar schooien as er meense wonen en as er geen meense wonen, dan hebben ze ok geen kerk noodig! 't Is tegesworrig wè te zegge, iederendeen schooit en overal schooien ze veur, alle daogen hedde schooiers over oewen vloer." Hij friemelde in z'n vestjeszekske en friemelde oome Teun wè-d-in z'n haand. "Oo-zoo! Wè hee-t-ie gegeven? 'n Gouwe tientje zeker?" zee Jaonus buiten. "Vijf heele centen," zee oome Teun, "'t is toch mar mooi dè-t-er zeuven werken van barmhartigheid zijn!" "Oo-zoo! Werke genog! Mar geen werkers! Heer, zend ons, arbeiders, in den wijngaard." "'t Zit er bij veul boeren hier erreg vaast aon, dè heb ik wel in de smiezen!"

Op de naomiddag kwamen ze bij 'nen boer, waormee oome Teun nog zoo'n bietje familie waar, dè wil zeggen dan: familie van familie! Ze moessen er aon de koffie mee beschuiten. De grutmoeder waar al half blend van aawerdom en zaat diep in mekaargeschoven aon den heerd in den leunstoel mee 'n stökske in d'r haanden veur d'r. "Jao-jao," zee ze mee 'n bibberstemmeke, "ik wor oud, ik wor oud, ik zeg, ik wor oud! Mar-mar, en maok et jullie Hanneke nog goed, wel-wel, aaltij 'n pront meiske geweest. En hee-g-et taante Fientje aaltij aon de maog? Veul rumkes drinken, ik zeg, veul rumkes drinken, dè verzuut de maog! Ocherm, dè taante Fientje! Pumperemuntjes eten zoo naaw en dan is ok al goed tegen de maogpent, daor kunde boeren van laoten, dè locht de maog mee op! Drink toch 'ns uit, meense, ik zeg, drink toch 'ns uit! Van al dè geloop moete wel veul dorst hebbe, ik zeg, drink nog 'ns uit! Jè-jè, we worren zuutjesaon al oud! Al pekaantekes aacht-en-taagentig ben ik! Wè gao de tijd veurbij! Ik weet nog zoo goed dè gij zoo'n menneke van vier-vijf jaor waart, Teun, ik zeg, ik weet dè nog zoo goed!" "Dè's aanders al 'n heel wijltje gelejen", laachte oome Teun en kraokte 'n beschuitje overmidden tusschen z'n taanden.

"Ik weet et wel, ik zeg, ik weet et wel. 't Is lang geleje, mar ik weet et nog zoo goed, ik zeg, ik weet et nog zoo goed, och-jee-jao! Ouw moeder hee-t-oe nog 'ns 'ne keer mee hierhene gebraocht en weete nog wè ge toen uitgehaold hebt, deugeniet? Ge waart in et kiepenhok gekropen en ge had er aaikes uit de nist gehaold en 'n stuk of tien hadde 'r op de deur van de schuur kapot gebutst en uitgesmeerd en toen kwaamde mee oew haanden en oew kleere vol aaiketiet binneloope en ge riept dè ge de deur toch zoo schoon geverfd had! Mar ullie moeder hee-t-oe over oew broek gegeven dè 't kletste en ge hebt gekweken dè'k et naaw nog heur!" "Oo-zoo! Dè waar krek goed, oome Teun, ge had et verdiend, zoo'nen strop toch!" "Jao-jao, 't is aaltij 'nen strop gewist en gebleven!" "Jè, hij is et nog, zoo oud as ie is!" riep Jaonus. "Hij is nog nie oud - hoe oud bende, Teun?" "Zeuven-en-vijftig." "Dè's nog jong! Aacht-en-taagentig, dè's oud! - Zoo-zoo, en gaode gullie 'n nuuw kerk bouwen? Ik ben al 'n jaor of vijf nie meer in de kerk geweest!" "Ge bent aanders nog hel genog van gedaachten", zee oome Teun. "M'n beene wille nie meer mee! Ik ben zoo stijf as 'n kaast! Onzen Lieven Heer moes me mar gaaw komen haolen! Onzen Jan lee naaw al vijftien jaor op de hoogen ekker!" "Och, grutmoeder," zee de jonge boerin, "ge moet nog mar wè bij ons blijve!" "Mina, vat 'ns 'ne rijksdaolder uit mijn portemonnaie in 't opkaomerke en brengt van oe eigen ok wè mee veur de nuuw kerk van Baozel!"

