CuBra

Inhoud Jan Jaansen Inhoud Heerkens HOME

Deze rubriek wordt geredigeerd door Ben van de Pol

Copyright 2010 van deze digitale presentatie Stichting Cultureel Brabant - CuBra & Ben van de Pol

VOOR DATERING KLIK HIER

Jan Jaansen

De nuuwe kapelaon van Baozel

HIJ KOMT

Ik zal oe den eigenlijken naom van de plaots mar nie noemen waor dees verhaol afspeult en deurom noem ik et mar eenvoudig: "Baozel". En ik noem et "Baozel" om verschaaiene rejen, en wel ten irste omdè den eigenlijke naom ok mee 'n "B" begient, en ten twidde, afijn, ik zal et mar daolijk verklappe: omdè daor in Baozel de lui zo verschrikkelijk kunne "baozele". Baozel lee ergerand midden in Brabant en is nogal aachterlijk, mar as ge toevallig oot in Baozel zud kome, dan geef ik oe den raod om nie over aachterlijkhei te praote, want dè kon oe wel 's zuur bekome...

Ik waar van plan om oe over Baozel 'n hille serie vertellinge te geven! Ons taante Mieke hee me van aaf men kinderjaore heel veul over Baozel verteld, want zij is zelf van Baozelse komaaf, ziede, en deurom zal 't wel zijn dè zij ok zoo afgeraozend goed kan baozele...

Dees irste verhaol haandelt over den nuuwen kapelaon. Want Baozel ha 'nen nuuwen kapelaon gekregen en 't waar nie zoomar den irsten den besten - 't waar iets bizunders! As ie niks bizunders gewist waar, dan was 't geval toch wel nie zonder praotjes verlope, want op zoo'n dörpke worren alle gebeurtenissen lang en breed over de tongen gehaold. Tongen zijn naaw eenmaol gekke dinger: ze motten bibberen, aanders zen zij nie gerust! En in Baozel is dè nog 'n bietje erger as ergerand aanders!

Dus, zooas gezeed: er waar weer wè te babbelen in Baozel: den nuuwen heer! 't Was ok al zoolang geleje detter iets bizunders waar veurgevallen in et dörp! De leste jaoren waar alles bij et aawe gebleven, te begiene mee den aawen pastoor en den aawen burgemister; ok van de pijpeclub, die enkeld uit aawere heeren bestond, waar niemand gestörve en er was ook niemand van die heeren, die er zin in ha, zooas dè gao bij aaw lui! En op et clubke van de jongedames, den koffiekraans, wier et kompleet vervelend, omdetter gin nuuwe thema's aongesneje kossen worren; in de leste twee jaoren was er mar één dame van den koffiekraans getrouwd, al ha'n ze d'r allemaol wel veul zin in gehad, en al waren ze d'r allemaol, stuk vur stuk, al royaol oud genog veur.

En ok buiten die twee veurnaome gezelschapskringe van Baozel waar d'r zoo niks opvallends gebeurd, behalve dan den braand van et veurig jaor, en dè waar ok al nie veul bizunders, want et was mar 'nen gewonen geitestal, die afgebraand waar en daoruit waren de geiten allemaol nog gelukkig gered, behalve dan 'n jong geitje ocherm detter in de vlammen omgekomen was... en dan ha den köster pas geleje nog 'nen twilling gekrege, mar dè waar ok al niks opvallends, want dè waar bij hum zoo wè de mode...

Nee, 't waar vervelend en eentonig geworren in Baozel. De dames van den koffiekraans zaten gewoonweg te gaopen van vervelendighei en de lejen van de pijpeclub haolden aaltij opnuuw mar wir de vrugere tijen op, toen alles hillemaol aanders en veul beter waar as naaw. En as er naa mar 'ns iemand 'n dommighei ha uitgehaold, dan was er tenminste wir es wè te praote gewist, en naa was 't wel 'n bizunderhei detter in Baozel langen tijd geen stommigheden veurkwamen... mar daorover wier natuurlijk nie geriddeneerd.

De aawen apotheker De Jong zee lest nog rechtuit in de pijpeclub: "Vruuger waar et toch heel wat aanders hier in et dörp! Toen wij nog jonk waren, gong et er heel aanders naor toe! Sjonge-sjonge, wè hebben wij vruger stuipen uitgehaold! Tegesworrig zit er geen leven in et jong volk!" "Nou appeteker," zee den postbooi, "in ouwen oudsten zoon zit aanders leven genog, mar ge haawt em veuls te veul vaast. Ik dörf te wedden, dettie nog nooit den sleutel van oew huis in z'nen zak hee gehad om 'n kwetierke of 'n half uurke laoter thuis te kome!" "En as-ie naor 'n meske kijkt," zee de winkelier, "dan krijgt ie natuurlijk te heure, dè kender nog nie aon vrije moete denke, en dè ze vruger mee d'r dartig jaor pas begosse te vrije! Nee, appeteker, d'r zit genog leven in et jong volk van tegesworrig, mar ze worren 'n bietje te veul vaast gehaawe, daor zit 'm de kneup!" "Mee familiezaoken hedde gullie niks te maoke", ha den aawen appeteker gezeed, en efkes laoter waar ie opgestaon en naor huis gegaon. "Hij is kaod", zee den postbooi. "Veur mijn part", zee den winkelier.

Mar naa kwaam er 'nen nuuwen kapelaon! Er kwaam praot in Baozel, en d'r zou meer praot kome, as er mar iemand in et dörp kos verwaochte, want dieën nuuwe kapelaon waar iets heel bizunders, zooals ik al gezeed heb. Toen de groote verhuiswaogen et dörp binnen kwaam gerejen, gongen al de gerdijntjes opzij en loerden er van alle kaanten ogen, die wel deur den waogen heen hadden willen kijken om te zien wè veur schoone spullen er in zaten. Gelukkig de meense, die vlak bij de pastorie woonden: die kossen alles persiesekes afgluren, en de vrouwkes, die wè verderaaf woonden, dejen al es 'n boodschap méér as gewoondelijk naor den bekker of den kruidenier om langs den open verhuiswaogen te kome, en om in den winkel te heuren wè veur spullen er zooal uitgedraogen wieren. Veural detter 'n piano en 'n viool binnengedraogen waar, dè waar 'n gebeurtenis van belang.

De köster brocht 't nuuwtje van deur toe deur. "En 't is mar te wenschen," zee de köster, "dè me hier in Baozel eindelijk es 'nen heer krijgen, die wè van meziek verstao! Van onzen aawen pastoor kunnen we niks meer verlange - die hee in zijnen tijd 'n goei stem gehad! De twee aandere kapelaons, nou, dè-d-is nie veul op gebied van zang, alleen 't klein kapelaontje, die kan nog wel wè bijleeren, mar ie dörf nog nie genog naor mennen zin. En as ie niks bijleert, dan is et mar te hopen dettie laoter in den hemel bij 't alleluja z'nen mond mar haawt, want hij braoit er dikkels lillek neffe, as ge 't aon mijn vraogt!" "Dè lee enkeld en alleen aon z'n bultje," zee Sjefke van den Hoek, den örgeltrapper, "'t kapelaontje hee 'nen goeien wil en 'n goei geluid ok wel, mar et bultje zit 'm 'n bietje in den weg, dè maokt em wè kort van aosem as ge 't aon mijn vraogt!" "Zinge hee mee 'n bultje niks te maoke," riep den örgenist, "hij hee gin ooren, daor zit et em in, en hij zal et noot leere!" "Geen oore," riep den örgeltrapper, "hij hee me aanders nog al 'n paor labezoeten aachter z'n kaoke hange!"

"Aon de instremente te zien", zee den köster, "moet den nuuwen heer erg muzikaol zijn aongeleed! 'n Piano hee dieën kerel op z'n kaomer staon, gasjongens, toch zoo'n schoone groote piano! 'n Zwarte! En zwaor! Ik heb ze mee naor boven gesjouwd, gosjemijne, wè was ze zwaor!" Mar den örgenist, die gère de roem van muzikaol zijn alleen hield, zee daorop: "We zullen eerst mar 'ns afwochten; as den nuuwen heer veur den irsten keer de leste Mis gezongen hee, dan weten we al iets meer, want al hee iemand goei instrumente, dan is ie nog lang nie muzikaol - dè zit em nie in de instrumente!"

't Vrouwvolk interesseerde zich meer veur d'aander meubels, en die zagen er goed uit, heel goed, buitengewoon goed zelfs, den heer waar zeker wel van deftigen komaaf, dè konde wel zien, schoone spullen! En juffrouw Jaanse ha gezien, dè den nuuwen kapelaon ook al 'n kanarieveugeltje ha, zooals zijzelf. "Hij hee 'n kanaoriepietje, 't zal wel 'nen goeien meens zijn, aanders hield ie nie van veugeltjes." "Hij heeft een interessante kop," zei Lena van den burgemister, die altij deftig praot, "ik heb hem de pastorie binnen zien stappen, hij loopt zoo flink, hij stapt zoo resoluut, het lijkt mij een oprechte man toe, zoo op het eerste gezicht tenminste." "Maar lieve hemel, wij loopen toch immers allemáál rechtop en flink", riep Rosa Stokkermans - die twee kosse mekare nie zoo goed lije, ziede... "Dat is wel geestig opgemerkt," gaf Lena toe, "ik ben overigens benieuwd of hij ook aan litteratuur doet. Mij dunkt van wel, dat kun je zoo aan hem zien, dunkt me - hij ziet er zoo beschaafd uit, hij heeft absoluut een artistenkop!"

En zoo ha iederendeen in Baozel z'n meening over den nuuwen kapelaon.

DE LESTE MIS

's Zondags dee mijnheer Fleskes, den nuuwe kapelaon van Baozel, de leste Mis. 't Waar muisstil in de kerk, toen ie uit de sacristie kwaam om den Asperges te zinge. En zoo'nen Asperges, jè - dè's waor - dè zijn mar 'n paor tone! Mar, zooas ge uit de klauwen den leuw kunt kenne, zoo gaven die twee, drie tonen 'n klinkklaor bewijs, dè dieën mijnheer Fleskes buitengewoon goed muzikaol moes zijn! Dieën Asperges, die klonk me heel de kerk deur tot in de hoogste huukskes van et zangkoor en van den toren. 't Klonk kompleet, as 'n trompet! Zelfs de moeder van den burgemister, die bekaant stokdoof waar, staak d'r wipneus de locht in en keek van links naor rechts naor de vensters, om te zien of et onweer wier, want ze docht dè ze 't ha heure dondere. En de appetekersvrouw, die erg zemelechtig is, liet d'ren boek vallen en gong er bij zitte, ze had er hartkloppinge van gekrege! 't Verdere verloop van de leste Mis waar naovenaand: zoo'nen Gloria, en zoo'nen Credo in unum Deum, en veural dieën Prefatie en dan tenslotte nog den Ita Missa Est, nee, zooiets ha'n ze in Baozel nog noot geheurd.

De Baozeleers keken mekaar iederen keer aon en knikten en laachten naor elkare, iederen keer as den nuuwe kapelaon z'n stem liet heuren. En toen de Mis uit waar, konde aon et geroezemoes op het pleintje veur de kerk al heure, dè ze 't allemaol druk over den nuuwen heer hadden en in den "Gouwen Os" kwaam er bekaant ruzie over... Dè kwam zóó. Den köster ha tot naa toe gedocht, dettie de beste stem ha van heel Baozel, zooas den örgenist docht, dettie et muzikaolste waar van heel et dörp! Ze ha'n misschien allebaai wel gelijk, maar et leek wel detter 'nen speek tusschen de spijlen van et wiel waar gekome, en dieën speek waar dan natuurlijk den nuuwen kapelaon. De köster en den örgenist waren gewoon nogal vurig tegen elkaar te stechelen over alles en nog wè, veural over meziek. Veural as ze 's Zondags nao de leste Mis 'n borreltje gongen vatten in den "Gouwen Os" en as ze dan aon et derde en et vierde borreltje zaten, dan wieren ze wel es vurig.

Den örgenist kos dieën dag mar niet uitgeroepen komen over den nuuwen kapelaon z'n stem - stiekum hattie er plezier in om den köster op stang te jaogen, dè was duidelijk genog - mar hij meende toch wel wettie zee. "Dieën kerel hee goud in z'n keel," riep den örgenist, en ie sloeg op de taofel detter de borreltjes van begosse te daanse, en ie riep taomelijk hard, want ie zaat al aon z'n vierde borreltje, en meer dan vier moog ie er nie nemen van z'n vrouw... "dieën kerel kos 'nen beroemden zanger worren as ie wou, as ie gin kapelaon was! 't Is gewoonweg 'n wonder! 'k Heb gadvergimme nog noot in m'n leven zoo heure zinge, gadsjongens, wè hee dieën meens 'nen strot!"

Den köster beet op z'n lippen en keek zoomar wit, al laachte-n-ie 'n bietje mee d'aander in de herberg mee. Tot naa toe was hij den beste zanger gewist op et koor en dus van hil Baozel - en niemand stapt er gèren van z'nen troon aaf, al is et mar 'n klein-kender-troontje. Hij schudde mee z'nen kop en keek naor z'n borreltje, dettie tusschen z'n vingers liet draaien op de gladde taofel en ie zee heel kalmpjes: "Jao, 't is waor, hij zingt heel goed, tóch wel, mar..." "Wè, mar?! Zingt ie nie goed?!" "Dè zeg ik toch ommers, dettie goed zingt." "Góéd?! Nee, wel buitengewoon goed zingt ie!" "Hij zingt goed, héél goed, dè geef ik gèren toe," zee den köster heel bedaord, "mar hij zou nog veul beter zingen, as ie z'n eigen wè in kos haawe! Hij haolt te veul uit, naor mijnen zin, inhaawen is veul moeilijker as uithaolen, witte dè wel?! Hedde nie geheurd hoe zacht en hoe fijn ik den Incarnatus Est vandaog heb gezongen? Ik wou den nuuwen heer mar es laoten heure, detter nog 'n áánder slag van zangers in Baozel bestao en deurom zong ik expres heel beheerscht."

"Mar, köster, 't komt toch zeker nie in oewen kop om oe eigen te vergelijken mee den nuuwe kapelaon?!" Den köster kookte van binnen, mar hij hield z'n eigen in en zee: "Ik geef gèren toe, dè den nuuwen heer 'n goei stem hee en hij is nog jong, hij kan nog veul bijleere - hij is nog mar 'n goeie dartig jaor oud, schat ik - en mee z'n veertigst is z'n stem op z'n best!" "Ge gunt em z'nen roem nie," riep den örgenist, "mar d'r is niks aon te doen, kösterke! Hij steekt 'n toren hoog boven oe uit, manneke! 't Doe me echt waor veul plezier, dè Baozel eindelijk 't gezang in de kerk krijgt, dè zoo'n bietje bij mijn örgelspel paast!"

