CuBra

INHOUD VAN DELFT
HOME

Deze rubriek wordt geredigeerd door Ben van de Pol

Nieuwe Tilburgse Courant - dinsdag 17 juli 1956

 

 

Toen Tilburg nog dorps was: Een heel typisch dialect

 

"Onzen Arjaon was 'nen interessaante"

 

 

Als ik in 'n blad of op de radio keer op keer ons dialect lees of beluister, komt veul ouwe tijd weer naar boven en dè smeujig Tilburgs is voor 'n inboorling toch wel leuk om te lezen of te horen. Wat heeft ons dialect toch veel typische woorden en uitdrukkingen. 't Is de moeite waard die vast te leggen, ook voor taalgeleerden.

Uit mijn kinderjaren herinner ik me buurtgenoten, wier eigenaardigheden en hun eigentijdse woordenkeus nog vaak me te binnen schieten. Een der buurlui heb ik nooit anders dan "onzen Arjaon" door z'n vrouw horen noemen. Als ze "munne meens" gezeed zou hebben, zou 'k als kind me beslist afgevraagd hebben, wie ze bedoelde. Nog nu kan 'k me niet voorstellen, dat die man, toen hij nog "zonnen dabber waar", ooit Adriaantje of Josje genoemd zou zijn. Dat bestáát nie! En dabben kon ie. Dat geknoei in en om z'n duivenkooi zie 'k nog aan.

As klène jongen was 't al ne raore. M'n moeder vertelde, dat ze hum nog as ennen blaog van 'n jaor of tien, toen ie meej kaaischeuten aon 't speulen was, naor z'n vadder zunnen kop mikte meej nen proem, omdat die meej nen kaai op naor de Heilige Fermelie wou gaon. Stel doe veur, dèttè unnen ijzeren bol gewiest waar! Wè nen ijzeren bol ies? Witte dè nie? Wèl in Wolluk noeme ze dè nen lons. Dè ies ne groôte ijzren knikker, wor ze zo fijn eentje mee kunnen kètsen. Witte naa wir nie, wèttè ies? Wel dan legde op nen steen 'n paor centen en die staon obberus of mis (dè ies zo veul as kruis of munt) en die moette dan perberen om te mikke.

 

"Nen interessaante"

En dè om cente spele heê altij in Arjaone ingezeten. En toen ie grotter wier, ies ie zo gierig geworre, zonne vrak, zo interessaant, zonne pin, zo gierig as de naacht. Zodoende wier 't zonnen aokelige vent, dat as ie deur z'n vrinden begraoven moes worre, hij aaltijd boven èrde zou zijn blijven staon.

Ik heur nog hoe tie is zeej: "Laot de jonge meej de kreugel koomen." Dè was tegen Jan van der Paas, die nog vroeg: "Hèdder zelf ginne?" mèr daor wier nie op geantwoird. En toen Jan bij Arjaonne op de plaots kwaam, stonne d'r tweej, waorom Jan vroeg: "De wèffere ies den ullieje?" En Arjaon praotte d'r overheene: "Olliede gullie de jullieje ok meej slappen ollie?" vroeg ie laangs zun neus aaf. Zonnen aastraanten bliksem was ie! En om die streeken mòs ik um nie. Mar aanders, dan zaag ik Arjaonne nie nooi. Hij kon soms zô aorig uit z'nnen hoek koome.

 

Vijftig jaor op 't koor

Om er iets van te vertelle. 'k Zal nooit vergeten, dè fist, toen ie vijftig jaor op 't koor van den Haajkaant was. Drik, de raojmaoker, zou de spiets houwe, die de mister geschreven hà. Dêr kwaam veul moois in, en van al de geintjes, die veur en nao op 't koor uitgehaold waarre, en van de ceciliafiste was 't er mooi ingekomen. Dêr waarre stukken in, dè ge echt zô zegge, hoe iemand dè zo schoon vrom kon geven. Mar 't was nie geschreven, wè Drik zeej van de stal. We zaatte te lûstere en toen zeej Drik ineens: "Arjaon, ik weet, dè Drieka oe in de stal zelf gevraogd heê en toen hèdde gij meer gepraot dan ooit te voren of dè ge nog ooit daornao hèt kunne zegge. Mêr toch geleuf ik, dè't Koba hâ motte zijn." 't Viel mèr raor. Hij docht lollig te zijn, de vurzanger, mar om trug te vertellen, hoe ze toen allemaol der eige gehouwen hemme, dè kan ik nie. Drieka keek naor Arjaonne en Arjaon naor Driekas; ik zou diejen aovend nie gèrre Arjaon gehiete hemme. Zijn fist is deur de raojmaoker totaol bedorve...

Wè zal ie smêrgens naor z'n duiven geslopen zijn! Want nun duivemelker ies ie aaltijd gewiest. D'r kon nie gevloge worre, of zijn duiven waren er bij. Als er gepoeld wier, was hij er bij en de schèrreweg en de koningspoel hebben wè dikkels op zijne naom gestaon. Hoe'ne pin ie overigens was, as de duivesport in 't geding waar, kon ie alles misse! Dan kon ie z'n eige nie remme: ne mooie poster was goud werd. Van capucientjes en pauwstèrtjes prôtte ie nie.

 

Bij de "aauw mènnekes"

Toen ie al over de zeuventig was, verzeilde hij op 't klôster tussen de aauw mènnekes. In den beginne stond 't hem wel nie aon zo alles op uur en tijd en nooit 'n drupke - ook 's zondags nie. Maar hij leê er z'n eige bij neer, gedachtig zijn alleenzijn sinds de vrouw stierf en de onmogelijkheid om nog met goed fatsoen z'n kost te verdienen. Hij deed voor de Zusters nog allerlei prutskarweitjes als 't pas gaf.

Eens was er 'n buurtgenoot aan de tiefus gestorven. De buurt was bang van deez' kwaai ziekte en niemand durfde het lijk afleggen. Toen Arjaon dè hoorde, zei hij tegen moeder-overste, dat hij dè karweike wel zou opknappe. Tegen haar verzweeg hij angstvallig de bedongen arbeidsvoorwaarden: "Twee gulden vijftig en een kruik jenever." 't Laatste zal wel hoofdzaak geweest zijn. Bij zijn komst lag en stond een (enkele regels tekst in de krant weggevallen) werd met veel gesleep en moeite in de kist gestopt, doch 't had zó lang geduurd, dat de kruik leeg en Arjaon afgeladen vol was.

 

Afgeven

Met veel moeite kwam hij te laat thuis op het klooster. 's Anderdaags moest hij bij moeder-overste op 't matje komen. En toen hij als deemoedig zondaar, 'n dociele uitdrukking in zijn toon, verslag van 't gebeurde deed, moest hij zijn riks afgeven, hij was er van den arme in. Kijk, dat griefde nou niet alleen hém. De buurt vond dát ook nie schoon...

Zo heeft Arjaon nog wel eens meer wè meegemaokt, waarvan hij in zijn zwaar dialectische spraak langwijlig wist te vertellen. Eenvoudige onbenulligheidjes in sommiger oog en oor, maar voor hem, die zo weinig in zijn lange leven beleefde te midden van de buurt, waar hij niet uitkwam, toch zeker het repeteren waard. Dan dacht hij aan zijn kinderjaren hoe zijn moeder moest sparen om 't grut gèf veur den dag te laten komen. "Ze mos niks hebben van swiet en kaskenaode mèr vur de kleeraozie kwaam ze op. We moesten er pront opstaon." Dit was de rijkste erepalm, die hij zijn goeie moeder wist mee te geven zo vaak haar beeld en werk hem voor de geest kwamen.