"Oo-zoo," zee Jaonus, toen ze buiten kwamen, "as 't overal zoo gong, dan kreegde oewen zak nog taomelijk vol! Mar naaw daolijk wordt er weer 'n heel aander lieke gezongen! Daor in die schoone boerestee krijgde geenen rooien cent, menneke!" 't Kwaamp uit! "As we veur alle kerken moessen geven, dan kossen we wel felliet gaon", zee de boerin en ruurde dur de pap dè't hoemde. "Zoo gaaw nie, vrouw." "Dè zegde gij, mar wè heb ik mee ullie kerk te maoke?" "O, kijk, er is mar eenen Lieven Heer en die woont in alle kerken en die mot toch zoo'n bietje netjes wonen, zu'k zoo zeggen", zee oome Teun. "Gij hadt pestoor moete worre, wè zudde schoon kunne preeke, gij!" "Kan er dus niks aaf veur Onzen Lieven Heer z'n huis?" "Ik zu brutaol worren a'k jou was!" "Ik zu m'n eige schaome a'k jou was, in zoo rijk gedoentje te wonen en dan..." "Daor is de deur en as de foeter..." Ze waren al buiten mar scheeve Jaonus riep nog efkes terug: "God zal et je loone, vrouw!" Ze lieten de deur waogenwijd open staon en Jaonus zee: "Oo-zoo! Hedde gij wel 'ns 'nen echten draok gezien?! 't Is nog mar zund, dè-t-ie in zoo'ne schoone kooi zit, oome Teun." "Dè veen ik ook." "Oo-zoo!"

 

 

OOME TEUN WORDT STIJF

De mergen daorop kos oome Teun haost nie uit z'n bed kome, zoo stijf waar ie. "Wel gaddezeme," bromde-n-ie, "m'n beene slaope nog nao en ze willen mar nie wakker worren, die rakkers!" Hij begos al aorig te hoempelen, al kos et nog nie worre vergeleken mee 't gehoempel van den scheeve Jaonus. En scheeve Jaonus moes wè langzaomer aondoen want oome Teun waar z'n eerste vuur kwijt. En om een uur of tien kreeg ie nog 'n maleur op den koop toe; de kwaam zóó. Ze kwamen weer bij goei volk waor de taofel gedekt wier en oome Teun ha trek, want de boerin zette royaol een heelen klont boter midden op taofel. "Naa gaot er mar 'ns op staoi toe zitten," zee ze, "ho, dieën stoel deugt nie." Mar 't waar al te laot. Oome Teun waar van stijfheid en muugte mee 'nen smak op 'nen stoel gaon zitten en dè waar krek 'nen aawen kraokerd: de zitting schoot naor onderen en oome Teun schoot mee en hij zaat er vaast ingeklemd mee 't onderste deel van z'nen rug! Hij zaat vaast en kos alleenig nog mee z'n erreme zwaaien as 'nen drenkeling. Jaonus wou 'm 'n hendje helpen mar kreeg deur 'nen ermenzwaai van den "drenkeling" et pijpke uit z'nen mond geslaogen. "Kalmpjesaon," zee Jaonus, "geen moord en doodslag asjeblieft." Hij hief oome Teun omhoog en de boerin trok den stoel naor beneje en zoo wier oome Teun weer verlost. "Oei-oei, m'ne rug," klaogde oome Teun, "'k wed dè-t-er 'n stuk vel van m'ne rug geschaofd is. 't Lijkt wel 'n muizenval in 't groot!" "'n Groote-meensche-muizenval dus!" laachte de scheeve Jaonus. 't Gong dieën dag veul langzaomer mee den oome; stijf, pent in den rug, muug, en daorbij waren z'n voeten deurgeloopen vanwege z'n Zondagsche schoenen. "Ik ben klinkklaor marteleer", zuchtte den oome. "Oo-zoo! Dè's toch weer 'n veurdeel! Wè zulde nog hoog in den hemel komen, oome Teun! En ik hoop mar dè ge daorboven 'n fatsoenlijkeren stoel krijgt as straks", en hij wipte van de lol nog 'n hortje hooger op z'n langste been omhoog as gewoonlijk.

Toen kwamen ze nog aon 'n soort kasteeltje. "Hier woont zoo'n soort baron", zee Jaonus zachtjes deur z'nen afhangenden rechtermondhoek! "Hij hee-g-et verschrikkelijk hoog in z'nen test, mar 't is naovenant nie van di-kom-sa! Giender lopt z'n dochter in den tuin, die hee 'n raotelmundje om ervan opzij te gaon staon." Ze gongen den trap op en belden aon en de meid kwaam opendoen. Ze wieren in de keuken binnengelaoten en de meid zee: "Ik zal u aanmelden bij mijnheer." "Aonmelde?" vroeg oome Teun aon Jaonusse, "zijn we hier dan op 't stadhuis?" "Nee, dè's zoo baronnenmode, denk ik." De meid kwaam terug en vroeg of ze 'n naomkaortje ha'n. "'n Naomkaortje?" "Geef oew aonbevelingsbriefke van den pastoor mar mee", zee Jaonus. Oome Teun reikte 't pampierke over en zee tegen Jaonusse: "Hier vertrouwen ze eerlijke meensche dus nie! Zooas de weerd is, enzovoort!"