De köster sloeg z'n vierde borreltje achterover, en liet nog es inschenke, want hij bekwaam er ineens van, omdettie docht aon de piano van den nuuwen heer, en hij zee, terwijl ie et borreltje aonvatte en weer op taofel zette: "Ik heb nog noot gezeed, dè gij slecht speult, örgenist, mar ge wit toch ok niet of den nuuwen heer nie veul beter speult as gij!" "Kan ie op den örgel speule?" Den köster ha plezier aon 't gezicht van den örgenist... "Ik heb em dees week is op z'n piano heuren timmeren - as 'nen raozende! Ik zal em in de loop van de week wel 'ns 'n pluimke geven op z'n stem en dan za'k em wel es vraogen of ie ok örgel speult..." Dezen Zondag wier et nog gin ruzie in den "Gouwen Os"...

Den Zondag daorop speulde den nuuwen kapelaon op den örgel! De meensche wiessen er netuurlijk niks van aaf, mar ze ha'n et gauw genog in de smiezen; potdorie, wè gong et er naor toe! Wè werkte-n-ie aon de registers en wè zaat-ie te trappelen op et voetpedaal, hij speulde mee z'n schoenen al effen vlug as mee z'n haande, en dè gonk er over! Hij liet et dondere deur de kerk, detter de Baozeleers kiepenvel van kregen! Juffrouw Jaanse kreeg er om zoo te zegge visioenen van! "Ik docht, dè'k de bazuine van et leste oordeel heurde toeteren! Ik heb er naaw nog kiepenvel van!"

Den örgenist waar et wel nie hillemaol naor z'nen zin gewist, dè den nuuwen heer op et örgel klom, mar hij had et em zoo vriendelijk gevraogd en hij ha'm zoo'n schoon pluimke gegeven over z'n örgelspel van den veurigen Zondag, dettie et em nie kos weigeren. En nao de liste Mis moes den örgenist wel veur fatsoen mee naor den "Gouwen Os", al wies ie van teveuren, dettem de köster wel zou raoken over et örgelspeulen van den kapelaon... "Zoo'n örgelspel hee Baozel nog noot geheurd!" riep den köster deur de herberg, toen den örgenist binnenkwaam... "Wè zegde gij ervan, örgenist? Dè's pas speulen, war?! Gosjemijne, wè-d-ist 'n zjenie, onzen nuuwen heer!" "Hij speult goed," en den örgenist bestelde z'n glaoske aon de kastelein, "hij speult goed, héél goed." 't Kwaam er mar dreug uit en de köster had er plezier in om z'n eigen te wreken op den veurigen Zondag... "Goed? Nee, wel gadverdézemes goed óók! Ik ha noot gedaocht, detter in ons örgeltje zooveul meziek zaat. Wè heet-er dieën kerel toch uitgehaold vandaog! Naa ziede weer, 't oog van den meester maokt et peerd vet!" "Ik geef gèren toe, dettie goed speult, mar as vakman kijkte daor 'n bietje aanders tegenaon! 'nen Leek in et vak denkt detter al wondere gebeure as 'nen örgenist alle registers openzet en mee z'n twee voeten uit alle macht op et pedaal zit te trappen." Den köster dee asof ie niks heurde en gong gewoon deur: "Enorm, 't is gewoonweg enorm, zooas dieë kerel op et örgel spult!"

"'k Zaat te bibberen in m'n kaast!" zee den örgeltrapper. "En ik ha hard te werken! Mar hij ha 'nen goeien maot gevonden! Hij hee me nie te pakken gekrege, ik heb 'm bijgehaawe, heurre! Ik daocht: laot oe eige nie kieste, Sjefke, haawt em bij; en zörgt dettie lucht genog hee om z'n eige uit te kure! Ik heb m'n eige compleet in et zweet getrapt! Mar één stuk hee me nie goed bevalle, dè was mar slap, d'r zaat nie veul peper aachter!" "Welk stukske bedoelde?" vroeg den örgenist opgelucht. "Dè leste stukske, nao den Ite Missa Est!" "Die is goed", brulde den köster, en den örgenist wier vuurrood... "Hoe-zoo?" vroeg Sjefke. "Dè hee onzen örgenist gespeuld!"

Naa waar de maot vol bij den örgenist, hij sloeg mee z'n vuist op de taofel en de bitterkes begosse te daanse en te kwaanselen op taofel: "Wè?! Dieën fuga ken ik van binnen en van buiten! Ik laot dè zoo mar nie zegge, dettie slecht gespeuld waar! Ik zou wel 's willen weten, of den kapelaon dieën fuga kán speule! Van die donderstukke, dè lapt ie em wel, mar zoo'nen fuga! Dè's ginne flaawe kul, witte dè wel?! Nee, zinge kan den nuuwen heer buitengewoon, mar op den örgel kan ie alleen mar wè lawaai maoke, hij speult goed, middelmaotig zoo, mar iets fijns levert-ie nie aaf! En z'n basbegeleiding is ook al nie zoo heelemaol zuiver! Mar daor hedde gullle gin verstaand van, daor moette vakman veur zijn om dè te heure! Ik zeg, zinge doet-ie goed, mar den örgel hoeft ie nie te kome bederve, mee z'n gedonder!" "Nee, örgenist, zingen doet-ie fetsoendelijk, mar op den örgel is 't 'n zjenie!"

Ondertusschen hadden die twee al enkelde borreltjes op, en ze waren dus dubbeld vlug heet geloope, ze stonden tegenover mekaar, en ze hadden mekare zeker 'ns 'n aframmeling willen geven as den örgeltrapper er nie tusschen gekomen waar: "Meense, naa gin moord en doodslag hier, heurre, dè paast nie zoo vlak nao de leste Mis! En ik zeg mar ziezoo, ik zeg mar niks, maar den nuuwen heer zingt as Jan Kiepoera op mennen grammofoon en hij speult op den örgel als 'nen duvel." "Daor kunde gij nie over oordeele", riep den örgenist. "Dè kan ik gadvergimmes goed, als örgeltrapper zijnde! Wè hee dieë kerel wend noodig! Storm heet-ie noodig, dèr! Ik wed dè gij em mee örgeltrappen niet bij kunt haawe, al bende dan duuzend keeren örgenist! Hij zou in de kortste keeren zonder wend gestaon hebbe, dè dörf ik te wedde!"

Den Zondag daorop was den nuuwen heer aon de beurt mee 't preeke. De vrouwkes hadden erop gerekend, detter geschreuwd zou moeten worren en waren veurzien van zakdoeken. Mar zoover kwaam-et nie en toen hebben ze 'r mar flink in gesnut. Iedereen ha verwaocht, dè den nuuwen heer 'nen zwaoren donderpreek zou haawen over dood en oordeel en hel en dettie 'ns enkele keeren flink mee z'n vuist op de preekstoel zou hebben geslaon, mar dè viel tegen. Rechtuit gezeed: hij had er ook gin gezicht veur! Zoo'nen donderpreek ha nie goed gepaast bij z'n vollemaonsgezicht! Ge kost aon z'n gezicht wel zien, dettie 't smalle pad liefst mar zoo wijd meugelijk maokte en de enge poort van den hemel liefst mar zoo wijd meugelijk veur iederendeen opengooide. De preek waar zalvend en... kort! Toen ie "amen" zee, waren alle Baozeleers verwonderd!

"Het is de moeite nie weerd", zee den örgeltrapper en hij ha volop gelijk, want hij ha mar kort kunne slaope... De moederkes menden, dettie toch wel 'n goei slag van preeke ha, mar hij waar den irsten keer zeker wè-d-in de wèr gewist en ha mar gaaw "amen" gezeed. Juffrouw Jaanse waar buitengewoon tevrejen, want ze ha den kapelaon al enkelde keeren tegengekomen op straot en hij ha heel vriendelijk gegroet.

"Te kort, Marieke? Te kort? Veul woorden doen et em nie! Den heiligen Johannes hee nie meer gepreekt as 'Kinderkes bemint elkander' en dè waar nog wel 'nen apostel!" "Jè, zoo gerekend, dan was de kapelaon z'nen preek nog taomelijk lang!" "Hoe korter, hoe schoonder, Marieke, dè zeg ik mar!" "Ik ha tenminste vendaog om twaalf uur m'n errepel al gaor, en aanders is et aaltij over half een eer ze zoover zijn!"

't Manvolk vond et over et algemeen goed, dè z'nen preek kort waar: ze kwamen er nie eerder om naor huis, mar kossen 'n borreltje méér vatten zonder op te vallen as ze bij moeder de vrouw terug waren!

En zoo waar iederendeen tevreje over den nuuwen heer. Hij gong er goed in, mijnheer Fleskes.

ER ZIT MUZIEK IN

Den nuuwen kapelaon gonk er dus goed in bij iederendeen. Op de pastorie braocht ie kompleet 'n omwenteling teweeg. De twee aandere kapelaons ha'n al langen tijd nie meer zoo'n plezier gehad as ze mee den pastoor 'n glaoske wijn dronken op de aovonden, die daorveur in aanmerking kwamen. Den aawe pastoor was 'ne goeien meensch, mar 'n bietje uit den tijd, hij ha den naom dettie nie kos laache. Hij naam alles ernstig op. De meensche zeejen van 'm: "Hij rijdt mee 'n zwaor kèr!"

Den irsten kapelaon waar zoo dreug assie lang waar - en hij was 'ne buitengewoon langen schraolen meensch. As z'n pijpke mar goed trok, dan was ie al lang kontent en et kos soms gebeure, dettie in 'n half uur gin tien woorden zee. Den jongsten kapelaon waar van nature nogal vroolijk, mar hij dörfde de zaak nie op stelten te zette en zaat den heelen aovond mar te gaope as de pastoor, zooals gewoondelijk, vertelde over den goeien aawen tijd, toen de sigaren nog nie in de mode waren en de inkomsten van de pastoors en kapelaons buitengewoon schraol. Iederen keer as den jongsten kapelaon z'n irste sigaar op zoo'nen aovond opstaak, kreeg ie et te heure van den pastoor. "De tegesworrige wereld is heelemaol aanders as vruger. As ik vruger bij mijnen pastoor 'n sigaar aongestoke zou hebben, dan hattie me de pastorie uitgegooid. Trouwens ik ha me de weelde van 'n sigaar ook nie kunnen veroorloven, want et zaat er nie aon.

"'nen Aawen vriend van me, hij is al lank dood..." En dan zaat den aawen pastoor al op z'n thema van den goeien aawen tijd toen alles nog veul beter was as tegesworrig... en omdè d'aander twee 'm nie in de reje vielen, den eene omdettie er te dreug veur waar en den aanderen omdettie z'n eigen nog te jong vuulde om 'nen aawen pastoor tegen te spreken, bleef den pastoor den heelen aovond deurzaogen over z'n goei aaw vrienden, die allemaol allank dood waren, en ge begrijpt wel, dè dè op den duur nie interessant mir waar.

Mar toen mijnheer Fleskes kwaam, wier dè allemaol hillemaol aanders. Den irsten aovond al! "Pastoor, ik geleuf er niks van wè ge daor zegt over dieën goeien aawen tijd! Den tijd zal wel aanders geweest zijn, 't leven was aanders, 't geld waar veul meer wèrd en veul dinger, die naa noodzaokelijk zijn, die waren toen nog luxe, dè geef ik gèren toe! D'r is nog wel 'n tijd geweest, toen alleen schatrijke lui peper en kaneel kossen koopen en naa hee iederendeen toch peper en kaneel! Vruger kossen alleen koningen en baronnen 'n kop thee drinken, mar naa hee ieder aaw taante 'nen vollen trekpot op taofel staon! Nee, pastoor, zwijg mar over dieën goeien aawen tijd, ik geleuf er geen bal van! En de geestelijken van vruger hebben - effen goed as wij - geleefd van d'r ambt. Den arbeider is z'n loon waardig, zee St. Paulus ommers!"

"Kapelaon, kapelaon?" gromde de pastoor dan... "Jè, jè, pastoor, zoo is 't toch! Wij kunnen toch zeker nie van den wend leve! En de tijen veraanderen! En wij veraanderen mee den tijd! Wij, priesters, missen al genog, we meugen gerust 'n aovondje bij mekaar gaon zitten en 'n goei sigaar aonsteken en 'n glaoske drinken van dieën goeien, zoften wijn, die gin schaoi doe! Allo, prosit heeren!" en hij naam 'n slukske en giechelde naor z'n collega's... Er kwaamp 'nen nuuwen klaank in de pastorie!

Mijnheer Fleskes wies zooveul te vertelle, dè de pastoor gin kaans mir kreeg om te baozelen over dien goeien aawen tijd, en hij kos dè allemaol zoo kostelijk veur den dag brengen, dè den jongsten kapelaon soms traonen van plezier zaat te laache, en den irsten kapelaon, zoo dreug as ie was, mee stoel en al zaat te schudden van de lol asof ie et op z'n zenuwen kreeg. Den pastoor gaaf zich alle moeite om z'nen gewonen ernst te bewaoren, mar tot z'n eer moet et gezeed zèn: et lukte-n-em slecht! 'n Paor keer hattie al zitten te giechelen en opeens, daor gebeurde-n-et: hij proestte-n-et uit zoo hard ie kos...

De huishoudster - de oudere zuster van den pastoor - zaat mee de ponnie in de keuken kousen te stoppen. Ze ha al 'n paor keer geluisterd en zee tenslotte: "Mee dè jonk volk is et tegesworrig wel raok! Den godsgaanselijken aovond stao dè mar op straot te praoten en gekhei te verkoope! 't Is 'n schaande!" Mar et meiske ha jongere ooren en ha al laank gemerkt, dè den nuuwen heer bezig was. "Vergiste oe eigen nie, juffrouw? Het zijn de hééren!" De juffrouw ha 't meiske wel 'n pats om d'r ooren willen geven, zóó kaod keek ze deur d'ren bril. "Bende naa staopelzot, Dientje?" Efkes naoderhaand stond de juffrouw op om es te gaon kijken. Ze gonk de gang in, luisterde... "'t Is werendig waor! 't Zijn de héére! Dè gegiechel komt uit de kaomer!" Ze gong aon 'n sleutelgat luisteren... en ze heurde d'r eigen bruur, die toch aaltij zoo ernstig waar as 't 'nen goeien priester paast, hardop laache - heurt: hij kan et van et laachen haost nie gezeed krègen: "Wè bende toch 'nen kletsmajoor, kapelaon!" Zoiets ha ze heel d'r leven nog nie van d'r bruur geheurd! En ze schommelde terug naor de keuken en keek as 'n onweer en mopperde in d'r eigen: dieën nuuwen heer is 'nen zot! Dè hedde van die muzikaante! Hij moes mar gaaw wir ophoepelen! 't Is 'nen goeie veur de stad, daor zijn de meensche lochter van aord! Ze stuurde de ponnie gaaw naor bed, die hoefde dè schandaolig spektaokel van de heere nie te heuren. Mee zwaor gedaachte bleef de juffrouw kouse stoppe. Tot et tien ure sloeg op den tore van de kerk.

