INHOUD VAN SCHILT
HOME

BRABANTS

AUTEURS
TEKSTEN
INTERVIEWS
SPECIAAL
HEILIGE BOONTJES

Elie van Schilt
De draoikus van Tilburg

Tilburg hee zolang ik weet aaltij al iets mee draoi gehad, ut begon mee de thùiswèèvers, of misschien nog irder mee de thùisspinsters, want zij waren de irste die van wol draoikus mokte.

 

Van die draikus mokte de thùiswèèvers dan wir lappen stof.

Die draoikus gingen wel us kapot en daorveur hadden ze op de fabrieken dan wir de draoimaokers.

Mar over die draoikus wo ik ut nou nie hebben. Tilburg had ok nog veul aandere draoi.

Hèèl vruuger waren ut allemal gaslantèèrns, mar laoter kwaam er ok illetriek licht op straot, soms op hòòge ijzeren paolen, mar ok veul lampen die wieren opgehangen aon draoi die over de straot wieren gespannen. We hadden toen ok nog un fabriek vur gas en illetriek, meessen die er nou wonen ruuken nog steeds waor de gasfabriek gestaon he, ut moet dus wel goei gas gewist zèèn!

Ok die draoi zaten dikkels aon ijzeren paolen, mar veul verlichtingsornamenten zowel gas as illetriek wieren hèèl dikkels vastgemaokt aon de huizen.

Ik weet nie of er toen un sort wet was die de meessen waor de huizen van waren ertoe verplichten. Mar ok die draoi vielen nie erg op, er waren ok nog aandere en daor wil ik ut nou over hebben.

De misten van ons die weten ut nog, op iedere schoorsteen stond unne tillevisiemaast, de veugeltjes en de duiven hadden ut vur ut uitzuuken, mar schoon was aanders, ut zaag er nie uit.

Mar de misten van ons weten ut niemer, mar vur dun oorlog laag heel Tilburg mee draoikus aon elkaar en al die draoikus liepen naor de radiocentrale van Boxtel.

Juust op de kruising Zomerstraot, Nuuwlandstraot, ut staot er nog un halfrond gebouw, beneeien was ut radiowinkel en boven was de centrale, op ut dak was nog un sort toren en van daoruit liepen die draoi, soms naor ijzeren paolen en van daor ging ut dan verder naor de huizen.

Al de daken van huizen hadden porseleinen koppen waor die draoi aon vaast zaten, Tilburg was 'on line' mar die woorden gebruikte wij toen nog nie, iedereen praot zoals ie gebekt is en dat was toen gewoon plat Tilburgs.

Vanuit un vliegmachien moet ut un schòòn gezicht zen gewist, van Boxtel had hil Tilburg aon ut lijntje.

Wij noemden ut toen 'Radiodistributie' durom was distributie vur ons al bekent vur dun òòrlog.

Niet iedereen had radiodistributie, ut koste twee kwartjes in de week en dat was toen toch geld dat nie iedereen los in ut laoike had liggen, net as nou waren er linkers en die tapte un lijntje aaf en die luisterde clandestien naor de radiodistributie.

De beter gesitueerde, dus de pastoor en ok de fabrikaanten, hadden unne gewone radio, die hadden, en zo werd ut ok genoemd, un eigen toestel.

Mar det wil nie zeggen dat ze betere muziek hadden, er kwaam nogal gedraai aon knoppen bij te paas om de juuste zender te ontvangen, soms kwaam er un gejank uit, nie om aon te heuren, dat noemde ze de Mexicaanse hond.

Radiodistributie had mar drie kanaolen en de pastoor en van Boxtel mokte uit wat erop kwaam, mar ut was mistal wel storingvrij, want bij van Boxtel zaten deskundigen die haorfijn de zenders wisten te veinen en dur te geven.

Dat was dus op zondagmeregen de gezongen mis en unne hòòp preken, 's middags voetbal mee Han Hollander als verslaggever, verder heurspelen, Ome Keesje was bij iederèèn bekent, mar bij ons als kender had ie nie zonne goeie naom, want als ome Keesje op stond, moogde niks zeggen of ge kont unnen wats om oe oren krèègen.

