BRABANTS

Elie van Schilt
Tilburg waor zen oe bossen de haai en ut gruune mos gebleven?

Tilburg ge waart zó schòòn, rondom omgeven dur bossen, waor ge Tilburg ok verliet, binnen de kortste keren waarde in un bos.

Dun irste die ut zaag vanuit de lucht det was unnen Fraanse Vliegenier, die in 1911 over Tilburg naor ut vliegveld Gilze-Rijen vloog., ik hoop det ie goei weer hé gehad, dan heet ie kunnen genieten.

Nim nou de Hasselt, de buurt waor ik geboren ben, de Retse Hoevenstraot en dan hield de bebouwing op, un endje verder was men al in ut bos, hier en daor un stukske bouwlaand en de sporlijn van Tilburg naor Breda.

Boerke Mutsers mee zun café en zunne spultuin, die lagen eigelijk al ver uit de bebouwing, ok ut wandelbos, de Lage Witsiebaon, ut was allemal bos.

Op dun Bredosseweg liep de bebouwing iets verder deur, daaor hadden meesen die un paor centen te vergeven hadden, toen al verschillende villa's gebouwd mee flinke lappen bos er om heen.Bosgrond koste toen mar un paor cent de vierkante meter.

Ok ut dierenpark laag hillemal in ut bos, aon ene kaant tegen de Waranda, dun aachterkaant tegen de sporlijn en rechts ut jodenkerkhof, det er nou nog ligt.

Nou nog steeds, ik vèèn ut ouwe dierenpark ut schonste wet er was, ut grotste gedilte van de bomen hadden ze laoten staon, dus ok somers as ut bloedheet was, konde rustig in ut dierenpark waandelen, lekker in de schaduw van de dennenbomen. Ok sunt dat ut weg is.

Terug naor de Hasselt. Gingde langs ut Hasselts kapelleke dun Dongenseweg op, gelijk bij de stinoven van Tuurlings, begon ut bos, liep deur tot aon ut kanaol en ging over ut kanaol weer verder tot Dongen en de Lonse moer.

Hier en daor laagen er un paor schraole stukskes laand die bebouwd werden dur boeren die ter ok wonden, zonder stroom, zonder gas en zonder waoter.

Licht van de bronolielamp, koken op het houtfornuis en waoter uit de put.

De brug van de Dongenseweg was toen nog un draaibrug, zo gauw ge die over waart un endje verder rechts, daor laagen de lighallen, waor kiendjes mee un slechte gezondheid kwamen om aon te sterken, moesten toen veul melk drinken en in de openlucht liggen, sjuust! In de bossen. Boslucht was gezond. As ge er nou komt dan stinkt ut mistal, zal mar nie zeggen welke fabriek, hoeft ok nie want iedereen wit ut.

Laoter wier ut Charlotte-oord, mar ok Charlotte-oord is verleden tijd.

Dan laagen in de bossen aachter de lighallen ok nog de schietbanen en de schietbergen.

We hadden toen in Tilburg nog twee kazernes, De Kromhout en de Willem II kazerne en de soldaoten kwamen daor leren schieten. Ze moesten wel tevoet er naor toe, vural van de Willem II was ut toch un flink end lòòpen.

In de bossen rondom stonden allemal borden, dan mochte ut bos nie in as er un rooi vlag op ut bord stond; was ut schieten afgelopen dan gingen wij as kender kogels zuuken, die waren mee lòòd gevuld, hadde un kwakske bij elkaar dan kreegde er van de toddenboer un spulgoedje veur.

Ok de moffen in dun orlog gingen schieten op de schietbergen, irst na dun orlog zen ze afgegraven, toch nieuwsgierig waor ze mee al ut zaand det vol mee lòòd zaat zen gebleven.

Gingde van de Kraaivensebrug ut kanaol over, irst wir un paor boerderijen en dan begon ut bos. Meteen as ge erin kwaamt begon ut witzaand en er lag ok unne grote berg, wij vuulden ons in de duinen as we daor gingen speulen.

Mar toen was nog al ut bos tussen Tilburg en Loon op Zaand van de Familie Houben, wij noemden ut dan ok 'Hoebens maast'. Familie van onze Commissaris Houben?