Klokslag tien ure stond den pastoor aaltij op, klopte z'n pijp uit, de heeren gongen dan naor d'r kaomers en de naacht begos. Dè waar zoo de vaaste gewoonte op de pastorie van Baozel en hij gong er noot van aaf! Mar naa waar et al over tienen en gin meensch stond er op, en ze laachten en praotten mar deur daorbinnen in de kaomer! De juffrouw stond al 'ns op, liet d'ren stoel expres hard aachteruit over den houten vloer schuiven en daocht, dè d'r bruur et wel zou heure, mar niks! Ze dee de deur van de keuken al 'ns enkelde keeren wè harder dan gewoonlijk open en toe, hoestte in de gang, snutte d'r neus vlak veur de deur van de kaomer, waor de heeren zaten te laache en te praote, mar 't holp nie, ze laachten mar deur en gin meensch kwaamp er naor buiten. Van sjagrijn gong ze mar weer op den stoel zitten en lee d'r haande in den schoot. Ze daocht nao over den verderfelijken invloed van et jonge volk van tegesworrig op d'aaw en deftige geestelijken van den goeien aawen tijd... "Den naacht maoken ze tot dag en 's mergens kunnen ze nie uit d'ren nest!"

't Sloeg half elf. De juffrouw wier wanhopig! Nog mar 'ns naor de kaomer gegaon en geluisterd aon et sleutelgat, 'n lawaai as 'n kermis! D'r geduld waar leeg. Ze klopte op de deur, staak d'r neus naor binnen en vroeg: "Mot ik mergevruug de heere soms wekken of niet?" Den pastoor keek op de klok en... liet z'n pijp vallen van schrik. "Wè's dè? Bekaant kwart veur elleven?" "Jè-zeker," jammerde de juffrouw, "al kwart veur elleve! Verstaandige meensche liggen al laank te bed!" "Och kom, juffrouw," riep den nuuwen heer, "al dè geslaop is niks gedaon, 't is ammaol verloren tijd! Waocht nog efkes pastoor, ge hebt pas nog 'n fles opengetrokken, 't is zund om et te laote verschraole en daor hee-t-em O.L. Heer ok nie veur geschaopen..." Mar 't holp allemaol niks. De pastoor ha z'n pijp al aon 't pijpenrek gehangen en de heere kossen gaon. De juffrouw dekte veilig den aftocht.

De volgende Zondag zee den pastoor, toen ze weer bij mekaar zaten om te kraanse: "Persies om aacht ure begiene we aaltij en persies om tien ure schaaien we d'r uit. Dan kan ieder op z'n gemak et aovondgebed bidden en dan liggen we op tijd te bed." "In orde, pastoor," riep den nuuwen heer, "wij gaon er mee accoord, en ik hoop dè gij ook accoord gaot mee mijn plannen." "Planne?" "Ik ben van plan om 'n muziekvereeniging op te richten hier in Baozel." "Muziekvereeniging?" en den pastoor trok z'n neus op. "Jè zeker, 'n muziekvereeniging!" "Ik ben nie veur al die vereenigingen! Die zijn er al zat! En zooiets is goed veur groote steje, maor veur Baozel... wè veur doel kan zoo'n muziekvereeniging hebben, wè veur nut?" "Nou, ik zou zoo denke: ten eerste muziek maoke! Dè-d-is toch nuttig, dunkt me. Kunstgenot veredelt toch immers, niet waar?! We zullen begiene mee 'n schoon concert op te voeren!" "En nao afloop zeker bal?" "Bè neeë, pastoor, we maoken er 'n liefdaodigheidsconcert van, of, veur mijn part, is de opbrengst veur de kerk. Weurom nie? Baozel is nie zoo'n boerendörp, en as et aachterlijk is, dan hoeft-et toch nie zoo aachterlijk te blijven?"

"D'r zit ommers gin muziek in Baozel", zee den lange kapelaon - 't was den irsten en den lesten keer dettie dieën aovond z'nen mond open en toe dee om te praote... "Jao, wel! Jao wel!" protesteerde de jongste, "d'r zit wél muziek in Baozel. 't Koor hee goeie stemmen zat en er bestao ok nog zoo iets as 'n liedertaofel, mar de goeie leidink ontbreekt!" "Dus we kunne begiene," riep den nuuwen heer, "de pastoor hee-t-er niks op tegen, den eersten kapelaon zwijgt er toe en den jongste is er vuur en vlam veur net as ikke." De pastoor kos er alleen mar om laache en liet den nuuwe gèère de meugelijkheid om z'n eigen te ontplooie - en mijnheer Fleskes ha dieën aovond zoo'nen goeien zin en zooveul praot, dè 't tóch nog 'n kwartierken over tijd wier...

'T KOMT IN ORDE

'n Paor daoge laoter kwaam mijnheer Fleskes bij den jongsten kapelaon de kaomer opgeloope mee 'nen kraant in z'n haand, en hij riep: "Die muziekvereeniging komt op z'n pooten, menneke!" Hij vouwde de kraant open, den "Bode van Baozel", en hij laachte mee 'n kemiek gezicht: "Den bizonderen correspondent van den 'Bode van Baozel' hee de zaak aon 't draaie gebraocht!" "Wie is dè dan?" "De redacteur zelf natuurlijk - die heb ik efkes opgezocht en zoo'n bietje in z'n ooren getoeterd!" "Lees et es veur!" "Naar wij uit betrouwbare bron vernemen..." "Nogal 'n troebele bron, zou ik zoo zeggen!"

"Naar wij uit betrouwbare bron vernemen, bestaan er plannen om in Bazel een muziekvereeniging op te richten. Weliswaar bestaan er in Bazel reeds twee flinke zangvereenigingen, namelijk 'De Liedertafel' en het kerkkoor. Ook privatem wordt er veel gedaan aan muziek en zang, zooals dat slechts te verwachten is bij den buitengewoon muzikalen aanleg van onze medeburgers. Maar tot nu toe ontbrak de saamhoorigheid, die het mogelijk maakt iets grootsch voor den dag te brengen. Al vaak hebben we dit gebrek gevoeld, vooral toen het dorpje Langendijk ons op dit gebied overvleugelde, terwijl toch in Bazel ongetwijfeld meerdere en betere krachten ter beschikking staan op muzikaal gebied. Nu is intusschen de sterke hand gevonden, die alle draden wil samennemen om Bazel ook op dit gebied te doen blinken. Verdere aanduidingen zijn overbodig, want wel niemand zal zich vergissen in die bovengenoemde 'sterke hand', als hij zich het muzikale genot herinnert, dat ons allen voor korten tijd geboden werd in de kerk..." "Is 't naa duidelijk of nie?!" grinnikte mijnheer Fleskes. "Verder!"

"En nu wenden wij ons tot allen in Bazel, die voelen voor de verheven toonkunst en noodigen allen dringend uit om met vereende krachten samen te werken aan de glorie van ons dorp, dat geenszins het minste dient te zijn in zijn omgeving. Zonder onderscheid van stand, ouderdom en geslacht moet Bazel alle krachten in dienst van de goede zaak stellen, opdat het dorp ten spoedigste met roem gekroond zal worden. De krachten zijn er, de goede wil mag en zal niet ontbreken, dan zullen zekerlijk de schoone gevolgen niet uitblijven."

"Vanaovond loopt hil Baozel mee de kraant in de haand naor mekare toe en mèrge kunde begiene!" "Hoe eer, hoe beter! Zeg, mar wè-d-is dè veur 'n liedertafel hier in Baozel?" "Dè's eigenlijk meer 'n bittertaofel dan 'n liedertaofel! Ik geleuf detter bitter weinig gezongen wordt en bitter veul gebitterd, tenminste as ze nog bestao, want ik heb er zoo lang als ik hier ben bitter weinig van geheurd!" "Hebben ze veul stemmen?" "O, jaowel, 'n flink truupke, ok wel goeie stemmen erbij, meestal zoo van de deftige burgerlui." "En den directeur, den dirigent?" "Meester Jaanse." "Den hoofdonderwijzer van Baozel?" "Gepensioneerd al! 'nen Goeien meensch, mar hij hee nie veul slag van dirigeeren, geleuf ik." "Enne, moet ik die omkoopen, zeker!"

't Kapelaontje keek toevallig uit et raom en zei: "Kèk, as ge over den duvel praot, ziede z'n stèrtje, daor hedde meester Jaanse; hij komt uit z'n huis, kèk, daor woont ie, in dè huis mee die Fraansche kap, hij komt verdorie recht naor de pastorie, hij zal et al gelezen hebben in de kraant en komt er op aaf gestapt!" "En die komt mijn zeker op m'nen nek geven, omdè'k hum nie irst om raod heb gevraogd?!" "Bende-gek, mister Jaanse kan nie kwaod worre!"

De bel gong en meester Jaanse vroeg om mijnheer Fleskes te spreken. "Prachtig idee, mijnheer Fleskes! De Liedertaofel gao mee huid en haor naor oe over en de rest komt zeker mee vliegende vaonen overloopen om 'n groot koor tot staand te brengen onder oew leiding!" "Prachtig", riep den nuuwen heer en hij liet cognac brengen. "Alleen 't vrouwvolk is nog nie georganiseerd hier in Baozel," zee de meester, "en in de congregatie zingen ze tot nog toe alleen mar éénstemmige liedjes. Kèk, mijnheer pastoor is directeur van de congregatie, en die hee wel vijf talenten van Onzen Lieven Heer gekregen, mar 't muziektalent is er toevallig nie bij gewist! Ge zult dus wel 'n bietje moeten scharrelen om er de dames bij te krijgen - of wilde alleen mar mee manvolk zinge, mijnheer kapelaon?" "Nee, gemengd koor, dè-d-is veul schoonder!" "Dè meen ik ook, mar 't vrouwvolk is aanders wel wè laastig tuig hier in Baozel!" "Dè's 't overal ter wereld!" laachte den kapelaon. "Afijn, ge ziet ze mar bij mekaar te scharrele! Ik hoop dè alles goed zal lukke."

Denzelfden dag gong mijnheer Fleskes mee 't jong kapelaontje nog op pad om de dames te inviteeren. "We gaon de dametjes vangen," zee de nuuwe, "hier in Baozel zitten zooveul veugeltjes, d'r moeten wel enkelde nachtegaoltjes en kanaorieveugeltjes onder zitte! Waor moeten we 't eerst zijn?" "Eerst naor den burgemeester, want als ge Lena van den burgemeester op d'r teenen trapt, dan bende nog nie klaor!"

Lena van den burger vuulde d'r eige geen klein bietje geëerd, toen zij et eerst gevraogd wier om nie alleen d'r sympathie mar ok d'r stem mee op de weegschaol van de goeie zaok te legge - en omdè Lena 'n goeie 180 pond woog, waar die eerste aonwinst al van groot gewicht. "Maar ik moet eerlijk zijn, meneer kapelaon, en eerlijk bekennen, dat mijn stem niet zoo bijzonder goed is. Ik kan wel wat piano spelen, ik speel bijzonder goed 'La prière d'une Vierge', mar overigens wijd ik mij meer aan de litteratuur. Ik heb mij al afgevraagd, mijnheer Fleskes, of hier in Bazel niet een letterkundige vereeniging opgericht zou kunnen worden." "Prachtig," riep de nuuwe kapelaon, "dè's nog iets veur laoter; dicht u misschien ook?"

"Och nee, mijnheer kapelaon, dichten kan ik het eigenlijk niet noemen, maar..." "Dichte, mijnheer kapelaon," riep de moeder van Lena, die wat hardhorig was, "dichten? Ons Lena kan toch zoo dichten! Ze doe dikkels heel den dag niks aanders en as ze et dan veurleest, dan worde 'r dol van, dèr! En allemaol op rijm en 't paast zoo persiesekes in mekare dè ge zud zegge: waor haolt ze 't vandaon, dèr! Zeg Leentje, vat oew schrift toch 's en lees 's veur van dieën braand van 't veurig jaor, van dieën braand in den geitestal, waor dè zoo schoon in veur komt van dè geitje, dè witte wel." "Och nee, moeder..." "Prachtig," riep kapelaon Fleskes mee vuur, "dè kunne we goed gebruiken, dè komt nog 's goed van pas, dè we 'n dichteres hier in Baozel hebbe!" "O, ons Lena kan overal gedichten op maoke, zet ze mar aon 't werk, meneer kapelaon!" 't Irste veugeltje was dus gevangen!

Op den koffiekraans wier de muziekvereeniging natuurlijk druk besproken. Rosa Stokkermans draaide ze allemaol op. "Denk nu eens aan: zoo'n algemeene vereeniging! Je zou haast moeten zeggen 'gemeene' vereeniging! Dat de Liedertafel meedoet en de koffiekrans! Dat is toch genoeg, dan hebben we heeren en dames genoeg! Moeten wij dan gaan staan zingen met timmerlui en metselaars?! Ik heb den kapelaan geen medewerking beloofd, ik heb hem netjes laten praten, hoor! Hij moet maar voelen, dat het zoo maar niet gaat om alles door elkaar te mengen!" "Och God," zuchtte Treesje van Diessen, "en ik heb mij al opgegeven! Maar ik trek me dan ook weer terug." "Ik ook." "Ik ook." "En ik toch zeker ook!"

Een verstaandige stem zee toen: "Ik heb gehoord, dat er ook heeren van goeden stand meedoen. Ik weet bijvoorbeeld heel zeker, dat Harrie van den apotheker zich heeft opgegeven, en dan doen natuurlijk de andere lui van goeden stand óók mee." "Harrie van den apotheker heeft zich opgegeven?" Rosa Stokkermans en al de aandere dames hadden nogal veul mee Harrie van den apotheker op, 'n goeie partij, 'nen fermen vent, dieën Harrie - en Rosa draaide al wè bij. "Harrie van den apotheker? Ja, dan wordt de zaak anders! Dan komen de andere nette jongelui ook en..." "En het is tenslotte ook geen vriendschappelijk verkeer, als we ook al 'ns samen staan te zingen met timmerlui en metselaars", vergoelijkte Treesje van Driessen. "We zullen 'ns zien," zee Rosa toen, "als het meerendeel van de jongelui die zich opgeven uit de nettere stand zijn, dan sluiten wij ons aan, en anders niet, om wille van de goeie zaak moeten we toch iets over hebben."

Die "goeie zaok" bestond veur Rosa Stokkermans hierin, dè ze al lang 'n eugske ha op Harrie van den apotheker, al was ze wel ennigte jaoren aawer as hij. D'aander dametjes daochten er allemaol zoo ongeveer eender over, want Harrie van den apotheker was op den oogenblik de beste partij van heel Baozel, en daorbij 'n vriendelijken vent, die alle meiskes nogal vriendelijk aon durfde te kijken. En dan zeggen ze wel 'ns, dè 't vrouwvolk onderling aaltij ruzie hee - mar dè's zuiver laaster - over veul dinger zijn ze 't roerend eens, zooas naaw over Harrie van den apotheker, mar niemand zee dè... Ze kwamen te praoten over Lena van den burger, die zich daolijk had opgegeven; zou die misschien al hebben geweten, dè Harrie van den apotheker zou meedoen? Harrie hee 'n schoon geluid, mar Lena hee in ieder geval 'n stem as 'n kraai.