Ok waren er al lokale uitzendingen, un mis op dun Heuvel of in de Heikese kerk, iederèèn kon ut thuis heuren, ok de Heilig Harthulde op dun Heuvel was vur veul meessen te beluisteren.

De knop aon de muur mee drie standen, daarbij de luidspreker, die hadden un hèèl vurnaome plaots in huis, de miste luidsprekers waren toen nog van bakkeliet en die trokken stof aon, as de luidspreker nie aonstond, dan werd er mistal unnen witte doek over gehangen.

Philips had er unne goeie aon, want die maokte de miste luidsprekers.

 

As dun dag van giesteren weet ik nog dat we uit onze luidspreker te heuren kregen dat Duitsland ons laand was binnen gevallen

Toen de Duitsers hier dun baos waren, had radiodistributie ut vurdèèl, die mocht blijven, mar iederèèn die un eigen toestel had, moest ut inleveren, dat wil nie zeggen dat ut inderdaod wier gedaon.

De radiodistributie zond allèèn uit wat de Duitsers goed vonden, daorum werd er hier en daor stiekem geluisterd naor dun Engelse zender en dat kon alleen mee de aachtergehouwen toestellen, maar ut was wel link want als de moffen oe snapte dan konden naor ut concentratiekamp, waorvan we toen nog niet wiesten hoe erg ut daor was.

Er mocht alleen mar geluisterd worden naor het ANP, het ANP mokte ok uit wat in de kraanten kwaam. Er was nog un liedje over, ut begon zo: "Het ANP meldt vanavond in de krant, un bommetje gevallen, un huisje in brand…" enz.

Na de bevrijding duurde ut nog efkes en toen naam de PTT de radiocentrale over, de draoi op de daken gingen eraf, Tilburg lag niemir 'on line'. Overal wieren tegen de huizen kabels genageld, soms ziede in ouw buurten hier en daor nog un stukske liggen, mar ut hee nie lang geduurd, de meesen won zelf vort uitmaoken waornaor ze luisterden en kochten al heel gauw zelf un toestel, in ut begin was ut mistal unne Erres of unne Philips, want niemand wou toen unne Siemens, Grundig of Blaupunkt. En ok nie uit Japan.

Vur meessen die niks mee Philips te maoken wilde hebben was er de Aristona, mar die kwaam ok van Philips al stond ut er nie op.

Erres was van RS Stokvis, echt gin naomen om iets mee te beginnen.

In dun oorlog verkocht Lohrman uit de Tuinstraat, zelf unne zo genoemde rijksduitser, radiotoestellen aon rijksduitsers en als reclame van de Blaupunkt "Was die welt fukt, hurt mit Blaupunkt".

Mar om terug te komen op de radiocentrale, toen Tilburg niemer aon un draoike laag toen spraaide ut meteen zun vleugels uit, ge kont zien dat we los waren.

De wijk ut Zaand werd gebouwd, in Tilburg Noord, nooit nie aanders gekend as dun Heikaant werd de een flat na de aander uit de grond gestampt, Tilburg was aon ut expanderen, ut lag niemer aon un lijntje, ok ut lijntje van de pastoor was gebroken. Ut enigste lijntje dat we nog hadden was ut 'Bels lijntje'.

Mar ut duurde nie lang of Tilburg laag wir aon un draoike, mar nou un draoike mee aonsluiting op hil ut laand, op 11 Mei 1950 dus tien jaor nadet dun oorlog begon reed dun irste illetrieke trein Tilburg binnen, Tilburg was wir 'On Line'.

Ok onder de grond is Tilburg 'on line'. Ge kunt gin schoep in de grond steken of ge zit wel ergens op unne kabel, ok nou worren er nog lijntjes afgetakt, niemir vur muziek mar vur stròòm om de wietplantjes te laoten groeien.

Toch mee al die draoikus, soms mis ik ze toch, die stòòmlocomotieven en de trammen, die stòòmketels op de fabrieken en de stòòmcarousel op de kermis, ok ut gefluit van de Fabrieken as de meesen wir moesten beginnen of stoppen mee werken, zon stòòmfluit konden straoten ver heuren.

De pastoor had zun klokken en de fabrikaant zun stòòmfluit, mar ok die dingen gaon tegensworrig via un draoike.

 

NAAR BEGIN VAN DEZE TEKSTPAGINA