Eindelijk kwaam mijnheer zelf veur den dag: 'n heel lang end en zoo recht as 'n keers op 'ne kandeleer en hij dee apart nog deftiger om as 'n heelen mesjeu veur den dag te komen. "Dus: u komt collecteeren?" vroeg ie deur z'n neus, zeker omdè die dichtgeknepen wier deur 'n lornjet, die er ook op berekend waar om indruk te maoken, en hij keek oome Teun aon asof ie 'nen spitsboef waar die er liefst mar zoo gaaw meugelijk van tusschen deur moes zien te komen. "Jaowel mijnheer", zee oome Teun en naam z'n pijpken uit z'nen mond. "Heeft u verder geen papieren mee bij u?" "Nee, mijnheer, tot nog toe hebben ze me nog nergens om 'n papier gevraogd." "Oo-zoo," zee Jaonus, "we komen ommers van de pastorie, mijnheer!" De baron keek minachtend op den scheeve Jaonus neer en dan weer naor oome Teun en hij bekeek 'm van top tot teen... "Nou," zee-ie toen, 'n bietje zuur, "ik wil natuurlijk graag iets geven voor uw kerk." Hij rommelde wat in z'n portemonnaie en gaaf oome Teun mee 'n koninklijk gebaar een kwartje. Oome Teun bekeek et kwartje van weerskaante en liet et toen op de keukenvloer vallen en luisterde mee z'ne kop wè scheef... "Wat moet dat beteekenen?" viel den heer uit. "Oo," zee oome Teun gemoedelijk, "'t moes 'ns nie echt zijn, mijnheer, ge kunt nooit weten en ge moet niemand vertrouwen!" Ge hadt den heer moeten zien; hij bibberde over heel z'n lijf van adellijken toorn, en de lornjet viel van z'n neus. "Oo-zoo", zee de scheeve Jaonus en hoempelde alvast naor de deur, inwendig grinnikend van plezier om dieën lolligen oome Teun.

's Aovonds waar oome Teun finaol op - hij kos nie meer - en toen daocht ie er aon om 'ns 'nen brief te gaon schrijven naor z'n zuster Hanna, waor ie deez' daogen aanders heel weinig aon gedaocht ha. Hij gong er in z'n hemdsmouwe toe zitte, lee drie vier kraante boven elkaar op taofel tegen de inktvlekken en begos te schrijven.

 

 

'T LOPT OP 'N ENDJE

"Stina, Stina," riep taante Hanna over et erf, "kom 'ns gaaw, 'nen brief van oome Teun, die moete veurleze!" 't Keukenmeisje kwaam toegeloope, aon d'r gezicht te zien ok al nie de snuggerste! Laagen en borden kapot laoten vallen kos ze nog et best! As ze begos te laage dan vlogen de kiepen in et hok deurmekare van schrik en de kalfkes in de stal begossen ervan te loeien, in zooverre ze dè-d-al kossen. Stina kwaam aongeloopen mee den bessem in d'r haanden, waor ze mee aon 't manoevreren waar geweest in den stal, en ze klotterde over 'nen eemer mee waoter en den bessem kwaamp op Tieke terechte, die van al dè kabaol en den klap mee den bezem jankend er van deur vloog mee z'n stertje beschermend tusschen z'n beene. "Mar-mar-mar!" riep taante Hanna, "wè-d-is er toch gaonde? Breekte hals rug en beene?"

Stina moes eerst 'ns uitlaagen en kreeg toen den brief in d'r haande. "Nou, lees 'm mar 'ns veur!" Jè, dè waar gaawer gezeed dan gedaon! Oome Teun ha verschrikkelijke koeien van letters gekladderidatst en dan moes precies nog zoo'n Stina dè spijkerschrift leze! Ieder woord waar 'n raodseltje apart, iedere regel waar 'nen rebus en heel den brief laag vol mee inktvlekken en 't leek wel of oome Teun die mee z'nen vinger ha uitgeveegd... "Ajasses, wè hee den baos geklad!" en ze begos weer te laage, dè-t-er de raome van rinkelden. "Zot ding, schaai mar 'ns uit mee laagen en begien mar 'ns gaaw te lezen, ik ben erg benuuwd wè-t-ie weet te vertelle." Stina spelde letter veur letter en woord voor woord.