Heel Baozel was om zoo te zeggen vuur en vlam veur de nuuwe muziekvereeniging, behalve één! Één was er fanatiek tegen en dè waar juffrouw Jaanse, de zuster en huishaawster van meester Jaanse, die weduwman was. "Dè wordt 'n wereldsche boel, meester, mee jongens en meiskes saomen zingen, en 's aovonds op de repetitie jongens en meiskes deur elkaar, ge mot oe eigen mar terugtrekken uit die beweging." Mar de meester liet z'n eigen nie commandeeren deur z'n zuster. "Waor bemoeide oe eige mee," zee de meester, "ik doe mee en ons Jetje doe ook mee - ze hee 'n goei stem, en al wè goed zingt, moet meedoen!"

"Ons Jetje? Ons Jetje!?" Jetje Jaanse waar 'n nichtje van den meester, 'n vief en knap ding van achttien jaor; d'r aawers waren vruug gestörven en ze woonde vanaaf den kostschooltijd bij meester Jaanse in; ze zong den godsgaanselijken dag as 'n veugeltje in den tuin en speulde ok al aorig op de viool. "Ons Jetje?" "Jè zeker, ons Jetje, of daochte gij misschien dè aawe vrouwen et beste zongen, of daochte gij misschien dè jonge meiskes nie meuge zinge?" "Mar 't zal toch nie gebeure!" Juffrouw Jaanse ha namelijk geheurd, dè Harrie van den apotheker ok meezong en ze had dieën lochten jongen al enkelde keeren langs de deur zien komen mee 'n opvallend vriendelijk gezicht naor et raom boven in et dak... "Mee mijn toestemming zal et nie gebeure!" "Mar mee mijn toestemming wel!" "Zoo'n onschuldig lam in zulk 'n gezelschap, ons Jetje, ocherm!" "Lig naa mar nie zoo te kerreme, ons Jetje zingt mee en daormee basta!"

Efkes laoter kwaam Jetje naor beneje, op et heuren van dè gekibbel tusschen oom en tante en ze zee: "Mar taante, wè-d-is hier naa toch gaonde? 't Lijkt wel 'n drama!" "En as den meester in z'n verblindheid honderdduuzend keer verlof gift, dè gij meezingt mee al dè locht jong volk, mar ik geef oe gin verlof in al der eeuwigheid nie, heurde gij dè, Jetje?" "Waorom naa toch nie, taante, in zinge stikt toch gin kwaod en de kapelaon is er toch ommers bij!" "Keend, daor hedde gij gin verstaand van, onder de blomme zitte persies de slange! Meer hoef ik oe nie te zegge, dè moette van oe eigen taante mar aonneme, zulde dè doen, kiendje?"

Jetje trok d'r wipneuske omhoog, vatte d'r viool en stemde ze, terwijl ze naodocht wè ze zou gaon speule... Tot d'ren schrik heurde de taante dè ze "Marieke" speulde, en daorbij zong: "Kom aan mijn hart, Marietje". "Keend, keend, wè speulde gij daor naa toch?!" "Is dè gin schoon lieke, taante?! 'Kom aan mijn hart, Marietje'?" "Speul liever 'Maria te minnen'"... "Kan ik ok, taante, mar 't aander is toch ok wel aorig om 's te fiedele." En Jetje speulde nog eens "Kom aan mijn hart, Marietje", terwijl de meester in z'nen laach schoot en de deur uit gong om z'n eige te scheren in de keuken.

"Zeg Jetje," zee taante mee 'n teere gevulige stem, "as ge zulke liedjes zingt, vuulde daor dan ok iets bij?" "Niks taante, wè zo'k daorbij dan moete vule?!" "Openhartig zijn, kiendje, tegenover oew taante moete openhartig zijn, hedde daor misschien iets bij gedaocht dan?" "Hillemaol niks, taante! Wie denkt daor naa iets bij? Zoo iets zingde gewoon!" Mee 'nen diepen zucht naam juffrouw Jaanse d'ren kous weer op om er verder aon te stoppen en Jetje speulde heel langzaam en aondoenlijk den "Stabat Mater dolorosa".

KOMPONISTEN IN BAOZEL

'n Paor daogen laoter stond er te lezen in de "Bode van Baozel":

"Naar aanleiding van onze eerste mededeeling over het oprichten van een muziekvereeniging hier in Bazel vonden we enkele hatelijke opmerkingen in het 'Dagblad van Langendijk'. Wij zijn al vele jaren gewoon aan dergelijke hatelijke opmerkingen. In dat bericht dan lazen we dat de 'Bode van Bazel' weer eens een loos gerucht had verspreid voor den zoveelsten keer. Het is ons duidelijk, dat deze bemerking ingegeven is door jalousie van het zuiverste water, zooals we dat gewoon zijn van het 'Dagblad van Langendijk', dat de zon niet goed in het water kan zien schijnen, naar het schijnt. Daartegenover kunnen wij alleen dit schrijven: de 'Bode van Bazel' verspreidt nooit met opzet looze geruchten, tenzij er berichten in opgenomen worden, die ontleend zijn aan het 'Dagblad van Langendijk'.

En om een en ander te bewijzen kunnen wij onze lezers mededeelen, dat het oprichten van de muziekvereeniging op vandaag absoluut vast staat. De Eerw. heer kapelaan Fleskes, die reeds enkele weken in Bazel verwijlt, heeft het betooverde Doornroosje uit haar slaap gewekt, en alles wat muzikaal heet in Bazel heeft zich bereid verklaard mede te werken aan den opbloei en den roem van Bazel. De allerbeste stemmen van het dorp, die tot nu toe alleen maar schitterden in engeren kring, zullen hun talenten in dienst stellen van de nieuwe zangvereeniging.

Mede wordt er gewerkt aan een klein maar fijn orkest, want het plan is gerijpt om met Kerstmis een groot oratorium op te voeren, niet, zooals 't 'Dagblad van Langendijk' zal verwachten, met vreemde krachten, zooals in hun gebied eertijds gebeurde, maar met geheel eigen volk. Bazel kan zélf wel iets presteeren. Bazel zal toonen, wat Bazel kan. De jalousie van het 'Dagblad van Langendijk' laten we graag voor wat zij is..."

In Baozel werd dag-in-dag-uit over niks aanders gepraot as over de muziekvereeniging en het oratorium. "Oratorium," zee den köster, "'t zal me benuwe wè veur 'n oratorium dè-d-is." "Natuurlijk et kerstoratorium van Müller", zee den örgenist. "Dè-d-is wel nie veul bizunders, mar 't is aorig, en veur dilettanten is het dankbaar spul, veural as ze d'r bij bellen en luien mee klokken. En dan: 't is veural gemakkelijk." "Nee-nee," zee den köster, "dè oratorium van Müller is niks, allemaol bekende aaw melodieën en kerkliekes en dè hebben ze in Langendijk al gezongen veurig jaor. De Langendijkers zouen ons lekker uitlaachen as wij ze nao gingen aopen." Den örgenist plukte 'ns aon z'n sikske en zee toen mee 'n gewichtig gezicht: "Het beste waar nog, as we iets extra's hadden, iets nuuws." "Kunde gij nie gaaw efkes zoo'n oratoriumke in mekaare gooie, örgenist - gij bent zoo'n zjenie - zoo iets schudde gij op eenen veurmiddag uit oewen mouw!"

Den örgenist bleef ernstig, al moest ie stiekum op z'n lippen bijten om nie uit te vaoren tegen dieën venijnigen köster en mee 't kalmste gezicht van de wereld zee ie: "Dè ge zoo'n oratorium zoo mar nie uit oewen mouw schudt, dè weette gij effen goed as ikke, al weette nie veul van de harmonieleer aaf, mar daormee is nog nie gezeed, dè ik nie bekwaom genog zou zijn om in korten tijd zoo'n oratorium in elkaar te zetten mee compleet orkestmuziek, mee koren en dubbelkoren en solo's en heel den santeboetiek d'r bij! En ik kan oe gerust zeggen, dè'k al laank zooiets in m'nen kop heb hangen en dè de motieven en de melodieën alle daogen deur m'nen kop zingen; 's naachts zoemen de melodieën ervan om m'n bed heenen, dèr!" "Nou," laachte 't kösterke, "veur de melodieën, die er 's naachts om jouw bed zoemen, geef ik nie veul; die zullen taomelijk eentonig zijn, denk ik!"

Den örgenist bleef ernstig. Hij vatte z'n borreltje op en keek, mee z'n een oog toe en z'n aander oog heel efkes open, deur et glaoske naor et venster en zee: "Ik heb éénen keer iets van Wagner geheurd in den Anvers, mar ik zeg mar zoo: ik haaw et mee Bach! As ge Bach goed kent, dan moette van Wagner nie veul mir hebbe! Ik zeg nie detter in Wagner niks in zit, dè nie dè, dieën Wagner waar toch wel 'nen mannetjesputter en 't waar nie den irsten den besten snotpin, mar as ik 'n oratorium moest schrijven, dan wier 't 'nen echten Bach, mar dan mee 'n bietje peper van Wagner erdeur."

"En 't motief?" vroeg den köster. "Geweldig! Nie al te religieus! Mar ok nie zoo heidensch as beveurbeeld Wagner zou doen." 'n Bietje stiekum zee 't kösterke toen, dè venijnig menneke: "Ik daocht as dè Wagner en Bach geen oratoriums hadde geschreven, mar enkeld opera's!" "Wè witte gij daor naa van, köster? Daor moete de zaak 'n bietje veur bestudeerd hebbe - zoo iets weete of ge weet et nie!" "En wè veur 'n thema zulde dan vatte?" "Den oorlog." "Dè-d-is geenen tut-tut, man!" "As 't zoover komt, dè den kapelaon mijn vraogt om 'n oratorium te componeeren, zooas 't in mijn gedaachten hangt, dan zal et iets kolossaols worre, dè beloof ik oe toch. Beveurbeeld: 'n groot kanonnenkoor mee örgels, trommels en pauken, die heel de zaol aon et bibberen brengen van den angst en den schrik, dan 'n hoera-aria in dobbelkoor... et reutelen van de gewonden, en daor tusschendeur frissche marschen en op et end de vredes-aria mee een schoone zofte fluitbegeleiding! 't Kan 'n onsterfelijk werk worre!"

"Daor hedde mijnheer Jaanse, die weet er misschien wel iets meer van wè de kapelaon van plan is te nemen. Zeg, meester, we hebben hier 'nen musicus die zijn eigen geroepen vuult om 'n oratorium te componeeren in den trant van Wagner en Bach." "Heelemaol nie noodig! Et oratorium dè we zulle zingen is bekaanst al klaor, man!" "Wie hee 't gemaokt? Den kapelaon zelf?!" "Jè, den kapelaon, en et is buitengewoon schoon, dè kan ik oe wél vertelle. Hij hee-g-et me giesteren veurgeleed en ik hoefde er niks aon te veraanderen, 't was dik in orde, schoon werk."

"Welk onderwerp?" "Dè zeg ik nog nie." "Over Kerstmis zeker?" "Nee, nie over Kerstmis - ik kan oe wel zeggen, detter hemel en hel mee gemoeid zijn!" "Dè's nog nie zoo gering", zee de köster, terwijl den örgenist z'n vierde borreltje ineens aachterover sloeg door z'n keelsgat. "Hij is al bezig mee 't slot af te werken, en dan begienen we mee de repetities. De muziek is veur klein orkest, örgel of harmonium, 'n paor violen, 'n trom, 'n trompet en misschien komt er nog 'n fluit bij." "En wie zal dan de trompet blaoze?" vroeg den köster. "O, dè kan Sjefke den örgeltrapper goed doen, die is ommers reveilleblaozer gewist bij de huzaoren en hij hoeft hier alleen mar signalen te geven, aanders niks." "Signalen geven? Dus et gao over den oorlog?" "Ok 'n bietje, mar naaw zeg ik niks meer!" "Ziede wel," riep den örgenist, "den kerel hee mijn idee veur m'n neus weggestolen! Ik had aanders zoo gèère den oorlog op muziek gezet!"

DE SCHEPPING VAN LUCIFER

As de wend vloog et bericht deur Baozel, dè de kapelaon 'n groot oratorium ha gemaokt, 'n groot muziekstuk over den oorlog en dè 't verschrikkelijk bloedig waar.

Dieën Zondagaovond begos de kraans precies om half aacht, en omdè de nuuwe d'r nog nie was, begos de pastoor mar weer te boomen over den goeien aawen tijd en over de kleine inkomsten van de geestelijkhei toentertijd, en over 't feit, dè de heeren geestelijken vruger nie gewoon waren van die deftige sigaren te rooken, enzoovoort. De kapelaons keken allegedurig naor de klok en daochten, waor blijft den nuuwen heer toch...

En de pastoor vertelde veur den drie en dartigsten keer, dettie as kleine jongen mee hullieën vadder 'n reis ha gemaokt van vier uur geens en vier uur terug, te voet natuurlijk, en dè ze heel den dag krek tien centen ha'n verteerd. "Boterhammen ha'n we in onzen zak gestoken. In 't geensgaons hebben we 'ne keer aongeleed, en toen we terugkwame nóg 'ne keer. Onzen vadder dronk iederen keer 'n borreltje, dè kostte in dieën goeien aawen tijd vier centen; in et geensgaons kreeg ik 'n glas waoter veur niks en in et terugkomes 'n glas rome veur twee cente, saomen krek tien heele cente. En daormee waren we heel tevreje. Onzen vadder rookte 'n pijpke, want sigare, jè, wie daocht er toentertijd aon zoo'n weelde! As kapelaon kocht ik ieder jaor 'n builtje mee tien of twaalf sigaren, nie veur m'n eige, mar veur hoog bezuuk. Daormee kwam ik 'n jaor lang rond. Mar in den tegesworrigen tijd is dè nie mir meuglijk, naa motte de sigaren mee kiestjes inslaon en iedereen paft mar raak, alsof ze niks kosten. 't Is 'nen raren tijd tegesworrig."

Toen kwaam de nuuwe binnen en de twee kapelaons, die al zaten te gaopen van vervelendighei, wieren, om zoo te zeggen, weer wakker. "Wè komde laot", zee 't jong kapelaontje. "Ik zal et noot meer doen", zee de nuuwe. "Gosjemijne, m'nen kop draait as 'nen mallemeulen", en ie vatte z'nen kop mee twee haanden vaast. "Laast gehad mee de kwaojong op et patronaat?" "Daor hè'k noot van m'n leven laast mee; as er iets veurkomt wè me nie naor mijnen zin is, dan geef ik ze 'n paor patsen om d'r ooren en dan is 't in orde. Nee, m'nen kop barst van de muziek, hij zit stampvol noten. Ik heb persiesekes 't slotkoor van m'n oratorium afgecomponeerd. Kapelaontje, giet 'ns gaaw 'n glaoske veur mijn in, aanders val ik nog van m'n stokske."

