Redactie
tijdschrift Brabants, 2019
In memoriam Jan Elemans, door Cor Swanenberg |
Van boerenzoon tot taalkunstenaar - In
memoriam Jan Elemans (1924 – 2019)
Geboren als
boerenzoon in het kleigebied aan de Maas, lijkt Jan
aanvankelijk voorbestemd om priester te worden. In 1938
heeft hij het Land van Ravenstein al verlaten voor de
gymnasiale opleiding aan de Abdij van Berne, het
seminarie der Norbertijnen in Heeswijk. Hier ontmoet hij
neerlandicus Anselmus van der Biezen, kenner van het
Meierijs en correspondent van de Amsterdamse
Dialectencommissie. De jongen, niet echt geroepen tot
het priesterschap, zegt daarover later: ‘de genademiddelen
van onze Moeder de H. Kerk moeten het afleggen tegen de
inmiddels ontwaakte hormonen’. In 1943 komt Jan weer thuis.
Om de Arbeitseinsatz te ontlopen, moet de jongeman
onderduiken in Megen. Daar volgt hij bij de Franciscanen
zijn laatste klas op Gymnasium Sint Antonius.
Na een succesvol,
maar moeizaam kandidaatsexamen in Nijmegen begint hij zijn
gedichten te publiceren in het studentenblad Vox Carolina.
In 1952 verschijnt zijn debuutbundel: De Keerakker.
Nu nog even het doctoraal…!
In 1958 verschijnt
dan het proefschrift over de taal van zijn thuis: Woord
en wereld van de boer; Een monografie over het dialect van
Huisseling. Hierin beschrijft hij het dialect van de
omgeving van Ravenstein nauwkeurig. Het zal de start zijn
van een hele reeks boeken, verhalen en gedichten van zijn
hand. Met boeken als Waarom pa mijn moeder de enige
kazemat noemde in Nederland die deugde, De muze op klompen,
Groeten uit het land van At en Moem, Tempel van Zeus,
Zeepbellen in de zon en Het Haargetouw timmert
hij aan de weg, maar krijgt weinig erkenning.
In 2009 voltooit
Elemans zijn dialectonderzoek met In het vuur van het
gesprek.
In 2015 publiceert
hij De Nijmeegse Ferguut, een prachtig
autobiografisch boek beginnend met een motto, ontleend aan
Ferguut, de ridderroman uit de fabelkring van de
Ronde Tafel. De schrijver identificeert zich met de
hoofdfiguur uit deze door neerlandici meest geliefde en
minst gelezen Middelnederlandse tekst.
Ted Boekelman, de
vrouw van Jan, staat mede aan de basis van dit boek, zo
lezen we, omdat zij ‘de tekst nog wist los te wikkelen uit
een ontredderd handschrift’.
De schrijver/dichter Jan Elemans heeft veel meer erkenning
verdiend dan hij ooit kreeg.
|