 

Beste Hanna,

Hier zittik nu met mijn stijve knooken. Ik voe lmijn a soffik een konkoers hiepiek heb mee gemaakt hebge had. Ikkan bijkanst geen botjemeer verroeren Vanstij vigheid haalmij morgen vroeg mee de kermaar af dood benik Nog welniet maar veel scheelt niet breng Een worst mee voor onderweg te knouwen geweet wel vandie Goeie want ik ben van tkollek teeren op stervensna dood eenkeer heb ik ookal het bed natgemaakt maar dan metge woon wa ternatuurlijk mijn Pijp smaaktmij niet meer en mijn voe ten zijn kapot geloopen loopen kanik bijkan stekes alniet meer daar Om groet ik uw broeder

TEUN

 

Taante Hanna ha d'r oogen vol traone staon. En Stina gierde 't uit toen ze 't leste woordje ha gespeld; ze laachte en laachte uit volle keel dè de deuren van heel 't huis er welhaost van aon 't klepperen kossen slaon as ze nie zoo zwaor waren gemaokt... "Worde zot, of krijgde 't daor, Stina?! Ocherme meens, wie weet hoe erg dè-t-ie er aon toe is! En dan zoo schandaolig te laagen in plaots van te schreuwe!" En Stina kreeg van de boerin 'nen stomp in d're rug, dè d'ren kop er aachterover van knakte en 't laagen ineens wier afgeknapt.

De volgende mergen waar taante Hanna al vruug bezig mee de ker schoon te maoken en mee enkelde pullings toe 'n soort ziekenwaogen om te scheppen. Ze had om zoo te zeggen heel de naacht geen oog toegedaon. Om 'n uur of negen ree ze mee Harrie den knecht naor et dörp om oome Teun af te haolen. "Wie weet wè-t-ie ammaol hee meegemaokt giender wijd, Harrie - en hij is misschien wel doodziek!" "Bè-nee, den baos is taai zat, zee mar nie bang, heurre!" Onderwijl waar oome Teun al aongekome in et dörp en zaat op z'n gemak 'n pötje bier te drinken in 't café van de tramhalte! 't Geld had ie al aon de pastorie afgegeven en hij ha tegen den pastoor gezeed: "Alle bietjes helpen, zee de mug en ze pieste in de zee!" Hij ha op de pastorie nog 'n goei sigaar opgestoken en naa zaat ie dan mee 'n pötje bier veur 'm te waochten op de ker en den herbergier zaat tegenover 'm te praoten as kraontje-lek. "Wè zulleme nááw hebben," riep ie ineens, "ons Hanna mee 'n bed op de ker!"

Waar et de tramlijn of waar et iets aanders, ik weet nie wè't waar, maar et peerd veur de ker dee gek en kruide teruug-uit, teruug-uit, asof 't 'n spook op 'm zaag aonkomen... et wiel kwaam tegen den kaaibaand en Harrie wier zenuwechtig en sprong gaaw-gaaw van de ker om et peerd bij z'nen toom te vatten, mar de pin raokte los, waormee den bak van de kiepker vaastzaat en den bak kiepte aachterover en de pullings en kussens rolden op den grond vlak veur de deur van et café waor oome Teun z'n pötje bier zaat te drinken - en taante Hanna kwaam ten onderstenboven op de pullings terechte... 't Waar dus tóch nog goed, dè ze ze mee ha gebraocht! Mar 't waar 'n heel consternatie in et dörp: alles kwaam toegeloope om te kijken en... te helpen as 't noodig waar. Taante Hanna krabbelde overend en Harrie ha 't peerd al bij den teugel, mar taante Hanna d'r muts stond zoo lollig scheef dè heel 't volk er om stond te gieberen, veural toen ze heurden wè-t-er gaonde waar.

"Wè gebeurt hier!?" zee oome Teun, die naor buiten kwaam geloopen mee z'n glas bier in z'n haand. "Wè?! Zijde gij dan nie ziek?! Dè hedde toch ommers geschreven!?" "Ooo! Ik ben vannaacht weer genezen in 't bed!" Taante Hanna ha nao al die bedrijven veul zin om uit te vaoren tegen d'r bruur, mar ze dee d'r uiterste best om nie al te wuust van staopel te loopen en gaaf 'm kalmpjes z'n vet mee. En oome Teun zee mar niks, knipte mar 'ns 'n eugske naor enkelde goeie bekenden en daocht: ik schrijf nooit meer 'nen brief as ik gao collecteeren en in geen geval gao ik nog ooit... collecteeren!

 

Bronvermelding:

"Oome Teun op collecte" verscheen in 3 afleveringen in de Nieuwe Tilburgsche Courant op:

- zaterdag 12 augustus 1939

- zaterdag 19 augustus 1939

- zaterdag 26 augustus 1939