"Waor gao oe oratorium over? Ze zeggen detter hel en hemel mee gemoeid is en dettet 'n schandaolig spektaokel zal worren!" "Dè zal et ook; as 't gin helsch spektaokel wordt, dan maokt 't hier in Baozel gin indruk! 't Moet indruk maoke, 't geboert moet er wakker van worren! 't Hiet 'Lucifer', en 't behaandelt de val van de engelen. 'n Geweldig dankbaar thema en ik kan oe verzekere, dè'k er mee hart en ziel aon gewerkt heb." "En bende'r naa hillemaol mee klaor?" "In hoofdzaok is 't afgewerkt - hier en daor nog 'n bietje bijwerke. 't Koor van de gevallen engelen vind ik bijzonder goed gelukt:

     Verschrikkelijk was de val

     In het donkere, stinkende dal

     van de trotsche Lucifer,

     die schoone, gevallen ster...

en daarbij wordt verschrikkelijk mee de trommels en de pauken gewerkt. En wetter aon veurafgao is ook goed: de strijd! Kompleet oorlog! Mar dan moet ik nog 'n aria inlasschen, zooiets as 'n huil-aria veur Lucifer - die moet et hoogtepunt worre, mar et motief daorveur heb ik nog niet gevonden!"

"Maok-et mar niet te dramatisch," zee den pastoor, "waor moet et toch allemaol naor toe, de meensche schreeuwen d'r eigen 'n ongeluk!" "Dè moeten we krek hebben, ze moeten zitten te bibberen van den angst, en dan tot slot 'n groot hosannakoor van de overwinnende engelen, waorin alle wrijvers worren opgelost, harmonisch en vreedzaam, zoo'n stuk hemel, daor moeten ze mee naor huis toe!"

Dieën Zondagaovond was de kraans krek om tien uur afgeloope, den nuuwen heer ha nie veul praot, z'nen kop zaat te vol muziek.

STAOKING IN BAOZEL

De "Bode van Langendijk" bracht een spottend artikel:

"In een naburige plaats - laten we ze Klein Parijs noemen - is een soort epidemie uitgebroken, die tot hoogmoedswaanzin leidt en al vele offers heeft opgeëischt. Volgens het algemeen oordeel hebben de Klein-Parijzenaars sinds onheuglijke tijden 't hoofd zeer hoog gedragen, zoodat hierin de aanleiding kan worden gevonden waarom die nieuwe epidemie in korten tijd zulk 'n groot aantal slachtoffers heeft gevraagd. Deze geestesgesteldheid heeft sinds eenige weken een zeer ziekelijk karakter aangenomen, 'n soort hoogmoedswaanzin die zich voornamelijk uit op muzikaal gebied.

Heel dat boerendorp Klein Parijs is als het ware veranderd in een muziek-conservatorium. Uit alle huizen hoort men aria's zingen en geluid van allerhande instrumenten vult de straten, zelfs de kleinste kinderen schreien aria's. Musici, die er in Klein Parijs bij dozijnen uit de grond groeien, hebben stapels oratoria gecomponeerd, die allen om de beurt opgevoerd zullen worden. Een groote muziekvereeniging is er opgericht, waarbij iedereen wordt opgenomen, die op een of andere manier geluid kan voortbrengen. Ook heeft men een groot orkest samengesteld, bestaande uit een heele (d.w.z. geen kapotte) dikke trom, twee deksels, een trekharmonica, een koehoorn en verder nog een merkwaardige verroeste trompet, die al meegeblazen heeft bij de verovering van Jericho, zoodat we het de gemeente Klein Parijs en haar gemeenteraad met ernst in overweging moeten geven, of het wel verantwoordelijk is de grondvesten van Klein Parijs bloot te stellen aan zulke geluiden, die zelfs de muren van Jericho hebben doen kantelen en vallen. Verder vernamen we nog uit zeer betrouwbare bron, dat er ook een viool in 't orkest zal meespelen, maar het eene exemplaar, dat er in Klein Parijs bestaat, is, naar we eveneens uit zeer goede bron vernamen, geheel en al kapot en weigert hardnekkig om eenig geluid te geven.

Naar we verder nog vernemen, zal het eerste op te voeren oratorium, waarvan de componist voor de buitenwereld nog geheim is, getiteld worden 'Hels lawaai' oftewel 'Hoogmoed komt voor de Val'. Over de keuze van de beide titels, die allebei zeer sprekend zijn voor Klein Parijs, zijn ze het nog niet eens, maar wij van onzen kant kunnen niet beter doen dan den goeden raad meegeven: kies den laatsten titel. Uit louter menschlievendheid geven we onze lezers den raad: als ge uw trommelvliezen liefhebt, begeef u dan niet naar de uitvoering van het muzikale lawaai op Kerstmis; mochten er echter abonnees zijn, die op de hoogte willen zijn van opvallende gebeurtenissen in eigen omgeving, zoo mogen we wel besluiten met hen toe te roepen: als gij het wilt riskeeren, voorziet dan uw ooren met groote watten en uw hart met veel moed."

Hil Baozel waar giftig om dè spottend artikel, maar den nuuwen heer had er veul plezier in en zee: "Ze maoke goeie reclaome veur ons. Ge zult 'ns zien wetter 'n volk uit Langendijk komt luisteren!" Hij ha goeien zin, want et oratorium waar na hillemaol klaor. Ook de huil-aria veur Lucifer was aaf. 't Motief hattie op school gevonden. Sjefke van Diessen, 't jongste bruurke van Treesje van Diessen, ook effen dik en effen stom als z'n oudere zus, had 'n aframmeling van den meester gekregen, terwijl de kapelaon in de klas daorneffen catechismusles gaaf. Dè Sjefke waar 'nen harde kop; hij kreeg gedurig op z'n broek, mar hij ha z'n eigen veurgenomen om noot te kwijken as de meester 'm sloeg. En de meester ha z'n eigen veurgenomen om 'm zoo ver te brengen, dettie kweek. Midden onder de les heurde de kapelaon et geluid detter opsteeg, toen et bij Sjefkes deurbraak en ie al z'n opgekropt geluid losliet. Den kapelaon liep gaaw naor den lesseneer en schreef de melodie op, die Sjefke daor uitkraaide en toen ie van de catechismus thuiskwaam, is-ie daolijk aon et werken gegaon! Hij daocht aon gin eten 's middags, en toen ie om twee uur in de keuken kwaam om wè te eten, kreeg-ie 'n leelijk gezicht van de huishoudster, mar daor trok ie z'n eigen niks van aon: de huil-aria stond op et papier.

"En hoe zulde gij oew rollen verdeelen?" vroeg et jong kapelaontje op den eerstvolgenden kraans. "Dè gao vanzelf." "Veurzichtig mar", zee den pastoor. "Weurom veurzichtig?" "Zoo'n oratorium componeeren is gemakkelijk, vergeleken mee et verdeelen van de rollen. Hoe is et verdeeld, mee de rollen van de duvels en de engelen?" "Lucifer is natuurlijk een mannestem en Michaël 'n vrouwestem, de duvelskoren zijn mannestemmen en de engelenkoren zijn damesstemmen, dè's nogal wiedes!" "Dom, dom, dom - 'neque nubent, neque nubentur' staot er geschreven van d'engele: ze trouwe nie. Ge had et oratorium beter alleen veur mannen of alleen veur dames kunnen schrijven, jongen! De zuivere geesten die hebben ommers geen verschil van mannestemmen en damesstemmen. Die scheiding van stemmen in et oratorium, jè, ik kan nie zeggen dettet tegen geloof en goeie zejen is, mar 't ruukt er toch wel 'n bietje naor, zu'k zoo zegge!" De lange kapelaon zee toen z'n eerste woord: "Practisch is et toch wel goed gevonden, bij de repetities kunnen dan de dames en heeren apart blijven staon, aanders zouen er tóch nog vrijerijtjes tusschen de engelen en de duvels veur kunnen komen."

Ze waren et in Baozel heelemaol nie eens over et oratorium. Den örgenist meende, dè't gekhei waar om bij de duvelskoren geen damesstemmen te nemen, en as hijzelf 'n oorlogsoratorium ha moeten componeeren, dan hattie zelfs bij de soldatenkoren nog dames laote zette, zee-t-ie. "Wè zouen die dames dan te maoken hebben in soldatenkoren?" vroeg de köster. "In den oorlog zijn toch ook verpleegsters!" "Verpleegsters, die soldaotenliekes zingen en hoera brullen, dè wil d'r bij mijn aanders nie goed in! Nee, ik vind 't schoon, zooas den kapelaon et hee verdeeld: de mannen mee d'r diepe stemmen as duvels en de dametjes mee d'r heldere stemmekes as engelen, dè vèn ik goed gezien." "Ik zou wel 's willen weten, of gij thuis ok allemaol engelestemmekes heurt, as oew vrouw begient op te speulen!" Den köster zee niks, want hij zaat stevig onder de plak... "Nee," zee den örgenist, "naaw kunde duidelijk zien, dè de kapelaon van vrouwvolk nie veul verstaand hee, dettie 't vrouwvolk op één lijn zet mee d'engelen..."

Op den koffiekraans waren ze vuur-en-vlam. "Ik moet zeggen," zee Leentje de Leuw, "ik moet werkelijk zeggen, dat ik het mooi vind, dat mijnheer kapelaan de goede eigenschappen van het vrouwelijk geslacht op het tooneel uit laat komen." "Buitengewoon netjes," zee Rosa Stokkermans, "dat hij ons tot engelen maakt; eigenlijk moesten we bij de opvoering dan ook allemaal in witte kleeren opkomen en met groote vleugels - dat zou wel een mooi gezicht zijn." "Ik vind het alleen maar wat vreemd, dat de rol van Michaël door een meisje moet gespeeld worden", riep Treesje van Diessen. "Michaël heeft meestal toch een helm op en een sabel in de hand en dat staat toch niet voor 'n dame." "O, toch wel, dat staat heel goed, vind ik," zee Rosa, "en de Maagd van Orleans dan? Ik ben benieuwd wie de kapelaan uit zal zoeken voor Michaël en voor Lucifer, want dat wordt natuurlijk een vreeselijke strijd tusschen die twee." Ze keken mekaar aon en ze zagen goed, dè ze mekaar goed begrepen, ieder daocht aon z'n eigen en niemand gunde dieën mooie rol aon d'aander.

De jongelui waren ok al 'n bietje kwaod. "Wij ammaol duvels? En de meiskes ammaol engelen? Weurom nie deur mekaar? Dè-d-is toch ommers veul natuurlijker! De jongens worren laoter toch effen goed engelen as de meiskes?! Is dè waor of nie?! En 't is ok veul plezieriger as me deur mekaar staon!" "Witte wè?! We staoken!" "Nee, we zullen zóó zeggen: as den kapelaon zelf den Lucifer speult, dan willen we allemaol duvels zijn, aanders moeten we deur mekaar mee de dames speule, dames en heeren onder de engelen én onder de duvels!" "Stil 'ns efkes," riep Harrie van den apotheker, "en gebruikt oew klein verstaand 'ns! Wè kan jullie dè schelen of ge duvels bent of engele?! 't Is toch immers mar spul! De duvels hebben nou eenmaol zwaor stemmen en de dames hebben die nie, die moeten mar piepe as de engelen! Ik speul Lucifer en naa weete gullie et ineens. Ikke Lucifer en gullie allemaol duvels!" "Hee den kapelaon dè al bepaold?" "Jè zeker!" "Nou, dan doeme mee! Veuruit! Duvels dan mar!"

DE SAMENZWERING

Toen de kapelaon heurde, dè de zaok in gevaor was gewist en dè Harrie de zaak gered ha, waar ie blij. Hij kon Harrie goed hebben! 'nen Vroolijke vent, 'nen kerel, daor ie iets aon ha! Al verschaaiene keeren hattie meester Jaanse gezeed: "Meester, gif me 'nen Lucifer!" En den meester had er 'n paor opgenoemd! En de kapelaon had al 'ns uitgekeken naor die kerels, en Harrie was 'm het best van ammaol bevallen! Hij had 'm al enkelde keeren geroepen en solo's laoten probeeren en toen hattie hem gezeed: "Gij speult Lucifer, Harrie, mar zegt er veurloopig mar niks van tegen d'aander!" Harrie ha't naa toch gedaon en den kapelaon ha't goed gevonden dè Harrie et verklapt ha, want nou hattie et manvolk tenminste al op z'n haand.

Hij gong 't vertellen tegen meester Jaanse. "Jè," zee de meester, "Harrie zal nog wel den besten zijn! Eigenlijk was et beter dè gij em zelf speulde, kapelaon, mar afijn, dè zal misschien nie goed gaon, zoo as geestelijke!" "Ge kunt geenen beteren Lucifer hebben as Harrie van den apotheker," riep juffrouw Jaanse, die binnen alles af ha zitten luisteren, "want et is 'nen echten duvel van 'nen jongen!!" De twee giechelden in de veurkaomer. "Is 't zoo'nen duvel, juffrouw Jaanse?" riep de kapelaon. "Hij verlaait al 't jonk volk tot drinken en nachtbraoken!" "Ik heb em al 'ns laoten zingen, juffrouw Jaanse, en hij zingt zoo helsch en zoo duvels as 't mar kan!"

"En wie denkte te kiezen veur Michaël, kapelaon?" vroeg de meester zachtjes, en hij lee z'nen vinger op z'nen mond en wees naor de huiskaomer, want daor ha z'n zuster niks mee noodig... die klapperde alles daolijk et dörp deur en dè waar gevaorlijk spul, nou et om de dames gong. "Ik heb 'n briefke geschreven aon 'n buitengewoon goei zangeres uit m'n vrugere parochie en ze hee al truggeschreven dè ze 't doe!!"

Dus de twee hoofdrollen hattie al, de rest kwaam vanzelf in orde... tenminste, dè daocht ie, mar ie kende de dames van Baozel nog nie...

De repetities waren al begonnen. Mar de kapelaon vuulde, detter iets nie in orde waar, de dames zongen iederen keer al slapper en slapper, er zaat gin fut aachter, ze kwamen slecht op en iederen keer kwamen er minder, den vierden keer kwaam er geen één... De kapelaon vroeg aon alle kaanten wè daor aachter zaat, en ie heurde, dè't vrouwvolk kwaod waar, omdettie Michaël uit 'n aander dörp liet komen.

Op den lesten koffiekraans hadden de dames besloten om te staoken, ze hadden elkaar op zitten te draaien van belang. "Ik had dat werkelijk niet van mijnheer Fleskes verwacht", riep Rosa Stokkermans opgewonden uit. "Ik had gedacht dat hij meer tact had, en nu stoot hij ons allemaal tegelijk voor het hoofd! Waarom Michaël uit een ander dorp gehaald!?" "Het is gewoonweg een beleediging," zee de dikke Trees van Diessen, "we hebben hier in Baozel toch zeker krachten genoeg om solo's te zingen!" Ze daochten toen natuurlijk allemaol, dè Rosa en Treesje d'r eigen bekwaom genog achtten veur dieën zwaoren rol, en al die dames apart daochten natuurlijk dè zijzelf de allereenigste waren, die er geschikt veur waren... Zoo zijn de dames nou eenmaal.

Mar Lena van den burgemeester probeerde den opstand te sussen, want ze had den proloog al half klaor... "Nee, zoover moeten we toch niet gaan, we moeten de goede zaak niet schaden. Ik stel voor, dat we de kapelaan op een nette manier aan z'n verstand brengen, dat hij Michaël uit Bazel zelf moet nemen!" "Nee-nee, dat in Godsnaam niet!" riep Treesje van Diessen, "zeg, we zullen hem nog achterna loopen ook?! Zelfs als hij hier nu binnen zou komen en hij zou mij den rol van Michaël aanbieden, dan zou ik hem niet aannemen, ik zou er netjes voor bedanken!" "Ik ook! - Ik ook! - Ik ook!" riepen ze van alle kaanten. 't Was krek de omgekeerde wereld: de duvels bleven den priester trouw en de engelen vielen van em aaf, jè, wè kan 'nen priester z'n eigen toch leelijk vergissen.