Er is nog ooit unne grote braand gewist en toen hé ut gebraand van Tilburg tot Loon op Zaand. Laoter hebben ze tussen de verschillende stukken bos ok braandgangen gemokt en op verschillende plotsen houten braandtorens gebouwd, bij braandgevaorluk weer kon van daaruit gekeken worden of er nergens braand was begonnen.

Ut ergste was, die torens hadden gin tillefoon, dus as er braand was, dan moes dun braandwacht op zun fietske irst naor de dichtsbijzende tillefoon om dun braandweer te bellen.

Op weg naor de bossen en ok in de bossen zelf hadde hier en daor un slótje en un venneke, daor gingen we in ut vurjaor dikkopkes vangen, inde-aaieren zuuken of jong indjes.

Wij hadden gin jempotjes, daor stond immers statiegeld op, ok gin plesticzekskes, die waren toen nog nie uitgevonden, wij moessen ut doen mee un ouw gruunteblek en die waren er ok nie teveul, want gewoon meessen konnen gin gruunten in blek kopen, te duur.

Soms wieren die dikkopkes kleine kikkers, mar de miste gingen dòòd, zo ok de jong indjes; wieren ze wel gròòt, dan hadden ze ok pech, want dan kwamen ze vruug of laot in de pan terecht.

In de bossen vongen we ok nog sallemanders, die zaten er toen nog zat; ok wieren dur ons jong morkolven uitgehaold. Zagen die kaans om gròòt te worren, ok die hadden pech want die gingen dan de soep in.

We haolde ok jong eksters uit ut nist, voeierde ze mee natgemokt ouw bròòd, gemengd mee braandnetelblaoikes en stukskes pierwurm.

Knipte aon ene kaant de vleugel iets korter, zodat ze nie konden vliegen en zo wieren ze tam.

Veul jongens hadden toen un tam ekster op durre schouwer, ze hadden allemal dezelfde naom 'tjannek'.

Bekaant tegen Lòòn op Zaand lagen de plakken, ok wel genoemde ut Lons Laaike, ut waren verschillende plaassen, rondom groeide er haai, daor gingen we 's zomers ok wel dokkelen, zwemmen konde er nie, ut was te ondiep.

In dun Haaikaant moeste iets verder lopen om in ut bos te komen, daor begon ut op de Lonse weg, mar liep dan ok deur tot Udenhout en de Udenhoutse duinen.

Lòòn op Zaand had zun eigen Lòònse duinen.

Gingde naor dun aandere kaant van Tilburg, richting Moergestel, net vurbij de Trappisten begonnen de bossen, ok hier aon ut knaol, daor laag vlak bij ut Bakse-ven mar ok wir veul stukskes dennebos.

Over de Bikse bergen hoef ik niks te vertellen, de miste van ons weten ut nog: toen gin Safaripark ok gin bungalows, ut waren gewoon de Bikse bergen waor ge 's zondags mee de kender naor toe gingt, die konden daor fen speulen in ut zaand, zelf konden dan in de schaduw van unne grote denneboom mee aander meessen un praotje maoken of un potje kaorten.

Bròòd en voldoende kouwe thee wier van thuis meegenomen, vur de kender as ut kon un zekske zuurkes en un paar flessen mee ranja..

En as ge die un endje in de grond groeft, dan hadde gin koelbox nodig, die bleven toch wel koud.

As ik nou mee munne auto Tilburg uit rij, dan denk ik echt "Tilburg wat hedde toch mee oe schòòn bossen gedaon?" Was ut persee nodig om daor un stel industriehallen neer te zetten.

Hadde die misschien alleen vur ut gezicht, nie in un stukse bos kunnen zetten, mar dan zo dat ge de hal pas ziet as ge er mee oe fruut vlak vur stond.

Moesten die munitieopslaghokken persee in ut bos worren gebouwd? Zo kan ik nog efkes durgaon, mar ut helpt nie.De bossen zen weg en komen nòòt mir terug.

Wij moeten ut vort doen mee kunstmos vur de kerststal, ook gin bunt mir krabben as strooisel in ut konijnenhok, ok gin bunt mir om lijmstokskes van te maoken waor we veugeltjes mee vingen, des allemal over.

Ik ben blij, dat ik, as veul kender, er toen nog van heb kunnen genieten.

NAAR BEGIN VAN DEZE TEKSTPAGINA