Meester Jaanse kwaam et te heuren en hij zette z'nen hoed op en gong et verslag van dieën koffiekraans overbrengen aon mijnheer Fleskes. Die zaat mee z'n haanden in 't haor en vroeg wè-t-ie moest doen mee dè beroerd geval. "Dieën Michaël afschrijven, kapelaon, d'r zal niks aanders opzitten!" "Ik kan die dame toch nie veur d'ren kop stooten!" "Mar ge kunt nog veul minder al de dames van Baozel tegelijk veur d'r koppen stooten, want die kunde nie missen! Ge kunt beter 'n leger hebben zonder Michaël, of mee 'nen halven Michaël, as gin leger en wél 'n Michaël, al is 't dan ook 'nen goeien!" De kapelaon liep kwaod op en neer deur de kaomer... "Dè vergimd vrouwvolk ook! Ge hebt er aaltij laast mee!" "Ik weet er alles van, kapelaon, ik ben getrouwd geweest en m'n zuster is ook al nie van de gemakste! En ik verzeker oe, dè de dames van Baozel hardere köpkes hebben dan al d'aander!" "Ik zal m'n oratorium mar in de kaast leggen!" "Dan zulde 't 'Dagblad van Langendijk' dezer daogen heuren." "Nie erg! Dan weet heel Baozel ook, dè de schuld in Baozel lee!" "In alle geval: één van de twee! Iets aanders zit er nie op!" "Wè bedoelde?" "Ofwel alleen mar dames uit Baozel nemen, ofwel in de kaast mee oew oratorium! Tegen die zute engeltjes is nie te vechten as et er op aonkomt!"

De kapelaon bleef naodenken en was in twijfel of ie er mee deur zou gaon of nie... "Ik geef toe, detter geen goeie Michaël-stem in Baozel te vinden is, mar dan moeten we ons mar behelpen! 'n Halven Michaël is toch nog beter as niks!" "Wie komt er dan in aonmerking veur?" riep den kapelaon wanhopig uit. Meester Jaanse trok z'n schouwers op en keek et raom uit. "Misschien Rosa Stokkermans, die durft tenminste, dè is al iets, al is 't nie veul!" "'n Stem as 'n gasbuis, meer geluid as klaank!" "Treesje van Diessen misschien?" "Mee 'n stem zoo vet as 'nen oliepot! Die stem zit van onderen toe boven in 't vet!..." Hij schoot ineens in z'nen laach en de meester keek 'm aon, asof ie wou zegge: "Waorom laachte naaw ineens?" "Witte weurom ik naaw laach? Ik denk ineens aon die boerin, die mee 'n aander boerin stond te praote over d'ren koffiemeulen en vroeg: Olliede gullie den ullieën ook?" Toen ze uitgelaachen waren over de vette oliestem van Treesje van Diessen, stelde de meester Lena van den burgemeester veur. "Nie aon te denken, meester; die zingt hillemaol nie, die kaokelt, op z'n hoogst kan ze kraaien, en hoe moet die dan dieën solo zingen:

     Lucifer, mijn goede vriend,

     Luister naar mijn vriendelijk woord...?

Dè moet compleet gefloten worren, meester, zoo zachtjes en zoo fijn, dè moet geaosemd worren, dè moet klinken as smeltenden honing! Lena van den burgemeester, Rosa Stokkermans, Treesje van Diessen, lieve Sint Juttemis, wè'n stemmen en figuren veur Michaël!"

Er waar niks aon te doen; de kapelaon moest z'n zangeres van buiten et dörp afschrijven en in 's hemels naom dan mar iets zuken in Baozel zelf! Al 'n paor daogen had ie kwaojen zin en zong, as-ie nog zong, alleen mar de huil-aria veur Lucifer. "Wè bende toch stil de leste daogen, kapelaon," vroeg den pastoor op den kraans, "is er iets mee oew oratorium?" "Och, dè vergimde vrouwvolk!" "Zingen ze valsch?" "Dè tuig wil nie in tuig!" "Ge moet ze mar allemaol tot engelen verheffen, dan koom et pas uit, dè 't allemaol duveltjes zijn!" De kraans waar om klokslag tien afgeloopen dieën Zondag. De pastoor ha weer 'ns kunnen praoten over den goeien aawen tijd en de huishoudster was tevrejen over et goei gedrag van de heeren...

MICHAËL

De kapelaon liet de dames aachterom weten, dè de zangeres van buiten al afgeschreven was en dè dan Michaël uit Baozel zelf gezocht zou worren. Hij daocht, onneuzel as ie waar, dè daormee de zaak in orde zou komen, mar as de zee eenmaol störmt, dan is ze nie ineens kalm as de wend ophaawt te waaien...

"Nou opgepast," riep Rosa Stokkermans in den koffiekraans, "nou zal hij iemand van ons willen hebben voor Michaël. We zullen zoo afspreken: hij mag niet den indruk krijgen, dat wij er happig op zijn om Michaël te spelen, hij moet maar eens voelen dat hij ons eenvoudig noodig heeft en dat hij ons niet voorbij had mogen gaan; zullen we afspreken, dat niemand van ons binnen acht dagen den rol van Michaël aanneemt?" "En dan," vroeg Lena van den burger, "wie zal het dan aannemen?" "Dat komt vanzelf in orde. De hoofdzaak is, dat hij het maar eens geducht voelt! Is het dus aangenomen?" "Ja", riepen z'ammaol. "De hand erop dan!", want d'een vertrouwde d'aander netuurlijk nie. Ze gaven dus mekaar de haand en iedereen daocht: over aacht daogen heb ik den rol van Michaël te pakken... Want ze zeggen wel 'ns dè 't vrouwvolk dom is, mar dè's een van de dikste leugens, die er over de wereld ronddaansen! 't Vrouwvolk is slim! Mar 't vrouwvolk van Baozel had er nie op gerekend, dè kapelaon Fleskes ook nie van giesteren waar!

Den volgenden mergen gong de kapelaon op pad. Hij ha goed naogedaocht over de kwestie van Michaël en ha besloten om Rosa Stokkermans dan mar te nemen, hij moes toch iemand hebbe! Rosa ontving em heel vriendelijk, daor mankeerde niks aon, en toen de kapelaon heur vroeg of ze den rol van Michaël wou nemen, vroeg ze echt verwonderd: "Maar mijnheer kapelaan, ik dacht dat u toch een dame van buiten wou laten komen voor dien moeilijken rol." Mijnheer Fleskes beet op z'n lippen en zei dreug-weg: "Ik heb er es over naogedaocht, en me dunkt, dè we wel beter 'n Baozelsche kracht daorveur kunnen nemen." "Maar gelooft u dan werkelijk, dat ik daar geschikt voor ben?" Hillemaol nie, daocht mijnheer Fleskes, en et schouw nie veul, of hij ha 't hardop gedaocht! Hij keek Rosa 'ns in d'r brutaal gezicht en wou al zeggen: "U moet niet zoo bescheiden denken over u-zelf, juffrouw Stokkermans!", mar de goeie zaok stond op et spel, en deurom moog ie nie valsch worren... "En as den rol ok wè zwaor is, dan zullen we hem zoo goed inoefene, dè ge er bekwaom genog veur wordt."

"Kan ik acht dagen krijgen om er eens over na te denken of ik hem aan zal nemen? We hebben immers nog al den tijd?!" Den kapelaon ha gin zin om aacht daogen te waochten om te weten te komen of ze zin ha in den rol van Michaël; hij gaaf 'n antwoord, waoruit Rosa nie op kos maoke, of ze over aacht daogen nog kaans zou krègen en gong regelrecht naor et huis van Van Diessen om Treesje te vraogen of ze zin ha in den rol van Michaël - mar daor kreeg-ie van etzelfde laoken 'n broek... "Uw vraag valt me wat koud op het dak, mijnheer kapelaan, zoo onverwachts. En ik ben tegenwoordig ook niet best bij stem. Maar ik hoop, dat het wel weer beter zal worden. Over acht dagen zal ik het u wel weten te zeggen, of ik het aanneem." De kapelaon praotte nog wè, mar 't holp niks.

Hij gong, en zuchtte onderwegen, zooas ie nog nooit in z'n leven gezucht ha... Mar veur ie thuis waar, viel et em ineens in. Dè's deurgestoken kaort: aacht daogen bij Stokkermans en aacht daogen bij Van Diessen. Ze willen me aacht daogen pesten! En over aacht daogen willen ze 't allemaol mee twee haanden aonvatten. 't Is 'n deurgestoken kaort, dè's duidelijk! Ze hebben mee mekaar afgesproken om de eerste aacht daogen nie toe te stemmen. En hij daocht: ik gao naor Lena van den burger, ze kraait hil m'n oratorium deur mekaar, maar ik laot m'n eigen nie koeionneeren... Lena moest er niks van hebben. "Dat is niets voor mij, meneer kapelaan, ik treed toch immers al met den proloog op, dat is genoeg voor mij. Zoo'n zware rol is niets voor mij. En met m'n proloog ben ik zoo goed als klaar." De kapelaon wilde meer weten over die aacht daogen, mar Lena liet niks los. Over 'nen omweg dan mar. "Ik ben bang, dè heel et oratorium in elkaar valt: het vrouwvolk wil nie in tuig! Ze willen nie zingen!" "O jawel, meneer kapelaan, ze willen wel zingen, maar ze zijn wat jaloersch omdat er een zangeres van buiten komt." "Dè's allang van de baon!" "Dat weten ze misschien nog niet!" "Weete gij zeker, dè ze mee zullen zingen as er iemand uit Baozel gekozen wordt veur Michaël?" "O, dat weet ik heel, heel zeker, mijnheer Fleskes." "Nou, doede gij et dan?" "Nou, as et móét, wil ik het wel doen, maar ik wil eerst 'n weekje bedenktijd ervoor hebben."

Mijnheer Fleskes kookte van binnen; hij wou al opstaan om te vertrekken, mar Lena moes hem nog 'ns evekes wè vraogen over d'ren proloog. "Ooooch, ze hee-t-em toch zoo schoon in mekaar gedraaid," riep de doove moeder deur de kaomer, "en alles op rijm, alles op rijm." "Over de volgende passage ben ik het nog niet eens, mijnheer Fleskes." "Och, ge hebt nog tijds genog, ik moet eerst mar 'ns 'nen Michaël hebben." "Luister maar eens, mijnheer kapelaan. De eerste lezing is hier:

     Michaël neemt haar vlammend zwaard

     en stoot met eenen sterken stoot

     vorst Lucifer benedenwaard

     tot in de hel haar schoot.

Maar dat lijkt mij wat stijf gezegd, misschien vindt u het volgende beter:

     En Michaël neemt de vurige lans;

     al weert zich Lucifer

     hij ziet toch op den duur geen kans

     en valt gelijk een ster.

Wat bevalt u het beste, mijnheer kapelaan?" "Och, dè kunde gij zelf het beste kiezen!" "Wè zegde gij, mijnheer kapelaon?" kweek de doove moeder deur de kaomer, "'t is toch geenen tut-tut om zóó'n lang gedicht in mekaar te draaien, en alles op rijm, en 't paast allemaol zoo schoon in mekaar, ge zud zeggen: dèr, hoe krijgt ze 't klaor! Hoe krijgt ze 't klaor!" De kapelaon vertrok mee de wanhoop in z'n hart...

Onderweg kreeg de kapelaon den inval om 'ns mee Harrie van den apotheker te gaon praoten, die wies misschien wel uitkomst. "Harrie, koning van de hel en van alle duvels, ik weet geenen raod, ik kan geenen Michaël opgescharreld krijgen hier in Baozel! 't Vrouwvolk laot me in den steek! 't Is zoo klaor as 'n klontje, dè 't afgesproken werk is, mar ze schuiven et allemaol van zich aaf!" "Kwaoi werk, mijnheer kapelaon, as ge een leger van engelen tegen oe hebt, 't is om er duvels van te worren! Mar we zullen er eerst 'ns 'n borreltje op vatten." Onder 't inschenken zaat den kapelaon in den luien stoel te vertellen, wè-t-ie allemaol meegemaokt ha de leste daogen.

Harrie ha al lang z'n plannen gehad, mar hij waar nie zoo zeker van z'n zaok... mar nou heurde-n-ie, dè den kapelaon vaastgeloopen waar bij de drie kopstukken - en wè veur kopstukken! - van den dameskraans, en kreeg ie alle hoop, dè z'n plannen nog kossen lukken! "Ik heb iets ontdekt in Baozel, mijnheer Fleskes." "Wè hedde gij ontdekt? 'n Meske zeker." "Jao, 'n meske, maar in dè meske 'n stem." "Wè?? 'n Stem?? 'n Goeie damesstem?" "Iets fijns!" "Waor dan?" "Bij meester Jaanse in huis." "Bij meester Jaanse in huis?! 't Zal juffrouw Jaanse nie zijn en dan moet 't dè nichtje van 'm zijn. Hee die 'n goei stem?" "As 't d'aaw juffrouw Jaanse was, dan zou 'k er als Lucifer nie gèren mee vechten! Nee, 't is dè nichtje van em. Wel wè klein van stuk, mar 'n stemmeke van zilver en goud. Ik kwaam er giestere toevallig veurbij en heurde ze boven deur et raom zingen, 't raom stond open en ik bleef er naor staon luisteren en daocht daolijk: díé moessen we veur Michaël nemen!"

"Hedde ze alleen mar geheurd of hedde ze ok gezien?" vroeg de kapelaon ondeugend, want hij ha al daolijk in de smiezen, dè Harrie nie alleen d'r stem schoon gevonden ha. Harrie vuurde 'n bietje en zee: "Toen ze uitgezongen was, heb ik in m'n haande geklapt zoo hard ik kos!" "Dus tegen applaus is ze ook al bestaand! En kreeg zij óók 'n kleur, toen ze dè applaus gewaor wier?" "Krijg ik dan 'n kleur?! Dè komt van et borreltje, mijnheer kapelaon, dè vliegt me aaltijd naor m'nen kop!"

Mee goeien moed gong de kapelaon op pad naor meester Jaanse. En onderwegen groeide-n-ie z'n plan klaor: as et lukt, dan veurzichtig mee die aandere dames en mee die aacht daogen... Mijnheer Jaanse vond et natuurlijk buitengewoon goed, dè Jetje de rol van Michaël zou speulen, mar de kapelaon was nog mar amper de deur uit, of et onweer braak los. Juffrouw Jaanse ha nie geheurd, wè daor in d'aandere kaomer precies besproken wier, mar 't gong over Jetje, dè ha ze geheurd! "Ik zal me tot et lest verzetten tegen die zangvereeniging; ik kan nie toestaon dè zoo'n onschuldig lammeke onder de wolven wordt gestuurd!" "Hier zijn geen wolven! Ik neem alles op mijn verantwoording!" "En ons Jetje gao nie mee zingen, en naaw heurde gij et!" "En ons Jetje gao wél mee zingen, en naaw heurde gij et ook!" "En dè doe ze nie!" "En dè doe ze wél!" "Ge weet toch, bruur, wè veur 'nen losbol Harrie van den apotheker is - en die speult nog wel Lucifer - en wè doe dieën losbol mee alle daogen hier tegenover op ons Jetje gaon staon loeren?" "As Harrie van den appeteker naor meskes wil loeren, dan moet ie dè zelf weten, en as ie 'nen losbol is, dan ben ik er nog bij, bij al de repetities! En Harrie van den appeteker is ginnen losbol! Hij is enkel 'n bietje aon den lolligen kaant en 't is 'nen goeien vent!" "'t Is 'nen losbol, 't is 'nen deugeniet, 't is 'nen..." "Ik heb nog nooit iets kwaods van Harrie geheurd en 't zal 'nen schoonen Lucifer zijn en ons Jetje zingt mee de zangvereeniging mee!"

Den kapelaon ha mee den meester afgesproken, dettie veurloopig tegen niemand zou zeggen, dè Jetje veur Michaël zou speulen en deurom moes-ie oppaasen veur z'n zuster, die heel et dörp bij elkaar zou lammenteeren, as ze wies dè Jetje den rol van Michaël zou zingen, deurom zee ie alleen mar: "En as den kapelaon niemand kan vinden veur Michaël, dan zal ik em ons Jetje veurstellen, die hee 'n goei stem!" "Wie et gevaor bemint, die zal der in vergaon!" "Gevaor?! Gevaor?! Bende naaw gek? Ze hoeven toch nie mee mekaar te vrijen! Ze moeten nog wel tegen mekaar véchten! Ze hoeven toch zeker nie mee mekaar te trouwen!" "Dus gij blijft erbij?" "Natuurlijk!" Juffrouw Jaanse keek mee smachtende oogen naar den hemel en zuchtte: "Ik waasch m'n haanden in onschuld! Mar gij zult er nog spijt van hebben, ik veurspel et oe!" "Waasch oew haanden maar raak, hoor!"

Ondertusschen zaat de kapelaon al uit alle macht op z'n piano te trommelen, hij ha goeien zin, want hij ha eindelijk 'nen goeien Michaël gevonden, en dè's in Baozel ginnen tut-tut... Mar de zuster van den pastoor zuchtte de keuken deur, toen ze al dè lawaai heurde daorboven op de kaomer van den kapelaon en riep: "Lieve Sint Juttemis, et wordt nog levensgevaorlijk, et lijkt wel of den nuuwen heer gek geworren is!"

DE MANEUVRES

't Waar precies aacht daogen nao de weigering van de drie dames om veur Michaël te speulen, toen de nuuwe kapelaon smergens vruug, heel vruug al, drie brieven kreeg waor ie veul plezier in ha. Den eersten brief was rose en rook naor viooltjes. Kapelaon Fleskes snee em open en laas:

WelEerw. Heer Kapelaan,

Na rijp overleg heb ik besloten om mijn angst voor 'n publiek optreden maar te overwinnen omwille van de goede zaak.

Hiermede bied ik u dan mijn zwakke krachten aan voor den rol van Michaël in uw oratorium. Ik hoop, dat ik eenigszins in staat zal zijn om die mooie maar moeilijke rol goed te zingen en ik sluit met ware hoogachting en vriendelijken groet,

Uw dw. Rosa Stokkermans.

"Loop naor de pomp", riep de kapelaon en hij smeet den brief in de pepiermaand.

Den tweeden brief zaat in 'nen grijzen envelop, waorop gedrukt stond: J.P. van Diessen, Handel in Kruidenierswaren. De kapelaon rook 'ns of er misschien wè eau de cologne op gesprenkeld waar, om indruk te maoken op den geadresseerde, mar hij rook alleen mar 'n bietje naor koffieboonen... Hij scheurde den envelop open en laas:

WelEerw. Heer Kapelaan,

Mijn verkoudheid is opvallend gauw en goed verdwenen en daarmee is m'n stem weer op z'n vorige kracht. Daar u mij gevraagd heeft om de rol van Michaël te zingen, en mijn verkoudheid nu verdwenen is, haast ik mij u mede te deelen, dat ik het aanbod aanneem. Stuur mij dan s.v.p. zoo spoedig mogelijk de muziek, zoodat ik zoo gauw mogelijk kan beginnen met instudeeren.

Met vriendelijke groet,

Uw dw. Teresia van Diessen.

"Loop naor de bliksem", riep de kapelaon en smeet den brief in de prullemaand.

Den derden brief ha 'n lila-kleurke en aachterop stond 'n blaank duifke gedrukt mee 'n hemelsblauw vergeetmenieke in z'nen bek. Hij ha ook 'n geurtje, mar dè waar zoo flauw, dè de kapelaon nie kos raoje welk bluumke zóó rook; en de reuk van vergeetmeniekes kos-ie z'n eige nie herinneren.

WelEerw. Heer Kapelaan,

Met deze kan ik u mededeelen, dat de proloog voor uw oratorium geheel en al af is; de gedachten zijn gegoten in rhythmischen vorm en bekroond met den sieraad van den rijm. Nu klinkt nog duidelijker dan tevoren uw vraag in mijn ooren om ook aan den zang zelve mede te werken als Michaël, en ik denk bij mezelf: span al uw krachten in uit ijver voor de goede zaak. Ik kan niet weerstaan aan den drang van mijn hart en bied u mijn diensten als zoodanig aan, temeer omdat mijn enthousiasme aan zal vullen wat aan mijn stem ontbreekt. Leg dus den rol van Michaël maar gerust in mijn handen, want nu de proloog klaar is, is ook mijn vrees voor die zware rol reeds grootendeels overwonnen.

Met ware hoogachting,

Uw dw. Lena de Leeuw

PS Het is toch waar, dat Harrie van den apotheker den rol van Lucifer speelt?

"Loop naor den weergaoi", riep den kapelaon en den lila-brief gong dezelfde weg op van de twee aander brieven...

Hij vatte z'n pen en z'nen schrijfblok en schreef drie persies eendere brieven en hij schoof die in drie enveloppen mee de adressen erop van die drie flauwe dames, en die drie dames kregen op den veurmiddag 't volgende antwoord thuis:

Mej.

Met hartelijken dank voor uw vroegere verzekering, dat u in alle geval mee zult werken aan het welslagen van ons oratorium. Met beleefden dank tevens voor uw vriendelijk aanbod, moet ik u tot mijn spijt mededeelen, dat ik geen acht dagen heb kunnen wachten met zoeken naar een geschikte stem voor den rol van Michaël; ik ben dus dien zelfden dag nog op zoek gegaan naar een Bazelsche kracht en heb de rol reeds overgegeven aan een ander, die misschien wel niet díé capaciteiten bezit, maar dadelijk bereid was om zoowel die zware rol op zich te nemen, als mij uit m'n moeilijkheden te redden.

Hopende, dat ik uw gewaardeerde kracht ook in het vervolg ter beschikking zal mogen vinden voor onze zangvereeniging, teeken ik met de meeste hoogachting,

Uw dw. dn. J. Fleskes.

De drie dames maokten d'ren kop zot om te weten te komen wie in Baozel bekwaom waar om den rol van Michaël te zingen. Ze vertrouwden mekaar niet 't minste, d'een raoide op d'aander en niemand raoide raok. Bij den eerstvolgenden koffiekraans keken ze mekaar schouw aon en polsten mekaar op allerhande omwegen, en op et end waren ze d'r alle drie zoo taomelijk van overtuigd, dè van hullie drieën niemand den rol van Michaël zou speulen. Mar et duurde nie lang, of et lekte uit... Mar veur d'r fatsoen en "uit ijver veur de goeie zaok" oefenden al de dames van den koffiekraans et oratorium mee in...

Intusschen waren Lucifer en Michaël al drukop aon et oefenen gewist, mar natuurlijk onder goei toezicht... en dè waar den kapelaon en meester Jaanse toch wel toevertrouwd, zoude zoo zeggen... Juffrouw Jaanse zaat in de huiskaomer bibberend te luisteren, as ze in de veurkaomer mee z'n vieren bij de piano bezig waren - mar as ze gekomen waren aon die plek, waor ons Jetje as Michaël moes zingen: "Lucifer mijn goede vriend, luister naar mijn vriendenwoord", kos juffrouw Jaanse et niemeer uithaawen, kwaam de kaomer ingestapt en gong op 'nen stoel zitten, recht tegenover Jetje... en bij alle volgende repetities zaat ze er bij, in 't zwart gekleed, as 'n hoemel op 'n blom. Behalve et gezicht van juffrouw Jaanse waar alles zonneschijn in de kaomer!

Lucifer keek Michaël hillemol nie aon asof-ie er oorlog mee wou maoke, 't leek meer op vrede en verzoening, as er iets te verzoenen waar... en ook z'n zinge waar den kapelaon nie wuust genog naor z'nen zin, 't was 'm te tam en te vriendelijk. "Hier moette veul krachtiger en rauwer zingen, Harrie Lucifer, nie zoo zoft en flauw - zóó:

     Spaar uw gevlei,

     'k versmaad de boeien,

     ik ken mijn kracht,

     'k versmaad uw vriendschap,

     Ik ben bereid

     tot zwaren strijd... enzoovoort.

Daor moet echten afkeer veur Michaël in liggen, jongen!" "Dè komt op et tooneel wel in orde," laachte Harrie, "op de repetities laot ik den haat nog mar aachterwege, dè lijkt me plezieriger." Juffrouw Jaanse keek as 'n slang zoo venijnig.

HET ORATORIUM

Den grooten dag kwaam in 't zicht. Alle daogen braocht den "Bode van Baozel" een of aander bericht over 't groot concert, en nie alleen Baozel, mar hil de omgeving moeide z'n eigen mee de opvoering; drie daogen van teveuren waren alle plaotsen al uitverkocht. Den eersten rang liep tot midden in de zaol en al die stoelen waren genummerd; ze moessen er nog enkele rijen stoelen bijzetten omdetter zooveul naovraog waar. Den tweeden rang waar nie genummerd en deurom verkochten ze zooveul plaotsen as er gevraogd wieren en den derden rang ha gin stoelen en gin plaotsen, tenminste nie binnen in de zaol. Den herbergier zee: "Die kunnen deur de vensters kijken en in et deurgebond staon, daor is plaots genog, en aanders kunnen ze den zang toch nog heuren vanuit mijn herberg."

Zelfs 't aaw grutvadderke Stokkermans moes 'n kaortje hebben. "Dè wil ik toch wel es zien," zee-ie, "hoe ze Lucifer uit den hemel smijten. Dè moet toch wel verdimmes schoon zijn! Ik ben alleen mar benuut hoe z'm dè zullen lappe! 't Is zund, dè taante Drieka nie mir leeft!" "Neem mar irsten rang, mee 'n nummerke," zee Rosa, "aanders ziede niks, grutvadder!" "Bende gek, keend, as er vierde rang waar, dan naam ik vierde!" "Derde rang, dan moete hil den tijd staon en in den drang staon ok nog!" "Staon, en moet ik daor nog geld veur geven, dan za'k mar tweede rang nemen. Wè kost dè?" "Twee kwartjes." "Twee kwartjes? As ons taante Drieka heurde dè'k twee kwartjes uitgaaf veur 't theater... wè zou ze foeteren!"

De leste daogen kwamen er nog allerhande moeilijkheden. Nao de generale repetitie was Sjefke den örgeltrapper mee z'n trompet in z'n haanden van den trap gevallen. Hij had er netuurlijk eenen te veul op gehad, mar hij zee van nie... In alle geval: de eenigste trompet van Baozel hattie te pletter gevallen. Hij braocht ze naor smid Kruisen en die douwde ze zoo wir 'n bietje rond, mar d'r kwaam zoo'n verschrikkelijk geluid uit, dè den kapelaon nog gaaw op de fiets naor de stad moes rijen om 'n nuuwe te koopen en Sjefke moes dag en naacht oefenen op z'n nuuw instrument om 't in te blaozen en er op thuis te raoken tegen den volgenden naomiddag.

En dan zaat juffrouw Jaanse dwars. Ze kwaam er naor de pastorie gestapt en zaat er op et puntje van den stoel tegenover kapelaon Fleskes... "Mijnheer kapelaon, ik kan et mee m'n geweten nie verantwoorden!" "Wè-d-is er juffrouw Jaanse, hedde vannaacht dan soms 'nen moord begaon?" "Tegen mijnen zin heb ik toegegeven, mar ik trek mijn verlof wir terug, ons Jetje maag mergen gin Michaël zijn, 't is veuls te gevaorlijk!" "Mar juffrouw Jaanse, dan wor ik staopelzot, heurde gij dè! En as ik staopelzot wor, durfde gij dè op oew verantwoording te nemen?! Wor naa toch verstaandig, juffrouw Jaanse!" "Dè-d-is 't 'm precies, mijnheer kapelaon, ik moet verstaandig zijn! Ik heb et bij iedere repetitie gezien, hoe dieën Lucifer ons Jetje zoo aonkijkt, 't is 'nen zot, dieën apothekerszoon, 'nen gevaorlijken zot! En al keek ik nog zoo kwaod en al hoestte-n-ik nog zoo dikkels, hij gaaf er niks om!" "O, juffrouw Jaanse, hedde ge deurom zoo zitte hoesten!? Ik daocht al wè-d-is de juffrouw toch verkouwen, 't zou zund zijn as ge mergen nie kost komen kijken in de opvoering! Mar, juffrouw Jaanse, ge ziet de zaak wel wè donker in, dunkt me, ge mot gin gevaoren zien, waor ze nie zijn!" "Waor ze nie zijn? Waor ze nie zijn? As 'nen brullenden leuw lopt den duvel rond! En giesteren waar-ie zoo brutaol, dettie nao afloop van de repetitie aon ons Jetje nog durfde te vraogen, of ze nie 'n stukske mee 'm opliep! Naaw is de maot vol, heurre. Ons Jetje speult nie mee!"

"Dan komt oewen naom in de kraant, juffrouw Jaanse!" "Mijnen naom in de kraant?" "Natuurlijk, want dan gao et oratorium nie deur, omdè gij nie wilt dè jullie Jetje meespeult! Kom, juffrouw Jaanse, ik neem alles op m'n geweten!" "Daor zulde nog spijt van hebben, kapelaon - in alle geval: ik waas men haande in onschuld, ik heb mijn plicht gedaon!" Mee 'nen zucht liet kapelaon Fleskes de juffrouw uit, die recht naor de kerk stapte om enkelde rozenhuukes te bidden veur den goeien afloop van den vriendschappelijken oorlog tusschen Lucifer en Michaël.

Den grooten dag braak aon. Al uren teveuren kwamen de boeren naor de zaol en gingen mee d'r derderangkaortjes op de genummerde plaotsen zitten. Ieder 't zijne, daochten ze, en hier zit et goed. Mar allegedurig moessen ze opstaon, omdetter meensche binnenkwamen, die mee 'n briefke in d'r haand bewezen, dè ze die plaotsen gekocht ha'n. Al de boeren zaten te paffen in de zaol en zoo straf as ze mar kossen. En as den herbergier de zaol deur kwaam gestampt en riep dè't verbojen waar te rooken, begossen de boeren te mopperen, mar staken d'r pijpen in den zak, en as ie wir de deur uit waar om z'n klaanten te bedienen, rookten ze weer dapper deur.

Alleen den aawe Stokkermans pafte stevig deur, hij waar zoo doof as 'n kwakkel en ha niks geheurd. Mar den herbergier kwaam naor em toe en kweek in z'n ooren: "Verbojen te rooken in de zaol!" Stokkermans keek 'm aon mee z'n glaozige aawmennekesoogen en riep terug zoo hard ie kos: "'k Wosse begosse!" Den herbergier trok 't grutvadderke z'n pijp uit z'nen mond, mar die staak ze weer direct terug tusschen de twee veurtaanden, die-t-ie nog ha, en riep de zaol deur: "Zijn we hier dan soms in de kerk?" Hij pafte dus deur en hil 't geboert pafte deur totdè de zaol blauw zaag van den rook en de vliegen van de muren vielen.

Mar toen kwaam den burgemeester en toen waar et ineens afgeloopen mee dè gerook. Hij gong op et tooneel staon en riep zoo hard ie kos: "Wie nie op staonden voet z'n pijp uitdoe, die krijgt 'n proces verbaol, begrepen?" 't Holp. Nog enkelde keeren moes ie mee kraacht optreje, toen enkelde koppige boeren nie op wilden staon van de genummerde plaotsen, waor ze gin recht op hadden. De gangen raokten zoo vol en et wier er zoo heet, dè-d-alles ervan begos te zweeten, asof et midden in den zomer waar en 't waar midden in den wenter. "Gadimme," riep den aawe Stokkermans, "wè'n hitte, as ge aaier in oew zakken hebt, dan springen er over 'n uur allemaol jonge kiepkes uit."

Eindelijk kos et spul begienen! Leentje van den burger kwaam veur 't gordijn staon in 'n sneeuwwit kleed. "Doe die d'r irste communie?" riep den aawen Stokkermans... Leentje declameerde d'ren proloog. Heel de zaol luisterde aondachtig en 'n paor aaw taantes begosse al mee d'r zakdoeken te werken, want ze daochten, dè 't al schoon genog waar. Den aawen Stokkermans verstond er gin stom woord van en vroeg hardop aon z'nen buurman: "Wè zee-ze allemaol? Haawt ze 'nen preek? Ze slao zoo mee der erreme!" "Sssssst! Stilte!" riepen ze van alle kaanten. Toen Leentje klaor waar, klapten ze allemaol in d'r haanden en d'r moeder gooide gaaw 'nen doek om d'ren langen hals, dè ze geen klets zou vatten al was et in de zaol dan ook zoo heet as in 'nen bakoven.

Toen begos et! De kapelaon vatte z'nen maotstok, keek naor z'n muzikaanten en zangers en zangeressen, sloeg mee z'n stokske op z'n lesseneerke, hield et stoksken omhoog, den kop wè schuin en begos dan ineens te zwaaien en de zaol waar ineens vol muziek en lawaai.

MICHAËL OVERWINT

Goddaank et oratorium waar opgevoerd - et waar veurbij, heurre! Er zijn van die dingen die nie beschreven kunnen worren en die ge oe eigen ten slotte nog het best veur kunt stellen deur de gevolgen te bezien, zooas bijveurbeeld bij braand, overstroomingen en cyclonen, en zoo is et ook et geval mee et oratorium van Baozel: de gevolgen bewezen wè veur 'n werk dè geweest moes zijn!

Kapelaon Fleskes kon den volgenden dag gin catechismusles geven, zoo muug was ie er nog van. Den örgenist kreeg den volgenden mergen onder de zingende mis geen geluid uit z'n örgel, want Sjefke den örgeltrapper was nie gekomen, zoo trouw as ie aanders aaltij in z'n hökske zaat as er 'n gezongen Mis waar. Van die paor signaole, die-t-ie bij et oratorium ha moeten geven, waar ie totaol overspannen - en naa laag ie te bed... Ze zeeën wel, dè de vermoeienis nie aon et blaozen gelegen ha, mar zoo gerekend meer aon de borreltjes, die-t-ie van teveuren gedronken ha om moed en aosem genog op te doen, en nao afloop om weer op verhaol te kunnen komen... mar jè, ze zeggen zoo veul!!!

Het oordeel over et oratorium waar nogal verschillend. In de "Bode van Baozel" stond den volgenden dag 'n lang artikel, waorvan et begien duidelijk zat waar. Et begos zoo: "Een nieuwe periode is aangebroken in de muziekwereld met het meesterwerk, gecomponeerd en opgevoerd hier in Bazel. Steunend op den grooten Bach, overtreft dit meesterstuk de werken van Wagner en het opent 'n nieuwe periode in de muziekgeschiedenis, klassieke welluidendheid en moderne uitdrukkingswijze reiken hier elkaar den vredekus..." En zoo liep heel den kolom vol.

Toen den aawen Stokkermans et bericht begos te lezen en gekomen waar aon dieën "vredekus", keek ie uit z'nen kraant op en riep de kaomer deur: "Dè's nie waor, dè's gelogen! D'r is nie gekust, 'k heb goed gekeken van et begien tot et end! Ze hebben flink gezongen, dè hebben ze, mar gekust hebben ze nie, niks. De muziek liep hier en daor wel wè deur elkaar, maar et is ook ginnen tut-tut om mee zoo'nen grooten troep aaltij gelijk te blijven! Één ding is me tegengevallen: ik ha verwaocht, dè Michaël den Lucifer van et tooneel af zou smijten mee al z'n duvels, mar dieën Michaël zaag er hillemaol nie zoo gevaorlijk uit, en Lucifer nog minder - 't waar 'n schoon stel, die twee!"

"En Michaël hee schoon gezongen, dè hee ze!" riep z'n vrouw. "Daor zeg ik niks aaf. Ik vond et alleen mar vremd dè d'engelen allemaol stuk veur stuk meiskes waren en de duvels allemaol jongens en mannen! Dè-d-is de omgekeerde wereld. 't Ha krek aandersom moeten zijn!" "Dè ha-g-et nie!" "Dè ha-g-et wél, vrouw! Mar van eenen kaant hedde gij gelijk: de mannen trekken aaltijd aon et kortste endje as ze mee het vrouwvolk gaan stechelen!" "Daor hedde gij aanders nie over te klaogen - ge hebt aaltijd 'n harden kop genog gehad - en over Michaël hoefde niks te zeggen, want die hee vergimmes schoon gezongen, heel schoon!" "Daor zeg ik niks aaf, Michaël héé schoon gezongen! En 't waar 'n schoon duifke in d'r witte kleer' en ze zong as 'nen nachtegaol! 't Waar 'n knap ding!" "Ge moes et oe eigen schaomen om daornaor nog te kijken, zoo'nen aawen meensch!"

Over Michaël riep heel et dörp, behalve natuurlijk de dames van den koffiekraans, die over d'r stemmeke niks zeien, mar zooveul te meer over den afloop, waarbij Michaël nie zoo heel netjes geweest waar... Wè waar daor dan gebeurd? Harrie, den Lucifer, ha nao afloop van et oratorium 'nen schoonen blomruiker aon Michaël aongebojen... daor kos Jetje, den Michaël, naa wel niks aon doen, en ze kos 'm toch ok nie weigeren aon te nemen... mar daorover wier natuurlijk weer nie gedelibereerd, ze vonden 't geval alleen mar allesbehalve netjes en ze waren et er over eens, dè juffrouw Jaanse 'n héél verstaandige vrouw waar...

Juffrouw Jaanse ha aon moeten zien dè Harrie van den apotheker aon ons Jetje 'nen blomruiker ha aongebojen. Den heelen langen aovond ha ze al op d'r taande zitten bijten, omdè ze zaag, dè Harrie onder et zingen veul te verliefd naor ons Jetje keek en toen kwaamp ie nog mee 'n boeket blommen aongedraogen ook, dieën zot, dieën gevaorlijken sjandoedel... Mar juffrouw Jaanse d'r geduld waar al lang uitgeput. Ze was er op afgestapt en stond véúr Jetjes, toen Harrie z'n woordje gezeed had en naam et boeket aon en zee: "Daankoewel, meneer De Jong, 't zijn schoon blommen en we zullen ze mergen veur et beeld van ons Lieve Vrouwke zetten, dan deugen ze tenminste ergens veur!" Harrie gunde Ons Lieve Vrouwke al de schoone blommen van de wereld, mar naa keek ie toch wel 'n bietje op z'n neus. Hij kreeg 'nen roojen kop en wies nie goed hoe-t-ie z'n eigen moes haawen, veural omdè-t-ie de engelen heurde giechelen van plezier. Juffrouw Jaanse ha nogal 'n zwaor basstem en ze hadden woord veur woord geheurd... Jetje - die zeker al wè wist van die blommen - ha'n kort woordje van dank willen zeggen, mar juffrouw Jaanse ha d'r nichtje onder den erm en ze was er al mee weg. In den koffiekraans vonden de dames dè heel netjes gedaon van juffrouw Jaanse. "Juffrouw Jaanse is wel een eigenaardig mensch, maar in dit geval heeft ze netjes gehandeld. Natuurlijk heeft Harrie de Jong dat niet zoo ernstig bedoeld, och, zoo'n bloembouquet is immers iets officieels, maar zoo'n kind verbeeldt zich al gauw wat in, niet waar?"

Het slot van het drama speulde bij mijnheer Jaanse in de huiskaomer. Want dè Jetje waar nie zoo bleu as et wel leek, misschien ha den rol van Michaël en d'r succes en de stiekeme knipeugskes van Harrie d'r wel den noodigen moed gegeven om zoo tegen d'r tante op te trejen. In ieder geval zee ze, toen ze thuis waar: "Naa gif die blommen mar 'ns hier taante." "Die blommen? Die blommen? Die zijn toch veur ons Lieve Vrouwke, Jetje?" Jetje trok ineens de blommen uit de taante d'r haanden en zee kortaaf: "Dees blommen hee Harrie aon mijn gegeven. Ik zal morgen wel aander blommen naor ons Lieve Vrouwke brengen, mar dees zijn van mijn, heurre!" "Wè wilde gij, brutaol keind, daor ge staot?" "Ik wil niks, taante, ik wil alleen mar zeggen, dè dees blommen veur mijn zijn en dè-d-ik ze zal bewaore op mijn kaomer en dè's Lieve Vrouwke aander schoon blommen van mijn krijgt!"

Juffrouw Jaanse viel bleek op 'nen stoel en sloeg mee d'r errems in de locht asof ze aon et verdrinken waar. Mee groote oogen moes ze toezien, dè Jetje d'r neus in den blomruiker staak... en ze begos van aaf d'ren stoel te preken, te preken... en ze hield er nie mee op, tot dè den meester thuis kwaam en hij wier daolijk aongevallen en kreeg et verwijt te heuren dè hij de schuld van alles waar... "Laot ze toch mee d'r blommen!" en hij laachte 'ns efkes mee 'n knipeugske naor Jetje... Juffrouw Jaanse wanhoopte aon de wereld en aon al de menschen! Michaël ha gewonnen, dè waar duidelijk!

En den köster vroeg aon den örgenist: "Wè zegde gij van et oratorium, örgenist?" "Wè za'k ervan zeggen"... "Hedde gij er misschien nog spijt van dè ge oewen oorlog nie op muziek gezet hebt? Laot oewen oorlog mar zitten waor ie zit, hier kunde toch nie tegenaon." "Ik geef gèren toe, dè-t-er wel iets goeds in zit, d'r zitten goei kiemen in, mar 't werk is nog nie rijp." "Nie rijp? Nie rijp? Ik geleuf haost dè gij rijp bent voor et zothuis!" Ongelukkig waar Sjefke den örgeltrapper nie in et café om de ruzie bijtijds te sussen, hij laag ommers "overspannen" te bed... en de twee vlogen mekaar aon - mar gelukkig liep et toch zonder bloedvergieten aaf.

Michaël ha den strijd zoo grondig overwonnen, dè Lucifer wel heel z'n leven lang onder d'r wou staon... Hij zee et tegen den aawen apotheker 'n paor daogen laoter, en die begos 'n bietje te foeteren op dè locht jong volk van tegesworrig, dè al veur d'r dertig jaoren aon vrijen durfde te denken, mar Harrie zee: "Jetje en niemand aanders!" Den aawen apotheker liep naor den pastoor en klaagde z'nen nood, en vroeg em of ie Harrie nie is flink onder haande wou nemen, mar den pastoor zee: "Jetje is 'n heel goed meiske, apotheker, 'n heel net meiske - en 't zal 'n pront vrouwke veur julliën Harrie worren. Ik kan Harrie alleen maar feliciteeren as er iets van komt."

De koffiekraans waar compleet in oproer: Harrie waar wel staopel besjokke as ie zoo'n Jetje Jaanse zou nemen en Jetje waar 'n slang om zoo'nen pronten jongen onder et zingen te verleien. Juffrouw Jaanse waar er et ongelukkigst aon toe. Ze lamenteerde den godsgaanschelijken dag en waaschte d'r haande mar in onschuld! As den echten Lucifer uit de hel losgebroken ha, dan ha-t-ie nie zoo hels te keer kunnen gaon as juffrouw Jaanse dee... Mar 't holp allemaol niks - al hebben aaw dames gewoonlijk 'n groote maacht in et huishaawen: de liefde is sterker dan de dood! Michaël won.

't Duurde gin maond meer of iederendeen kos et lezen in den "Bode van Baozel":

VERLOOFD:   Harrie de Jong en Jet Jansen

Den aawe Stokkermans laas et in de kraant, die-t-ie iederen dag van veuren toe aachteren uitspelde en riep: "Kijk nou toch 's aon: Lucifer is verloofd mee Michaël! As dè mar goed afloopt! 't Zal dan toch waor zijn geweest, dè die twee mekaar op et tooneel 'nen kus gegeven hebben zooas in den kraant stond! Dè'k dè toch nie gezien heb! 't Is 'n miraokel! Lucifer trouwt mee Michaël, wel hedde van m'n leven! Hemel en hel trouwt mee mekaar! Ik ben benuuwd wè veur 'n soort huishaawen dè moet worren! Mar jè, ge kunt et wel op oew fikken uittellen: Michaël wint aaltij, ze zal Lucifer wel den baos aaf zijn! Dè vrouwvolk! Dè vrouwvolk toch!"

Bronvermelding:

"De nuuwe kapelaon van Baozel" verscheen in 12 afleveringen in de Nieuwe Tilburgsche Courant op:

- zaterdag 1 oktober 1938

- zaterdag 8 oktober 1938

- zaterdag 15 oktober 1938

- zaterdag 22 oktober 1938

- zaterdag 29 oktober 1938

- zaterdag 5 november 1938

- zaterdag 12 november 1938

- zaterdag 19 november 1938

- zaterdag 26 november 1938

- zaterdag 10 december 1938

- zaterdag 17 december 1938

- zaterdag 24 december 1938